Άγιος Ιουστίνος (Πόποβιτς),

To  Άγιον Πνεύμα ψυχή της Εκκλησίας.

Τα πάντα εν τη Εκκλησία είναι θεανθρώπινα: ο Θεός πάντοτε κατέχει την πρώτην, ο δε άνθρωπος την δευτέραν θέσιν. Χωρίς την θείαν δύναμιν οι άνθρωποι δεν δύνανται να ζουν την θεανθρωπίνην θείαν ζωήν ούτε να προκόπτουν εν αυτή. δια παν το θεανθρώπινον, ο άνθρωπος έχει ανάγκην βοηθείας. Μόνον ενδυθέντες με την «δύναμιν εξ ύψους» (Λκ. 24,19. Πραξ. Απ. 1,8), δηλαδή με την θείαν δύναμιν του Αγίου Πνεύματος, οι άνθρωποι δύνανται να ζουν ευαγγελικώς επί της γης. Δια τούτο και εφανέρωσεν ο Σωτήρ, κατά τον Μυστικόν Δείπνον, την θείαν αλήθειαν περί του Αγίου Πνεύματος ως του πραγματοποιούντος και εκτελούντος την σωτηρίαν των ανθρώπων τη θεία ενεργεία Του εν τω Θεανθρωπίνω σώματι της Εκκλησίας (πρβλ. Ιω. 14, 16-17. 26,15,26. 16,7-13). Ο Κύριος Ιησούς Χριστός ενοικεί δια του Αγίου Πνεύματος εις τον άνθρωπον, τον ανακαινίζει, τον αγιάζει και τον χριστοποιεί (Εφ. 3, 16-17). Χωρίς το Άγιον Πνεύμα, το πνεύμα του ανθρώπου φθείρεται και διασκορπίζεται δια των αμαρτιών εις αναριθμήτους θανάτους, εις αναρίθμητα μη όντα και ψευδοόντα. Το Πνεύμα το Άγιον ήλθεν εις τον κόσμον δια τον Χριστόν και δια του Χριστού, και έγινε η ψυχή εις το σώμα της Εκκλησίας: και μόνον δια του Χριστού και δια τον Χριστόν δίδεται εις τους ανθρώπους. Τούτο σημαίνει ότι το Άγιον Πνεύμα μόνον δια τον Χριστόν και δια του Χριστού ζη εν τη Εκκλησία. Όπου δεν υπάρχει ο Θεάνθρωπος, εκεί δεν υπάρχει ούτε το Άγιον Πνεύμα, εκεί δεν υπάρχει ο Θεός διότι δεν υπάρχει η Τριαδική Θεότης. Διότι ο Χριστός ζη εν τη Εκκλησία δια του Αγίου Πνεύματος το οποίον αποτελεί την ψυχήν της, και η Εκκλησία ζη δια του Αγίου Πνεύματος εν τω Χριστώ ο οποίος αποτελεί την Κεφαλήν της.