Τό παιδομάζωμα εἰς τά χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας

Τῆς κας Λαμπρινῆς Μαστρογιάννη, Καθηγητρίας, Θεολόγου, Μεταπτυχιακά εἰς τήν Θρησκειολογίαν καί εἰς τήν Ἐπικοινωνιακήν Θεολογίαν

Τὸ παιδομάζωμα ἦταν ἡ διαδικασία ἐκείνη, κατὰ τὴν ὁποία οἱ Ὀθωμανοὶ ἅρπαζαν βίαια μικρὰ παιδιά, ἀγόρια, τὰ ἀπομάκρυναν ἀπὸ τὸ οἰκογενειακό τους περιβάλλον καὶ τὰ στρατολογοῦσαν. Ὑποχρεωτικὰ τοὺς ἐπέβαλαν νὰ περάσουν ἀπὸ σκληρὴ στρατιωτικὴ ἐκπαίδευση. Παράλληλα ἐκτὸς ἀπὸ τὶς σωματικὲς κακουχίες ποὺ ὑφίσταντο τὰ παιδιά, εἶχαν νὰ ἀντιμετωπίσουν καὶ τὴν ἠθικὴ καὶ ψυχικὴ διάβρωση ποὺ ἐπιχειροῦσαν οἱ Ὀθωμανοί. Προσπαθοῦσαν δηλαδὴ οἱ κατακτητὲς νὰ ξεριζώσουν μέσα ἀπὸ τὴν ψυχὴ τῶν παιδιῶν τὶς παραδόσεις τους καὶ νὰ τὰ ἀναγκάσουν νὰ ἀποβάλουν ὅλα τὰ στοιχεῖα ἐκεῖνα ποὺ σχετίζονταν μὲ τὴν ἑλληνικότητά τους, τὸ ἐθνικό τους φρόνημα καὶ τὴ χριστιανικὴ πίστη τους. Ἀφοῦ τὸ πετύχαιναν αὐτό, κατόπιν τὰ ὑποχρέωναν νὰ πολεμήσουν ἐναντίον τῶν ὁμοφύλων τους, ἀκόμη καὶ ἐναντίον τῶν ἴδιων τους τῶν οἰκογενειῶν.

Ἡ τακτικὴ αὐτὴ ἦταν ἕνας φόρος αἵματος ποὺ πλήρωναν οἱ χριστιανικοὶ πληθυσμοὶ καὶ ἀποτελοῦσε ὅ,τι πιὸ σκληρὸ μποροῦσε νὰ ὑποστεῖ ἕνας λαός.

Ἡ ἐφαρμογή της τοποθετεῖται χρονικὰ στὸ 15ο αἰῶνα. Ὡστόσο ὑπάρχουν μαρτυρίες ὅτι ἔστω καὶ περιορισμένα, κάποιες φορὲς ἐφαρμόστηκε τὸ παιδομάζωμα καὶ νωρίτερα. Ἡ πρώτη καταγραφὴ αὐτῆς τῆς βίαιης στρατολόγησης παρέχεται ἀπὸ τὸν Μητροπολίτη Ἰσίδωρο Γλαβᾶ. Πρόκειται γιὰ τὴν ὁμιλία του μὲ τὸν τίτλο «Περὶ ἁρπαγῆς παίδων κατὰ τὸ τοῦ ἀμηρᾶ ἐπίταγμα καὶ περὶ μελλούσης κρίσεως», ἡ ὁποία χρονολογεῖται τὸν Φεβρουάριο τοῦ ἔτους 1395.

Ὁ Ἰσίδωρος ἀπευθύνεται στοὺς γονεῖς καὶ σ’ ὅλο του τὸ ποίμνιο, προσπαθεῖ νὰ τοὺς ἀνακουφίσει καὶ νὰ τοὺς φέρει πιὸ κοντὰ στὸ Θεὸ μέσα ἀπὸ τὴν μετάνοια καὶ τὴν προσευχή. Οἱ ἐκφράσεις ποὺ χρησιμοποιεῖ ὁ Ἰσίδωρος σ’ αὐτὴν τὴν ὁμιλία καθρεφτίζουν τὴν ἀπόγνωση τῶν ἀνθρώπων ἀπὸ τὸ μεγάλο κακὸ ποὺ τοὺς συνέβη, τὴ στρατολόγηση τῶν χριστιανοπαίδων καὶ τὴν συγκρότηση ἀπ’ αὐτοὺς γενιτσαρικῶν στρατιωτικῶν σωμάτων. Ὁ ἱεράρχης ξεκινάει λέγοντας ὅτι δὲν ἔχει λόγια νὰ πεῖ, ἀδυνατεῖ νὰ σκεφτεῖ < ἀκόμη καὶ νὰ τοὺς ἀντικρύσει, καθὼς κατανοεῖ τὸ μέγεθος τῆς συμφορᾶς ποὺ βρῆκε αὐτοὺς τοὺς ἀνθρώπους: ««Τί εἴπω καὶ τί λογίσωμαι ἢ τίσιν ὑμᾶς ὀφθαλμοῖς ὄψομαι, τὸ μέγεθος τῆς νῦν ἐννοῶν συμφορᾶς;». Ἀμηχανία τὸν ἔχει καταλάβει. Νοιώθει φρίκη ἀπὸ τὴ διαταγὴ αὐτὴ ἐναντίον τοῦ ἀγαπημένου του ποιμνίου, καὶ αἰσθάνεται σὰν νὰ ἔχει πέσει σὲ πῦρ ἀπρόσιτον, Ρομφαία ἄμαχο, ἀκαταμάχητη. Ἡ θλίψη εἶναι τόσο μεγάλη ὥστε τὸ ἀνθρώπινο μυαλὸ νὰ παύει νὰ λειτουργεῖ καὶ τὰ μάτια ὅλων νὰ γεμίζουν δάκρυα. Καὶ συνεχίζει λέγοντας ὅτι εἶναι ὅ,τι χειρότερο αὐτὸ ποὺ παθαίνει ὁ ἄνθρωπος, νὰ βλέπει τὸ παιδὶ ποὺ γέννησε καὶ ἀνέθρεψε καὶ γιὰ τὸ ὁποῖο ἔχυσε πολλὰ δάκρυα εὐχόμενος τὴν εὐδαιμονία του, ξαφνικὰ νὰ ἁρπάζεται βίαια ἀπὸ χέρια ἀλλοφύλων καὶ νὰ ἐξαναγκάζεται νὰ υἱοθετεῖ ξένα καὶ ἀλλόκοτα ἤθη, νὰ ἐνδύεται βαρβαρικὴ στολή, νὰ ξεχνάει τὴ γλώσσα του καὶ νὰ ἐγκαταλείπει τὴν πίστη του, πέφτοντας σὲ μεγάλη ἀσέβεια.

Σ’ αὐτὸ τὸ σημεῖο ὁ Ἰσίδωρος δίνει οὐσιαστικὰ τὰ βασικὰ στοιχεῖα, τὶς βασικὲς ἀρχές, στὶς ὁποῖες στηριζόταν ἡ στρατολόγηση τῶν χριστιανοπαίδων καὶ ἡ συγκρότηση γενιτσαρικῶν σωμάτων. Τὸ παιδομάζωμα ξεκινάει μὲ τὴ βίαιη ἁρπαγὴ τῶν παιδιῶν τῶν χριστιανῶν ὑπηκόων. Ἡ Β. Παπούλια ἀναλύοντας τὶς πληροφορίες ποὺ παρέχει ὁ Ἰσίδωρος Γλαβᾶς ἀναφέρει τὰ στάδια τῆς στρατολόγησης τῶν χριστιανοπαίδων. Στὴ συνέχεια στὰ παιδιὰ αὐτὰ ἐπιβάλλεται νὰ ἀσπαστοῦν καὶ νὰ υἱοθετήσουν τὶς συν­ήθειες καὶ τὰ ἤθη τῶν ἀλλόφυλων κατακτητῶν, ἀπαρνούμενα τὰ δικά τους, ποὺ διδάχθηκαν ἀπὸ τοὺς γονεῖς τους. Ἐπιπλέον ἐξαναγκάζονται νὰ φοροῦν τὶς ἐνδυμασίες, τὴ στολὴ τῶν ἐχθρῶν σὲ μία προσπάθεια νὰ ταυτιστοῦν μ’ αὐτούς, νὰ ἐξομοιωθοῦν μ’ αὐτούς. Τοὺς ἀπαγορεύεται ἐπίσης νὰ ὁμιλοῦν τὴ μητρική τους γλώσσα, τὴν ἑλληνική, ἐνῷ πιέζονται νὰ μάθουν τουρκικά, τὴ γλώσσα τοῦ κατακτητῆ. Τέλος τὸ χειρότερο ἀπ’ ὅλα εἶναι ὅτι ἐξαναγκάζονται νὰ ἀπαρνηθοῦν τὴ χριστιανικὴ πίστη τους, βασικὸ στοιχεῖο ποὺ τοὺς διαφοροποιεῖ ἀπὸ τοὺς πολεμίους καὶ ἀναγκάζονται νὰ γίνουν ἀσεβεῖς.

Εἶναι σαφὲς ὅτι οἱ ἀρχὲς τοῦ παιδομαζώματος, στηρίζονται στὴν ἀποψίλωση καὶ τὸν ξεριζωμὸ ἀπὸ τὶς ψυχὲς τῶν παιδιῶν ὅλων ἐκείνων τῶν στοιχείων ποὺ τοὺς δίνουν τὴν ἐθνικὴ καὶ θρησκευτικὴ ὀντότητα ποὺ μέχρι τότε εἶχαν. Ἐπιπλέον ἀποκόπτονται ἀπὸ ὅλους τοὺς ψυχικοὺς συνδέσμους, ποὺ εἶχαν μὲ τὴν οἰκογένειά τους, τὴ θρησκεία καὶ τὴν παράδοσή τους. Κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπο τὰ παιδιὰ αὐτὰ γίνονται εὔκολη λεία στὰ χέρια τῶν ἐκπαιδευτῶν τους. Ἔχοντας χάσει κάθε σημεῖο ἐπαφῆς μὲ τοὺς ὁμοφύλους τους, δηλαδὴ τὴν ἐθνικὴ συνείδησή τους, τὴν πίστη τους, τὴ γλώσσα τους, τὰ ἤθη καὶ ἔθιμα, τὴν ἐνδυμασία, ἔχοντας ἀπομακρυνθεῖ ἀπὸ τὴν οἰκογένεια καὶ τοὺς δεσμοὺς αἵματος εἶναι πολὺ εὔκολο νὰ ἀφομοιωθοῦν ἀπὸ τοὺς ἀλλόφυλους καὶ ἀλλόθρησκους καὶ νὰ υἱοθετήσουν ἕνα ξένο πρὸς αὐτοὺς τρόπο ζωῆς. Μετὰ ἀπὸ τέτοια ἀλλοτρίωση δὲν ὑπάρχει τίποτα ποὺ νὰ τοὺς ἐμποδίσει νὰ στραφοῦν ἐναντίον τῶν μέχρι πρότινος συμπατριωτῶν τους καὶ νὰ τοὺς ἐξοντώσουν, νὰ γίνουν οἱ γενίτσαροι ποὺ οἱ Ὀθωμανοὶ ἑτοίμαζαν.

Γιὰ τὸν ἱεράρχη Ἰσίδωρο, ὁ μόνος τρόπος ἀντιμετώπισης αὐτῆς τῆς μεγάλης δυστυχίας εἶναι πάντοτε ἡ βοήθεια τοῦ Θεοῦ. Μόνο Ἐκεῖνος μπορεῖ νὰ παράσχει ἀνακούφιση καὶ παραμυθία στὸ χριστεπώνυμο πλήρωμα. Γιὰ νὰ βοηθηθοῦν οἱ πιστοὶ ἀπὸ τὴ συμφορά τους αὐτή, πρέπει νὰ στραφοῦν στὸ Θεό, νὰ καθαρίσουν τὴν ψυχή τους καὶ τὴν σκέψη τους ἀπὸ τὶς ἁμαρτίες τους καὶ νὰ μετανοήσουν ἀληθινά. Γιὰ νὰ ἐπιτευχθεῖ αὐτὸ πρέπει νὰ θυμοῦνται τὴ μέλλουσα κρίση: «Εὑρήσεις δὲ τὴν πρὸς Θεὸν ταχέως ἐπιστροφήν, εἰ γὲ συχνὰ τὴν τῆς μελλούσης κρίσεως μνήμην ἀνελίττεις, περὶ ἧς δὴ βραχέα διαλεξώμεθα σήμερον». Οἱ Χριστιανοί, ὅπως φροντίζουν γιὰ τὰ ἀπαραίτητα τῆς τωρινῆς ζωῆς, ἔτσι, καὶ ἀκόμη περισσότερο, πρέπει νὰ φροντίσουν καὶ γιὰ τὴν μέλλουσα ζωή. Γιατί τὸ καθετὶ ποὺ κάνουμε στὴν παροῦσα ζωή θὰ κριθεῖ στὸ τέλος του, στὴ μέλλουσα κρίση. Αὐτὴν λοιπὸν πρέπει νὰ θυμόμαστε καὶ γι’ αὐτὴν νὰ φροντίζουμε. Ὅπως οἱ νόμοι μᾶς θυμίζουν ὅτι δὲν πρέπει νὰ τοὺς παραβιάζουμε, ἔτσι καὶ ἡ μνήμη τῆς μέλλουσας κρίσης ἀποτρέπει τοὺς ἀνθρώπους ἀπ’ τὸ νὰ πράττουν ἐνάντια στὸ θεῖο θέλημα.

Τέλος ὁ Ἰσίδωρος προέτρεπε τοὺς πιστοὺς νὰ ἀναπολήσουν τὸ φόβο ὅσων διολισθαίνουν στὴν ἁμαρτία καὶ νὰ σκεφθοῦν τὴ χαρὰ ποὺ νιώθουν οἱ ἐνάρετοι ἄνθρωποι. Καὶ ἐὰν στὸ ἑξῆς ζοῦν «σωφρόνως», ἐνάρετα θὰ μπορέσουν νὰ ἀποφύγουν ποικίλους κινδύνους στὸ μέλλον καὶ δὲν θὰ ξαναδοῦν τὰ παιδιά τους νὰ ἀσπάζονται βαρβαρικὰ χέρια.

"O.T."