Η ΑΡΕΤΗ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΑΓΙΟΥΣ ΠΑΤΕΡΑΣ

Αύξησις εις την αρετήν συντελείται όταν συνεργός είναι ο ίδιος ο Θεός, ο δοτήρ παντός αγαθού. Από τον Θεόν καταβάλλεται το σπέρμα της αρετής εις τον χώρον της ψυχής του ανθρώπου και από Αυτόν λαμβάνει αύξησιν υπό τον απαραίτητον όρον να συνεργή και ο άνθρωπος δια της σπουδής του. Η αρετή θα είναι ανάλογος προς την γνώσιν και υγείαν της ψυχής. Αλλά και η μέθεξις της ψυχής επί του χυμού των αρετών θα είναι και αυτή ανάλογος προς τον δυναμισμόν της. Επ΄ αυτού είναι σαφής η αρετολογία των Πατέρων: Να μη ασκώμεν μόνον τας αρετάς, τας οποίας συμπαθούμεν ή εκείνας που ενεργούμεν ανωδύνως. «Επίσης σπουδαστέον πάσας τας αρετάς, και πάσας φυλακτέον ομοίως» τονίζει ο άγιος Νείλος ο ασκητής (PG 79,  968A). Ο δε αββάς Ιωάννης ο Κολοβός (Αποφθέγματα, 34) λέγει: «Εγώ θέλω μεταλαβείν τον άνθρωπον μικρόν εκ πασών των αρετών». Ώστε θα πρέπη η επίδοσις του Χριστιανού εις τον άθλον των αρετών να είναι καθολική. Ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης γράφει εν προκειμένω εις εγκώμιόν του εις τον όσιον Εφραίμ τον Σύρον: «Ουκ έστιν ουν είδος ευρείν αρετών παρά τισι πάλαι φιλοπονηθέν, το μη και εν τούτω κατορθωθέν» (PG 46,  841). Έτερος, ο αββάς Δωρόθεος (PG 88,  1713Α), παρομοιάζει την αρετήν προς οικοδόμημα. Εξ εκάστης αρετής, λέγει, που μας δίδεται η ευκαιρία να ασκήσωμεν «δει βαλείν ένα λίθον εις την οικοδομήν και ούτω κύκλω αναφέρειν αυτήν». Τέλος ο θείος πατήρ Ιωάννης της Κλίμακος γράφει: «Ου συνίσταται διάδημα βασιλέως εξ ενός λίθου· και ου τελειούται απάθεια αν μιας αρετής και της τυχούσης αμελήσωμεν» (Κλίμαξ, Λόγος ΚΘ΄, 16, έκδ. Σωφρονίου ερημίτου, 1883, σ. 166).