Άγιος Ιουστίνος (Πόποβιτς) : Φιλοσοφία κατά τον άνθρωπον, Φιλοσοφία κατά τον Θεάνθρωπον.

Με αυτήν την νοεράν «ύλην» δαιμονικής πανουργίας είναι εμποτισμέναι, εκουσίως ή ακουσίως, όλαι αι «κατά την παράδοσιν των ανθρώπων φιλοσοφίαι» (Κολ. 2,8). Και δι΄ αυτό δεν γνωρίζουν την θείαν αλήθειαν περί του κόσμου και του ανθρώπου, περί του καλού και του κακού, περί του Θεού και του διαβόλου, αλλά ναρκώνονται με τα λεπτά δαιμονικά ψεύδη. Ενώ η «κατά Χριστόν», τον Θεάνθρωπον, φιλοσοφία περιέχει μέσα της όλο το πλήρωμα της αληθείας του παντός (πρβλ. Κολ. 2,9), αι φιλοσοφίαι «κατ΄ άνθρωπον», «δια της χρηστολογίας και ευλογίας εξαπατώσι τας καρδίας των ακάκων» (Ρωμ. 16,18). Εν τελευταία αναλύσει, όλαι αι ανθρώπιναι και επί της γης υπάρχουσαι φιλοσοφίαι δύνανται να χωρισθούν εις αυτά τα ως άνω δύο είδη: αι φιλοσοφίαι κατ΄ άνθρωπον και η κατά τον Θεάνθρωπον φιλοσοφία. Ο κύριος γνωσιολογικός δημιουργικός παράγων εις το πρώτον είδος είναι ο διάβολος, εις δε το δεύτερον ο Θεάνρωπος Χριστός. Η θεμελιώδης αρχή της φιλοσοφίας κατά τον Θεάνθρωπον είναι η εξής: Πάντων των όντων και των πραγμάτων μέτρον ο Θεάνθρωπος. Η θεμελιώδης δε αρχή της «ανθρωπιστικής» ή μάλλον ουμανιστικής φιλοσοφίας κατ΄ άνθρωπον είναι: Πάντων των όντων και των πραγμάτων μέτρον άνθρωπος. Εις την φιλοσοφίαν κατά τον Θεάνθρωπον Χριστόν υπάρχει όλη η Αλήθεια, η θεία και αιωνία, διότι εν Χριστώ υπάρχει «παν το πλήρωμα της Θεότητος σωματικώς» παρόν εις αυτόν τον κόσμον. Δια της παρουσίας του πληρώματος τούτου είναι παρούσα εις τον κόσμον και η ιδία η Αιώνιος Αλήθεια, και δη «σωματικώς» εν τω Θεανθρώπω Χριστώ, ως τω τελείω και πραγματικώ Θεώ και τω τελείω και πραγματικώ ανθρώπω. Εις δε τας φιλοσοφίας κατ΄ άνθρωπον ζη και υπάρχει, αμέσως ή εμμέσως, το ψεύδος, το συνδεόμενον δι΄ όλων των νεύρων του με τον πατέρα του ψεύδους τον διάβολον, και το πάντοτε οδηγούν προς αυτόν. Δια τούτο είναι αναγκαίον να αγρυπνώμεν νυχθημερόν επί της συνειδήσεως ως επί του υψίστου φυλακίου του ανθρωπίνου είναι μας, προσέχοντας μη τυχόν εισέλθη κρυφίως το ψεύδος αυτό εντός μας και ρίψη την σκέψιν και τον νουν μας εις το βασίλειον του ψεύδους, εις την κόλασιν. Εις αυτήν την εγρήγορσιν μας καλεί και η εντολή του Ευαγγελίου του Θεανθρώπου Χριστού: «τη κακία νηπιάζετε, ταις δε φρεσί τέλειοι γίνεσθε» (Α΄ Κορ. 14,20). Θα γίνωμεν δε τέλειοι όταν φθάσωμεν «εις άνδρα τέλειον εις μέτρον ηλικίας του πληρώματος του Χριστού», διότι τότε θα ενωθή, ιερώ τω τρόπω και κατά χάριν, ο νους μας με τον νουν του Χριστού, με τον καθολικόν και άγιον και θεανθρώπινον νουν της Εκκλησίας, τότε θα ημπορέσωμεν να είπωμεν μαζί με τον χριστοφόρον Απόστολον: «ημείς δε νουν Χριστού έχομεν» (Α΄ Κορ. 2,16). Τότε πλέον δεν θα ημπορέση να μας κλυδωνίση ουδείς άνεμος ανθρωπίνης διδασκαλίας, ούτε δια της απάτης των ανθρώπων ούτε δια της πανουργίας του διαβόλου, αλλά θα μένωμεν ασάλευτοι με όλον το είναι μας μέσα εις την Αιώνιον Αλήθειαν, η οποία είναι αυτός ο Κύριος Ιησούς Χριστός, ο Θεάνθρωπος ( Ιω. 16,6. 8. 32. 36.  1,17).