ΕΟΡΤΟΔΡΟΜΙΟΝ

Τροπάριον.

Τριάδος η φανέρωσις, εν Ιορδάνη γέγονεν· αύτη γαρ υπέρθεος φύσις· ο Πατήρ εφώνησεν· ούτος ο βαπτιζόμενος, Υιός ο αγαπητός μου· το Πνεύμα συμπαρήν τω ομοίω· ον ευλογούσι Λαοί, και υπερυψούσιν εις πάντας τους αιώνας.

Ερμηνεία.

Κατά τα τρία ταύτα Τροπάρια, τα δύο προλαβόντα και το παρόν, ευρίσκονται κατά σειράν, και το ένα ακολουθεί εις το άλλο· το μεν γαρ πρώτον αναφέρει την θαρσοποίησιν όπου ο Δεσπότης Χριστός εποίει εις τον Ιωάννην δια να τον βαπτίση· το δε δεύτερον διηγείται, ότι ο Ιωάννης αφείς κάθε αντίστασιν, εβάπτισεν Αυτόν· και το παρόν τρίτον διηγείται, ότι αφ΄ ου εβαπτίσθη ο Κύριος, εσχίσθησαν οι Ουρανοί, και η φωνή του Πατρός εξηχήθη, και το Πνεύμα κατήλθεν εν είδει περιστεράς· ούτω γαρ διηγείται ταύτα και το ύφος των τριών ομού Ευαγγελιστών Ματθαίου, Μάρκου και Λουκά. Λέγει λοιπόν ο Μελωδός, ότι η φανέρωσις της Αγίας Τριάδος έγινεν εις τον Ιορδάνην ποταμόν· η γαρ Αγία Τριάς εφάνη μεν δια πολλών συμβόλων και πολλάκις εις τους παλαιούς Προπάτορας και Προφήτας τους καθαρούς τω πνεύματι· εφάνη όμως σκιωδώς και αινιγματωδώς· καθώς τούτο ημπορεί να το βεβαιωθή τινάς, εάν αναγνώση την παλαιάν Γραφήν και τους Προφήτας· η δε καθαρά και εναργής και δια των ενεργειών αποκάλυψις της Αγίας Τριάδος εις τον ποταμόν Ιορδάνην έγινεν· αύτη γαρ η Αγία Τριάς είναι φύσις υπέρθεος. Όμοιον δε τούτο είναι, κατά τον ανώνυμον, με το ρητόν εκείνο του Δαβίδ, λέγοντος προς τον εν Τριάδι ένα Θεόν: «Σφόδρα υπερυψώθης υπέρ πάντας τους Θεούς» (Ψαλμ. ψστ: 9), από το οποίον ρητόν πολλοί Θεολόγοι επαρακινήθησαν να ειπούν επί Θεού την λέξιν ταύτην, υπέρθεος. Έπρεπε δε η Αγία Τριάς, η εν γνόφω (εν τη αορασία της ακαταληψίας) πάλαι κεκαλυμμένη να φανερωθή εσχάτως τρανώς και καθαρώς εις όλην την Κτίσιν. Επειδή δε, κατά τον Απόστολον, παν το φανερούμενον φως εστι (Εφ. ε: 13), φως αληθινόν άρα είναι η μακαρία και υπερούσιος Τριάς, η οποία εφανερώθη, ως είπομεν, εν τω Ιορδάνη· ο μεν γαρ Μονογενής Υιός κάτω σωματικώς εβαπτίζετο, ο δε Πατήρ εμαρτύρει Αυτού την υιότητα, βροντών άνωθεν με φωνήν εξάκουστον και μεγάλην, και πάντων τας ακοάς κατακτυπών και λέγων: «Ούτός εστιν ο Υιός μου ο αγαπητός, εν ω ευδόκησα» (Ματθ. γ: 17), το δε Πνεύμα το Άγιον φανέν εν είδει περιστεράς, παρευρίσκετο με τον βαπτιζόμενον Υιόν ως ομοούσιον Αυτού. Εδανείσθη δε ταύτα ο Μελωδός από τον Θεολόγον Γρηγόριον ούτω λέγοντα: «Άνεισιν Ιησούς εκ του ύδατος· συναναφέρει γαρ εαυτώ τον Κόσμον, και ορά σχιζομένους τους Ουρανούς, ους ο Αδάμ έκλεισεν εαυτώ τε και τοις μετ΄ αυτόν, ώσπερ και τη φλογίνη ρομφαία τον Παράδεισον και το Πνεύμα μαρτυρεί την Θεότητα· τω γαρ ομοίω (τω ομοουσίω) προστρέχει και η εξ Ουρανών φωνή· εκείθεν γαρ ο μαρτυρούμενος, και ως περιστερά· τιμά γαρ το σώμα, επεί και τούτο τη θεώσει Θεός σωματικώς ορωμένη» (Λόγος εις τα Φώτα). Ταύτα ερμηνεύων ο Σχολιαστής Νικήτας λέγει: «Το Πνεύμα σωματικώς οραθέν, και ως περιστερά προσελθόν τω Χριστώ, τιμά το σώμα αυτού, όπερ ούτε φύσει (ην) Θεός, άτοπον γαρ, ούτε θέσει· ου γαρ εκ προκοπής, αλλά τη θεώσει και τη καθ΄ υπόστασιν ενώσει, υπέρ φύσιν και θέσιν εξ αυτής της ενώσεως θεωθέν». Έφη δε και ο μέγας της Θεσσαλονίκης Γρηγόριος εν τω εις την Χριστού Γέννησιν λόγω αυτού περί της υπεροχής του θεοϋποστάτου προσλήμματος: «Του προαιωνίου Λόγου, ου μόνον η Θεότης ανεξιχνίαστος, αλλά και ο προς την σάρκα της ενώσεως τρόπος απερινόητος, και η συγκατάβασις ανυπέρβλητος, και το του προσλήμματος θείον και απόρρητον ύψος, υπερεξηρημένον (εστί) και νου και λόγου παντός, ως μηδέ τούτο σύγκρισιν όλων προς την Κτίσιν επιδέχεσθαι δύνασθαι· ωραίος γαρ, φησί, κάλλει παρά τους Υιούς των ανθρώπων· ουκ είπεν ωραιότερος, αλλ΄ απλώς, ωραίος, ίνα μη τα ασύγκριτα συγκρίνη ψιλοίς ανθρώποις, φύσιν ομόθεον».