Παληό και Νέο ημερολόγιο -- Του αειμνήστου Αθανασίου Σακαρέλλου, Θεολόγου

3. Οι πρώτες αντιδράσεις των πιστών

1. Η αλλαγή του ημερολογίου το 1924, ξεσήκωσε μεγάλη μερίδα του λαού. Υπήρξε κυριολεκτικά λαϊκός ξεσηκωμός. Οι άνθρωποι παντού φώναζαν «φραγκέψαμε, φραγκέψαμε»! Το σημαντικό είναι, ότι η αντίδραση αυτή υπήρξε αυθόρμητη! Δεν υπήρξε ηγέτης να τους ξεσηκώσει. Δεν βρέθηκε ανάμεσά τους ούτε ένας επίσκοπος, ούτε ένας μεγαλόσχημος κληρικός, ή θεολόγος! Μόνο στο Άγιο Όρος υπήρξαν μερικοί μοναχοί, μεταξύ των οποίων ο Αρσένιος Κοττέας, μια σημαντική μορφή του αγιορείτικου μοναχισμού. Οι ολιγάριθμοι αγιορείτες μοναχοί από τη πρώτη στιγμή κατάλαβαν το που οδηγούσε αυτή η άθεσμη αλλαγή. Αυτοί μόνο, όσο μπορούσαν, συμπαραστάθηκαν στον Ορθόδοξο αυτό λαό. Είναι, ίσως, η πρώτη φορά στην ιστορία της Εκκλησίας, που λαϊκοί μόνοι τους ανέλαβαν την ευθύνη και το βάρος μιας τέτοιας πρωτοβουλίας, με αντιμέτωπους, τους ποιμένες τους επισκόπους. Αμέσως, μετά την αλλαγή του ημερολογίου, όσοι δεν θέλησαν να συμμορφωθούν με την απόφαση αυτή του Χρυσοστόμου Παπαδοπούλου, διέκοψαν την «κοινωνία» με όλους τους επισκόπους της Ιεραρχίας, επειδή ακολούθησαν το φράγκικο ημερολόγιο. Διέκοψαν ακόμα τη «κοινωνία» και με όλους τους κληρικούς, που μνημόνευαν αυτούς τους επισκόπους. Έμείναν όμως χωρίς ιερείς, που χρειάζονταν για να εξυπηρετηθούν. Έτσι, οι άνθρωποι αυτοί σταμάτησαν να εκκλησιάζονται σε ναούς, που λειτουργούσαν ιερείς με το Νέο. Σταμάτησαν να εξυπηρετούνται από Νεοημερολογίτες κληρικούς. Εάν έβρισκαν κάποιο κληρικό, που έμεινε πιστός στη Παράδοση της Εκκλησίας, εκκλησιάζονταν όπου εκείνος λειτουργούσε, είτε σε κανένα ξωκλήσι, είτε στην ύπαιθρο. Αν δεν έβρισκαν, δεν πήγαιναν πουθενά. Δεν φιλούσαν ούτε το χέρι κληρικού, που ακολουθούσε το Νέο ημερολόγιο.

Οι ιερείς, που χρειάζονταν να τους εξυπηρετούν , ήταν ελάχιστοι, έως ανύπαρκτοι. Ήταν αδύνατο να καλυφθούν οι ανάγκες όσων έμειναν πιστοί στο πατροπαράδοτο ημερολόγιο της Εκκλησίας. Τα παιδιά τους τα άφηναν αβάπτιστα, μέχρι να βρεθεί παπάς με το Παληό. Εκεί όμως, που είχαν πραγματικά σοβαρό πρόβλημα ήταν, όταν πέθαινε κάποιος και δεν είχαν δικό τους παπά. Διάβάζαν μόνοι τους τη νεκρώσιμη ακολουθία και τον έθαβαν χωρίς παπά! Και πέρα απ’ όλα αυτά είχαν ν’ αντιμετωπίσουν τους διωγμούς και την έχθρα της κρατικής Εκκλησίας, αλλά και της πολιτείας.

2. Για να μπορέσουμε να μεταφερθούμε κάπως στο κλίμα της εποχής εκείνης, θα παραθέσουμε μερικά περιστατικά του ζήλου των πιστών του Παλαιού Ημερολογίου, όπως μας τα διέσωσε στο Ιστορικό περιοδικό «Πάτρια» ο μακαριστός επίσκοπος Πενταπόλεως Καλλιόπιος Γιαννακουλόπουλος, ένας αξιολογώτατος Ιεράρχης του Παλαιού Ημερολογίου.

α. Στην Τήνο υπάρχει το γυναικείο μοναστήρι Κεχροβουνίου. Το 1924 αριθμούσε 120 μοναχές. Προτού ακόμα φθάσει η Εγκύκλιος στο μοναστήρι για την αλλαγή του Ημερολογίου, έτυχε να επισκεφθεί το μοναστήρι ο π. Φιλόθεος Ζερβάκος, Ηγούμενος της Λογγοβαρδίας. Ο π. Φιλόθεος παρότρυνε τις μοναχές να μη δεχθούν το Νέο Ημερολόγιο, δεδομένου ότι και ο ίδιος δεν είχε πρόθεση να το δεχθεί στο μοναστήρι του. Οι μοναχές άκουσαν τις συμβουλές του π. Φιλόθεου. Παρέμειναν με το Παλαιό. Το 1925 επισκέφθηκε το μοναστήρι ο Χρυσόστομος Παπαδόπουλος, ο οποίος χαιρέτησε τις μοναχές, λέγοντας : - Καλώς, τα παιδιά μου! - Εμείς, του απάντησαν με ομολογιακό θάρρος οι καλόγριες, πατέρα σχισματικό και λατινόφρονα δεν έχουμε, ούτε αναγνωρίζουμε! Έκτοτε, το μοναστήρι διασπάστηκε. Σαράντα μοναχές παρέμειναν με το Παλαιό. Ο τοπικός επίσκοπος Αθανάσιος παρέπεμψε πέντε απ’ τις μοναχές, που πρωτοστατούσαν στην άρνηση να δεχθούν το Νέο Ημερολόγιο, στο Συνοδικό Δικαστήριο. Διάταξε τη χωροφυλακή της Τήνου να τις συλλάβει και να τις οδηγήσει σ’ αυτό. Η απόφαση του Δικαστηρίου ήταν καθαίρεση από το μοναχικό σχήμα (!) και αφορισμός! 184

β. Το 1924 εφημέριος στο χωριό Κέρτεζη Καλαβρύτων ήταν ο παπα- Σπυρίδων Οικονόμου, ένας γέρος 79 ετών. Ο παπα- Σπυρίδων δεν δέχτηκε το νέο Ημερολόγιο. Ο δεσπότης του Αιγιαλείας Τιμόθεος τον κάλεσε στη Μητρόπολη να τον νουθετήσει για το Νέο Ημερολόγιο. Όταν ο Τιμόθεος τέλειωσε τις νουθεσίες του, ο παπα- Σπυρίδων του απάντησε: - Στα γεράματά μου εγώ, άγιε Δέσποτα, Φράγκος δεν γίνομαι! Ο Τιμόθεος τον έβαλε σε αργία και τον παρέπεμψε στο Συνοδικό Δικαστήριο. Εκεί, οι Συνοδικοί επίσκοποι με τον Χρυσόστομο Παπαδόπόυλο, τον κάλεσαν να υποταχθεί στην Εκκλησία (του Νέου Ημερολογίου), για να μην χάσει την ψυχή του. Ο παπα- Σπυρίδων τους απάντησε: - Μα, για να μη χάσω την ψυχή μου άγιοι Συνοδικοί, δεν απαρνιέμαι το πάτριο εορτολόγιο των αγίων Πατέρων μου! Το Δικαστήριο τον καθαίρεσε και διέταξε την εξορία του! 185

γ. Στη γιορτή των αγίων Ταξιαρχών γίνονταν ολονύκτια ακολουθία στον ομώνυμο ναό της Μάνδρας Αττικής. Οι Ορθόδοξοι που έμειναν πιστοί στο Παλαιό Ημερολόγιο με δυσκολία είχαν εξασφαλίσει τον ιερέα Χριστοφόρο Ψαλλίδα να τους λειτουργήσει. Ο εσπερινός άρχισε ήσυχα και ειρηνικά. Το ίδιο θα συνεχίζονταν και θα τέλειωνε όλη αγρυπνία, αν δεν έκαναν την εμφάνισή τους τα όργανα της τάξεως, που εκείνο το βράδυ ήταν όργανα αταξίας! Ζητούσαν να συλλάβουν τον ιερέα, σύμφωνα με διαταγή του Χρυσοστόμου Παπαδοπούλου! Οι πιστοί έκλεισαν τις πόρτες του ναού και η αγρυπνία συνεχίζονταν σε ατμόσφαιρα πιο κατανυκτική. Οι χωροφύλακες κτυπούν πόρτες, παράθυρα, τοίχους! Μαίνονται, ουρλιάζουν και αισχρολογούν !Οι πιστοί μέσα στο ναό προσεύχονται ήρεμα και ευλαβικά. Ζητούν από τον Κύριο ενίσχυση ν’ αντέξουν τον άδικο διωγμό τους! Κοντεύει να ξημερώσει. Η αγρυπνία τέλειωσε. Πρέπει να φυγαδεύσουν τον ιερέα. Έξω όμως καιροφυλακτούν οι χωροφύλακες. Οι πιστοί είναι αποφασισμένοι να προστατεύσουν τον παπά τους. Δεν τους σκιάζει τίποτε. Ανοίγουν οι πόρτες του ναού. Οι πιστοί εξέρχονται. Σχηματίζουν ένα τείχος γύρω από τον ιερέα τους. Μέσα στο σκοτάδι ξεπροβάλλουν μπροστά τους σαν ανήμερα θεριά τα όργανα της τάξεως. Απαιτούν την παράδοση του ιερέα τους. - Μόνο αν περάσετε πάνω από τα πτώματά μας, θα πάρετε τον παπά μας, τους απαντούν. Οι χωροφύλακες δεν μπορούν να διασπάσουν τον ανθρώπινο κλοιό. Αρχίζουν να πυροβολούν. Ένας χωροφύλακας σηκώνει το κοντάκι του όπλου να κτυπήσει τον ιερέα. Το αντιλαμβάνεται μιά γυναίκα, η Αικατερίνη Ρούτη. Για να προστατεύσει τον ιερέα, τον καλύπτει με το σώμα της ως ασπίδα. Και δέχεται αυτή το θανάσιμο πλήγμα! Η εικοσιεφτάχρονη Αικατερίνη Ρούτη, μάνα με δυό μικρά παιδιά, πέφτει στο δάπεδο του ναού, βάφοντάς το με το μαρτυρικό αίμα της, ψελλίζοντας «Παναγία» μου! 186

δ. Το 1929 οι πιστοί του Παλαιού Ημερολογίου στη Δεσφίνα Φωκίδας παρακολουθούσαν με ευλάβεια τη θεία Λειτουργία, που κατ’ αραιά διαστήματα ετελείτο. Μετά το καθαγιασμό των Τιμίων Δώρων και ο ιερεύς ήταν έτοιμος να εκφωνήσει το «Εξαιρέτως της Παναγίας Αχράντου..», ανοίγει απότομα η πόρτα του ναού και μπαίνει μέσα έξαλλος ο Νεοημερολογίτης δεσπότης της Φωκίδας Ιωακείμ, με τη «συνοδεία» του. Πηγαίνει κατ’ ευθείαν στο ιερό, αρπάζει τον ιερέα απ’ τα μαλλιά, τον γρονθοκοπεί και τον βγάζει έξω απ΄ αυτό. Παράλληλα, έριξε στο δάπεδο το άγιο Δισκοπότηρο και σκόρπισε το Σώμα και Αίμα του Κυρίου! 187

3. Για την Ορθόδοξη Εκκλησία το Παληό Ημερολόγιο ήταν πάντοτε ταυτισμένο με την Ορθοδοξία, όπως αναφέρει η Πατριαρχική και Συνοδική Εγκύκλιος του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως του 1902, «δια το είναι πατροπαράδοτον και εκκλησιαστικώς ανέκαθεν κεκυρωμένον». 188 Η πεποίθηση όσων έμειναν πιστοί στο Παλαιό, ότι όσοι δέχτηκαν το Νέο, «φράγκεψαν», ήταν επαλήθευση των όσων έγραψε το 1895 η εφημερίδα του Οικουμενικού Πατριαρχείου «Εκκλησιαστική αλήθεια», στην οποία αναφέρεται ότι «η απότομος αλλαγή του ημερολογίου θα ισοδυνάμει εις τα όμματα του λαού προς απόπειραν τροποποιήσεως της πίστεως των Πατέρων του, προς αυτόχρημα εκφραγκισμόν»! 189 Το «φράγκεμα» ήταν για την εποχή εκείνη η μεγαλύτερη συμφορά για ένα Ρωμηό Ορθόδοξο! Η μερίδα αυτή του λαού που αντέδρασε, αυτό ακριβώς πίστεψε. Πίστεψε ότι οι νεωτεριστές επίσκοποί του, με την αλλαγή του ημερολογίου, τροποποιούσαν «την πίστη των Πατέρων του»! Πίστεψε ότι εγκατέλειπαν την Ορθόδοξη πίστη και προσχωρούσαν στη πίστη των Φράγκων, των μεγαλύτερων αιρετικών και μεγαλύτερων εχθρών του! Πίστεψε ότι αλλαξοπιστούσαν! Ότι άλλαζαν τη θρησκεία του! Και αυτό, μπορούμε να το δούμε σήμερα ξεκάθαρα, ύστερα από ογδόντα χρόνια μετά την αλλαγή.