Τρεις Τριάδες --- του αειμνήστου Στεργίου Σάκκου Ομ. Καθηγητού Α.Π.Θ.

Η εορτή των Θεοφανείων, της Βαπτίσεως του Χριστού μας, κατά την οποία «η της Τριάδος εφανερώθη προσκύνησις», καθιστά επίκαιρο το λόγο περί του πρωταρχικού και θεμελιακού δόγματος της πίστεώς μας, της τριαδικότητος του Θεού. Το γνωρίζουμε όλοι οι πιστοί ότι ο αληθινός Θεός είναι ένας και τριαδικός: Πατήρ, Υιός και άγιο Πνεύμα. Είναι τρία πρόσωπα αλλά ένας Θεός, διότι τα τρία πρόσωπα έχουν μία φύση, κοινή ουσία. Η παρουσία του τριαδικού Θεού υποφώσκει ήδη στην Παλαιά Διαθήκη. Την επισημαίνουν οι άγιοι πατέρες της Εκκλησίας μας στον πληθυντικό αριθμό που χρησιμοποιεί ο Θεός αναφερόμενος στον εαυτόν του (Γε. 2: 18· 11: 7), στο γεγονός ότι ο Αβραάμ απευθύνεται προς τους τρεις φιλοξενουμένους του αγγέλους σαν σε ένα πρόσωπο (Γε. 18), στον τρισάγιο ύμνο των αγγέλων που ακούει ο προφήτης Ησαϊας, ατενίζοντας το θρόνο του Θεού (Ησ. 6: 3), και σε άλλα περιστατικά. Στα ιερά Ευαγγέλια έχουμε πολλές φανερώσεις και μαρτυρίες για την αγία Τριάδα:
Κατά τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, κατά τη Βάπτιση του Κυρίου και τη Μεταμόρφωσή Του. Ο ίδιος ο Ιησούς Χριστός πριν από το Πάθος Του αποκαλύπτει την τριαδικότητα του Θεού, μιλώντας για την αποστολή του Παρακλήτου (Ιω. 14: 16), και, μετά την Ανάσταση, αποστέλλει τους δώδεκα μαθητές να διδάξουν «Πάντα τα έθνη, βαπτίζοντες αυτούς εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του αγίου Πνεύματος» (Ματθ. 28: 19). Η αισθητή παρουσία του αγίου Πνεύματος με τη μορφή πυρίνων γλωσσών κατά την Πεντηκοστή, κάνει και πάλι φανερή στον κόσμο την αγία Τριάδα. Και όπως με τη δημιουργία του κόσμου αποκαλύπτεται ο ένας Θεός, ο παντοδύναμος και πάνσοφος Δημιουργός, έτσι με την ανάπλαση του κόσμου, με την ίδρυση της Εκκλησίας, κατά την ημέρα της Πεντηκοστής, φανερώνεται ο ένας τριαδικός Θεός. Στις Επιστολές των αποστόλων και στην Αποκάλυψη, επίσης, υπάρχουν πολλές αναφορές στο τριαδολογικό δόγμα. Αλλά ποια σχέση έχει αυτή η δογματική αλήθεια με την καθημερινή πρακτική; Πόσο και πως επηρεάζει τη ζωή του πιστού; Είναι, πράγματι, συγκινητικό ότι την πίστη μας στο δόγμα της Αγίας Τριάδος την ομολογούμε από μικρά παιδιά. Όταν η ευσεβής μάνα ή γιαγιά, κρατώντας το χέρι μας, σημείωνε πάνω μας το σημείο του σταυρού, μας μάθαινε συγχρόνως να ψελλίζουμε το τρισάγιο: «άγιος ο Θεός, άγιος ισχυρός, άγιος αθάνατος, ελέησον ημάς», ή «Δόξα Πατρί και Υιώ και αγίω Πνεύματι». Τι κατανοούμε από το μυστήριο της αγίας Τριάδος; Τίποτε, αφού εξ ορισμού το μυστήριο είναι ακατανόητο· δεν χωρά στο πεπερασμένο ανθρώπινο μυαλό μας. «Παραπληκτίσωμεν εις το της Τριάδος μυστήριον ερευνώντες», μας προειδοποιεί ο άγιος Γρηγόριος, ο θεολόγος της Τριάδος. Αλλά αν τα αναμμένα κάρβουνα, που δεν μπορούμε να τα αγγίξουμε με το χέρι μας, τα πιάνουμε χρησιμοποιώντας τη λαβίδα, μπορούμε και το δόγμα του τριαδικού Θεού να το προσεγγίσουμε με τη «λαβίδα» της πίστεως. Και η πίστη δεν είναι κτήμα μόνο των μεγάλων αγίων πατέρων και θεολόγων. Είναι υπόθεση του κάθε ανθρώπου, του σοφού αλλά και του πιο απλού. Παρήγορη και ενθαρρυντική η διδαχή του ισαποστόλου αγίου Κοσμά του Αιτωλού υποδεικνύει έναν πρακτικό τρόπο για την προσέγγιση της αγίας Τριάδος: «Είναι τρόπος», λέγει, «να καταλάβετε την παναγίαν Τριάδα. Πως; Να εξομολογηθείτε καθαρά, να μεταλάβετε τα άχραντα μυστήρια με φόβον και ευλάβειαν, και τότε θα σας φωτίσει η χάρις του παναγίου Πνεύματος». Η ορθόδοξη πίστη μας δεν είναι μία νοησιαρχική θεωρία, μία φιλοσοφική διατριβή. Έχει άμεση την προβολή και την αναφορά της στην καθημερινή μας ζωή. Τούτο είναι χάρη και εντολή του ίδιου του Θεού. Κατά τη φανέρωση της αγίας Τριάδος στο όρος της Μεταμορφώσεως ακούγεται σαφής η φωνή του Πατρός· «αυτού (του Υιού) ακούετε!» (Μρ. 9: 7· Λουκ. 9: 35). Υποδεικνύει τον συγκεκριμένο πρακτικό τρόπο προσέγγισης στον αποκαλυπτόμενο Θεό, την υπακοή στο λόγο Του. Και είναι χαρακτηριστικό ότι ακούγοντας το λόγο του Ιησού Χριστού, το Ευαγγέλιό του, ξανοίγονται μπροστά μας δύο πρακτικές τριάδες, που μας κρατούν σε επαχή και σχέση με τη θεολογική, την αγία Τριάδα. Η πρώτη πρακτική τριάδα είναι το τρίπτυχο των θεολογικών αρετών, που προβάλλει το Ευαγγέλιο: πίστη, αγάπη, ελπίδα. Η πίστη ανοίγει το δίαυλο για τη συνάντηση και επικοινωνία με το Θεό. Είναι το άνοιγμα της ψυχής προς τα άνω, η αφετηρία της πνευματικής ζωής, η προσέγγιση στον Θεό και η συνεχής εξάρτηση από Αυτόν, που νοηματίζει την κάθε πτυχή της ζωής. Η αγάπη είναι η δια της πίστεως έξοδος από τα στενά πλαίσια του εαυτού μας· η υπέρβαση της ατομικότητος, για να συναντήσουμε τον συνάνθρωπο, να τον αγκαλιάσουμε ως πλάσμα του Θεού και να τον νιώσουμε ως αδελφό. Η ελπίδα, απότοκη της πίστεως κι αυτή, είναι η υπέρβαση της παρούσης σχετικότητος και αναστροφή στο αιώνιο μέλλον. Με την ελπίδα ο πιστός βλέπει τον εαυτόν του στη θέση, που ο Θεός του έχει ορίσει και ζη με βεβαιότητα τις επαγγελίες του Θεού. Γι΄ αυτό μπορεί να χαλιναγωγεί τις ορμές του, να ζη με αγνότητα, με εγκράτεια, με υπομονή. Τη δεύτερη πρακτική τριάδα διατυπώνει η θεοκίνητη γραφίδα του αποστόλου Παύλου στην αποστολική περικοπή, που διαβάζεται κατά την θεία Λειτουργία των Θεοφανείων· «σωφρόνως και δικαίως και ευσεβώς ζἠσωμεν εν τω νυν αιώνι» (Ττ. 2: 12). Παρουσιάζει ο απόστολος τρία στάδια αγώνα, όπου ο πιστός καλείται να αγωνισθεί και να ζήσει: σε σχέση με τον Θεό «ευσεβώς»· σε σχέση με τους άλλους «δικαίως»· σε σχέση με τον εαυτόν του «σωφρόνως».  Η σωφροσύνη, η αγνή και καθαρή ζωή, είναι αυτή που εξασφαλίζει την αρμονία με τον εαυτό μας. Συνιστά τη λεβεντιά του κορμιού, την ομορφιά της ψυχής, τη διαύγεια της σκέψεως, την αρμονία όλης της υπάρξεως. Αντίθετα, η ανηθικότητα είναι παραφροσύνη, ένα είδος τρέλας. Η δικαιοσύνη, με την πλατειά έννοια, που δίνει στη λέξη η αγία Γραφή, δεν περιορίζεται μόνο στην αποφυγή της αδικίας. Είναι γενικότερα, η συμπαράσταση στον άλλον, η αγάπη, η ελεημοσύνη, η συγχωρητικότητα. Εξομαλύνει τις σχέσεις με τους συνανθρώπους μας, διότι μας κατευθύνει να βλέπουμε στον καθένα την εικόνα του Θεού! Τέλος, η ευσέβεια, τελείως άσχετη προς τον ευσεβισμό και την τυπολατρία, είναι η ειλικρινής σχέση προς τον Θεό, που εμπνέει και κατευθύνει κάθε κίνηση του ανθρώπου. Έτσι, η ευσέβεια γίνεται το σίγουρο θεμέλιο, η απαράβατη προϋπόθεση της σωφροσύνης και της δικαιοσύνης. Πίστη, αγάπη, ελπίδα· ευσέβεια, δικαιοσύνη, σωφροσύνη! Χρειάζεται τάχα να σχολιάσει κανείς την αξία και την αναγκαιότητα αυτών των δύο πρακτικών τριάδων, που σφραγίζουν τη ζωή του χριστιανού και μαρτυρούν ότι αυτός έχει αποδειχθεί και βιώνει τη χάρη της αγίας Τριάδος;








Δεν υπάρχουν σχόλια: