Άγιος Ιουστίνος (Πόποβιτς) : Άνθρωπος και Θεάνθρωπος.

 Η ψυχή αξίζει περισσότερον από όλους τους κόσμους μαζί.                                                                  
Πράγματι, όλην την ορατήν ζωήν του, την ζωήν εν τω χρόνω και τω χώρω, ο άνθρωπος θεμελιώνει επί των αοράτων, τ. έ. επί της ψυχής, επί των σκέψεών της, επί της συνειδήσεώς της. Εις τον κόσμον των ορατών πραγματικοτήτων και γεγονότων ο άνθρωπος προσανατολίζεται δια της σκέψεώς του και δι΄ αυτής μετρεί και αξιολογεί τα πάντα, ενώ αυτή είναι και δια τον ίδιον αόρατος. Ακόμη περισσότερον είναι φυσικόν και λογικόν να προσανατολίζεται δι΄ αυτής εις τον κόσμον των πνευματικών πραγματικοτήτων και αξιών. Δια της σκέψεως ο άνθρωπος είναι συνδεδεμένος ουχί μόνον με τον κόσμον των ορατών, των υλικών πραγματικοτήτων, αλλά και με τον κόσμον των πνευματικών πραγματικοτήτων. Και οι πλέον ακραίοι αισθησιοκράται εις την γνωσιολογίαν δεν δύνανται να αρνηθούν τούτο. Πρέπει να ομολογήσωμεν ότι το ανθρώπινον πνεύμα είναι εν θαυματουργικόν εργαστήριον, εις το οποίον αι εκ των αισθήσεων εντυπώσεις μεταπλάττονται, κατά τρόπον ασύλληπτον, εις σκέψεις. Ο σοβαρός παρατηρητής του κόσμου, εξ οιασδήποτε πλευράς και αν πλησιάζη τας υλικάς ή πνευματικάς πραγματικότητας, αισθάνεται κατ΄ ανάγκην την παρουσίαν του απείρου μυστηρίου εις όλα τα φαινόμενα. Τούτο είναι ο φόρος τον οποίον κάθε στοχαστής πληρώνει υποχρεωτικώς εις το αινιγματικόν μυστήριον του κόσμου. Αναμφιβόλως, ο ορθός προσανατολισμός εις αυτόν τον αινιγματώδη κόσμον εξαρτάται εκ του πνεύματος δια του οποίου προσανατολίζεται ο άνθρωπος ή ακριβέστερον εκ της φύσεως του πνεύματος. Την δε φύσιν του το ανθρώπινον πνεύμα εκδηλοί και καταδεικνύει δια της εμπειρίας της αποκτωμένης δια των ενεργειών του. Εξ όλης της εμπειρίας ταύτης εκπηγάζει ο πόθος του ανθρωπίνου πνεύματος δια το άπειρον εις όλας του τας εκφάνσεις: εις την γνώσιν, εις την ζωήν, εις την ύπαρξιν.   

 Συνεχίζεται.