Άλμα στην αιωνιότητα. Ματθαίος· ο τελώνης που έγινε απόστολος! -- του αειμνήστου Στεργίου Σάκκου, Ομ. Καθηγητού ΑΠΘ

Η μετάνοια είναι η πιο μεγάλη παραχώρηση του Θεού στον αμαρτωλό άνθρωπο, αλλά και η πιο γενναία και ηρωϊκή ανθρώπινη πράξη. Είναι ένα άλμα, το οποίο επιτελεί ο αμαρτωλός με τη βοήθεια της πίστεως, για να μπει έτσι στη σφαίρα της χάριτος, όπου όλα είναι τέλεια και άγια, διότι η αγάπη του Θεού γνωρίζει να λαμπρύνει και να αξιοποιεί θετικά και τα πιο μελανά και αρνητικά στοιχεία του ανθρώπου. Αυτό το γενναίο άλμα της μετανοίας, με τις ασύλληπτες συνέπειές του, μπορούμε να μελετήσουμε απλά, αλλά και πολύ καθαρά στην αγιασμένη μορφή του ευαγγελιστού Ματθαίου, του τελώνη, που έγινε απόστολος του Χριστού.

Η θεία πρόσκληση.

Στην Καπερναούμ, την «ιδίαν πόλιν» του Ιησού, κατοικεί και εργάζεται ο Ματθαίος.

Εκεί, στο μέσον μιας ημέρας γεμάτης σημεία και διδαχές, ο Κύριος περνώντας μπροστά από το «τελωνείο» του Ματθαίου τον βλέπει και του απευθύνει το κάλεσμα· «ακολούθει μοι». Κι εκείνος εγκαταλείποντας την ίδια στιγμή τις εκκρεμότητες του τελωνικού του γραφείου, κλείνει μια για πάντα τους παλιούς λογαριασμούς και «αναστάς ηκολούθησεν αυτώ». Αυτή η άμεση ανταπόκριση στην πρόσκληση του Ιησού θυμίζει την παρόμοια συμπεριφορά των πρώτων μαθητών του Κυρίου, του Πέτρου, του Ιωάννη, του Ιακώβου. Εντούτοις, σε κάποιο σημείο της διαφοροποιείται από τις απαντήσεις των άλλων αποστόλων και συγκλονίζει πραγματικά με τη μοναδικότητα του αυθορμητισμού της. Οι άλλοι, ως μαθητές του Προδρόμου, είχαν μια θρησκευτική προπαίδεια. Ήταν ζυμωμένοι με τις επαγγελίες και τις προσδοκίες του Ισραήλ, με τον πόθο και την αναμονή του Μεσσία κι είχαν ακούσει τον ίδιο τον δάσκαλό τους να τους συστήνει τον Ιησού από την Ναζαρέτ ως «τον αμνόν τον αίροντα την αμαρτίαν του κόσμου» (βλ. Ιω. 1: 29). Δεν είναι, λοιπόν, παράδοξο το ότι υπακούν στην πρόσκλησή του, όταν εκείνος τους καλεί κοντά του. Μα να τον ακολουθεί ένας τελώνης, ένας εξωμότης ιουδαίος, που φανερά συνεργάζεται με τους κατακτητές, αφού με δική τους παραχώρηση μαζεύει τους φόρους, αυτό φαίνεται ακατανόητο. Το όνειδος της τελωνικής ιδιότητος το αποθανάτισε η ιστορία με τα πιο μελανά χρώματα. Θηρία των πόλεων, αντίστοιχα προς τις αρκούδες των βουνών, χαρακτήρισε τους τελώνες ένας αρχαίος σοφός. Και το Ευαγγέλιο μας αφήνει πολλά να καταλάβουμε, για το επονείδιστο αυτό επάγγελμα, καθώς αναφέρει τους τελώνες σε συνδυασμό με τρεις επαίσχυντες και ελεεινές τάξεις ανθρώπων· τις πόρνες, τους εθνικούς (=ειδωλολάτρες) και τους αμαρτωλούς.

Άλμα στην αιωνιότητα

Πως ένας τελώνης, ένας άνθρωπος κυριολεκτικά βουτηγμένος στην αμαρτία, αποφασίζει να ακολουθήσει τον Χριστό, να κόψει τους αμαρτωλούς δεσμούς μια για πάντα; Αυτά είναι ερωτήματα στα οποία ποτέ δεν θα μπορέσει να δώσει μια πλήρη απάντηση το πεπερασμένο λογικό του ανθρώπου. Να υποθέσουμε ότι ο τελώνης μας, μ΄ όλη τη διαφθορά του, διατηρούσε μια σπίθα πίστεως στην καρδιά του, μια σπίθα, που ζωντάνευε και φούντωνε καθώς πληροφορούνταν τα σημεία και τις δυνάμεις, που επιτελούσε ο Ιησούς; Να δεχθούμε ότι το γλυκύτατο πρόσωπο του Κυρίου ασκούσε μία ακατανίκητη έλξη, ώστε ένας λόγος του ήταν αρκετός, για να αλλάξει την πορεία της ζωής του ο Ματθαίος; Να συμφωνήσουμε με το σύγχρονό μας χριστιανό διανοητή, ότι είναι «μεγάλη η δύναμις των κερατίων», ότι η ίδια η αμαρτία δημιουργεί έναν κορεσμό μες στην ψυχή του ανθρώπου και την εξωθεί στην αναζήτηση της αλήθειας και της καθαρότητος; Πιθανές εκδοχές, που διαφωτίζουν κατά ένα μέρος την υπόθεση και μας επιτρέπουν όχι να κατανοήσουμε, αυτό ξεπερνά τα ανθρώπινα μέτρα, αλλά να θαυμάσουμε περισσότερο τη μεγάλη απόφαση του Ματθαίου, μια απόφαση, που του άνοιξε διάπλατα το δρόμο για την αιωνιότητα.

Η θαυμαστή αλλοίωση.

Ο άνθρωπος, που αληθινά διέρηξε τους δεσμούς του με την αμαρτία και μπήκε στη σφαίρα της χάριτος, ζη τη μακαρία κατάσταση της ταπεινώσεως. Έτσι δεν δυσκολεύεται να παραδεχθεί τη μηδαμινότητά του. Αντίθετα, χαίρεται να φανερώνει από ποια κακά τον απήλλαξε η αγάπη του Θεού. Γι΄ αυτό, ενώ οι άλλοι ευαγγελιστές αποφεύγουν να κοινοποιήσουν το παλιό επάγγελμα του Ματθαίου, ο ίδιος, κάθε φορά, που κάνει λόγο, για τον εαυτό του (Ματθ. 9: 9-13· 10: 3), με ιδιαίτερη ευχαρίστηση σημειώνει και την τελωνική του ιδιότητα. Θυμάται έτσι και ομολογεί το θαύμα, που επετέλεσε στη ζωή του ο Χριστός· πως έναν τελώνη, σύμβολο της κακίας και μοχθηρότητας, τον έκανε μαθητή του. Εκφράζει την εν Κυρίω καύχησή του, ότι κατόρθωσε να τελειώσει (=να φορολογήσει) τη Βασιλεία του Θεού. Αυτή τη δωρεά του Θεού αντιπροσωπεύει, για τον Ματθαίο το όνομα τελώνης, που για το λόγο αυτό έχει αδειάσει τελείως από το παλιό του περιεχόμενο και έγινε τίτλος τιμής.

Χωρίς καυχήματα.

Απαλλαγμένος από την παλιά αμαρτία και την όλη νοοτροπία του ο Ματθαίος ο τελώνης μπαίνει στη συντροφιά των μαθητών του Χριστού. Υπάρχει κι εδώ ένα  σημαντικό και αξιοσημείωτο στοιχείο. Σ΄ αυτή τη συντροφιά ανήκει κι ο Σίμων ο κανανίτης ή ζηλωτής. Τι σημασία έχει αυτό; Οι ζηλωτές ή κανανίτες ή σικάριοι αποτελούσαν το ανταρτικό σώμα των εθνικιστών ιουδαίων, που είχαν οργανωθεί, για να χτυπούν τους δοσιλόγους τελώνες και να εμποδίζουν το καταδοτικό έργο τους. Έξω ήταν αδύνατη η συνύπαρξη τελωνών και κανανιτών. Συναντιόνταν μόνο, για να συγκρουσθούν. Μέσα στη συντροφιά του Χριστού όμως, τα διεστώτα ενώνονται, το χάσμα γεφυρώνεται, οι αντίθετες ιδεολογίες συνδέονται. Ακριβέστερα αξαλείφονται, εγκαταλείπονται από τους οπαδούς τους, διότι αυτοί τώρα είναι οπαδοί και μαθητές του Χριστού. Έτσι επέρχεται η αληθινή ενότητα, η αδελφοσύνη. Οι ανθρώπινες ιδεολογίες, όσο τίμιες και ιδανικές κι αν είναι κομματιάζουν, φανατίζουν, διαιρούν. Ο Χριστός ενώνει, συνδέει, αδελφώνει. Απαραίτητη προϋπόθεση για την βίωση αυτής της προσφοράς του Χριστού, μας διδάσκει ο Ματθαίος, είναι η αληθινή μετάνοια. Αυτό σημαίνει μετάνοια, που δεν περιορίζεται μόνο στην άρνηση της αμαρτίας, αλλά περιλαμβάνει και την άρνηση του «όγκου», δηλαδή την απόταξη κάθε καυχήματος και ιδανικού, ώστε να μπορεί ο άνθρωπος να προσφέρει τον εαυτό του, κενό δοχείο στον Θεό, για να το γεμίσει εκείνος με τη χάρη του και να τον κάνει καινό άνθρωπο.

Ευαγγελιστής.

Η μετάνοια ήταν για τον Ματθαίο όχι μόνο η θύρα της προσωπικής του σωτηρίας, αλλά και η προϋπόθεση για τη συνεργασία του με τον Θεό, ώστε να γίνει ο ευαγγελιστής, που μετέφερε το σωτήριο άγγελμα και σ΄ άλλες ψυχές. Το παράδειγμά του συγκίνησε και ενθάρρυνε τους παλαιούς του συναδέλφους, που με ιλαρότητα δέχονται το διάγγελμα του Χριστού· «ου γαρ ήλθον καλέσαι δικαίους, αλλά αμαρτωλούς εις μετάνοιαν». Πόσοι άραγε από αυτούς τους αμαρτωλούς τελώνες μιμήθηκαν το γενναίο άλμα του Ματθαίου; Ασφαλώς όχι λίγοι. Ταπεινά ο ευαγγελιστής αναφέρεται στο γεγονός αυτό με τη λακωνική έκφραση· «και ιδού πολλοί τελώναι και αμαρτωλοί ελθόντες συνανέκειντο τω Ιησού και τοις μαθηταίς αυτού» (Ματθ. 9: 10). Μα εδώ έχουμε μόνο την αρχή της ευλογίας, που θα σκορπίσει ο Θεός στον κόσμο με το χέρι του Ματθαίου. Θα ακολουθήσει το κήρυγμά του στους εκ περιτομής χριστιανούς της Παλαιστίνης. Και θα ολοκληρωθεί η προσφορά του Θεού, που γίνεται προσφορά του αποστόλου, με τη συγγραφή του πρώτου Ευαγγελίου. Το επάγγελμά του αποκαλύπτει ότι ήταν κάτοχος τουλάχιστον των εγκυκλίων γραμμάτων, δηλ. είχε τις γραμματικές γνώσεις περίπου ενός σημερινού αποφοίτου του Λυκείου. Το προσόν του αυτό εξαγίασε ο Θεός παρέχοντάς του τον πλουτισμό της θείας χάριτος και σοφίζοντάς τον με την άνωθεν σοφία, για να του αναθέσει τη συγγραφή του πρώτου Ευαγγελίου. Έτσι τον κατέστησε μέτοχο της πιο πολύτιμης προσφοράς, που είδε αυτός ο κόσμος και τον ανέδειξε μεγάλο ευεργέτη της ανθρωπότητος.