ΜΙΚΡΑΣΙΑ - ΠΟΝΤΟΣ - ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑ - ΘΡΑΚΗ. ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ. -- τοῦ κ. Θεοφάνη Μαλκίδη, Δρ Κοινωνικῶν Ἐπιστημῶν

1. Μνήμη Γενοκτονίας καί Γενοκτονία τῆς Μνήμης

Εἶναι διαπιστωμένο, πλήν τῶν ἀρνητῶν στήν Ἑλλάδα, στήν Τουρκία καί ἀλλοῦ, ὅτι οἱ Ἕλληνες πού ζοῦσαν στό ὀθωμανικό κράτος μέχρι τό 1922-1923, ὑπέστησαν Γενοκτονία μέ πάνω ἀπό ἕνα ἑκατομμύριο θύματα. Εἶναι ἐπίσης ἀποδεκτό ὅτι αὐτό τό ἰδιαίτερης ἀξίας κομμάτι τοῦ Ἑλληνισμοῦ, πού ζοῦσε στήν ἑνιαία Θράκη, στην Μικρά Ἀσία (Ἰωνία, Καππαδοκία, κ.ἄ.), στόν Πόντο, μπῆκε στό περιθώριο ἀμέσως μετά τή Γενοκτονία ἀπό τούς Νεότουρκους καί τούς Κεμαλικούς –στή Θράκη εἶχε προηγηθεῖ ἡ Γενοκτονία τῶν Ἑλλήνων καί ἀπό τόν βουλγαρικό ἐθνικισμόκαί τήν ἔλευσή του ὡς ἀκρωτηριασμένο σῶμα στόν ἑλλαδικό χῶρο. Στήν Ἑλλάδα τό προσφυγικό στοιχεῖο ἀντιμετωπίστηκε σάν ξένο, πού ἦλθε στήν Ἑλλάδα προκειμένου νά διαταράξει πολιτικές, οἰκονομικές, κοινωνικές καί ἄλλες ἰσορροπίες, και τέθηκε στό παρασκήνιο.

Ἦταν βάρος πού ἔπρεπε ἤ νά ἐξαφανισθεῖ ἤ τουλάχιστον νά μείνει χωρίς οὐσιαστικό μέλλον και αὐτό μποροῦσε νά γίνει μέ τήν ἰσοπέδωση τοῦ πλούσιου παρελθόντος  Ἡ ὑπογραφή τοῦ ἑλληνοτουρκικοῦ συμφώνου φιλίας τοῦ 1930 δέν λειτούργησε μόνο οἰκονομικά εἰς βάρος τῶν προσφύγων, ἀφοῦ «ἡ συντριπτική πλειοψηφία τους εἶδε νά χάνεται τό ἐνδεχόμενο ἀποζημίωσης τῶν περιουσιῶν τους», ἀλλά λειτούργησε ἠθικά καί πολιτικά σάν το πρῶτο μέσο γιά τήν ἐξαφάνιση τοῦ προσφυγικοῦ πληθυσμοῦ, γιά τήν ἐξαφάνιση τῆς μνήμης. Στή συνέχεια ὁ Βενιζέλος προτείνει τόν Κεμάλ γιά Νόμπελ Εἰρήνης, ὁ Μεταξᾶς δωρίζει στήν Τουρκία μία οἰκία τῆς Θεσσαλονίκης, ὅπου ὑποτίθεται ὅτι γεννήθηκε ὁ Μουσταφᾶ Κεμάλ καί ὁ Καραμανλῆς λίγο πρίν τίς συμφωνίες Ζυρίχης ‒ Λονδίνου γιά τήν Κύπρο, καταθέτει το πρῶτο στεφάνι στόν δήμιο τῶν Ἑλλήνων, στόν δάσκαλο τοῦ Χίτλερ, Κεμάλ. Ταυτόχρονα τό Ὑπουργεῖο Ἐξωτερικῶν τῆς Ἑλλάδας ζητᾶ ἀπό τόν πρώην Ναζί, τότε Ὑπουργό Ἐξωτερικῶν τῆς Αὐστρίας και μετέπειτα Γενικό Γραμματέα τοῦ ΟΗΕ Κούρτ Βαλτχάιμ, νά μήν ἐπιτρέψει στον καθηγητή Ἐνεπεκίδη νά προβεῖ σέ ἔρευνα στά αὐστριακά ἀρχεῖα γιά τό ζήτημα τῆς Γενοκτονίας. Δίπλα σέ ὅλα αὐτά οἱ ἀπαγορεύσεις βιβλίων γιά τό ἴδιο ζήτημα, το κλείσιμο τῶν ἀνεπιθύμητων συλλόγων...

2. Δημιουργική καί Παραγωγική Μνήμη, Ἄρνηση καί Ὑπονόμευση

Μετά τό 1974 ἀνοίγει ἕνας κύκλος στον ἀγώνα ἀνάδειξης τοῦ μαζικοῦ ἐγκλήματος. Οἱ σύλλογοι, οἱ κυριότεροι ἐκφραστές τοῦ προσφυγικοῦ χώρου, στό πρῶτο διάστημα μετά τή Γενοκτονία καί τήν προσφυγιά, λειτούργησαν ὡς κιβωτοί διάσωσης τῆς ἱστορικῆς διαδρομῆς τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ πού ζοῦσε στό ὀθωμανικό κράτος, ἐνῶ διέσωσαν ἀνεκτίμητης ἀξίας κειμήλια και ἰδιαίτερες πολιτισμικές ἐκφράσεις. Ἡ ἀνάδειξη τῆς κυριότερης αἰτίας για τήν διακοπή συνέχειας τοῦ Ἑλληνισμοῦ, πού ζοῦσε στό ὀθωμανικό κράτος, τῆς γενοκτονίας δηλαδή, ἦταν τό κομβικό σημεῖο αὐτῆς τῆς περιόδου. Οἱ Ἕλληνες καί οἱ Ἑλληνίδες προσφυγικῆς καταγωγῆς πέρασαν στό στάδιο τῆς αὐτογνωσίας στή δεκαετία τοῦ 1980 και στίς ἀρχές τοῦ 1990, ὅταν διοργάνωσαν τά πρῶτα μαζικά προσφυγικά συνέδρια, τά ὁποῖα ἐκτός τῶν ἄλλων ἀνέδειξαν πτυχές τοῦ μαζικοῦ διωγμοῦ τῶν προγόνων τους, ἐνῶ στή συνέχεια ἀποφάσισαν την θέσπιση τῆς ἡμέρας μνήμης τῆς γενοκτονίας τῶν Ἑλλήνων. Ὡστόσο μετά τή σχετική πρόταση τοῦ Μιχάλη Χαραλαμπίδη καί τήν ψήφιση τοῦ νομοσχεδίου γιά την ἀναγνώριση τῆς Γενοκτονίας τῶν Ἑλλήνων τοῦ Πόντου τό Φεβρουάριο τοῦ 1994 καί τή θέσπιση τῆς 19ης Μαΐου ὡς ἡμέρα Ἐθνικῆς μνήμης (λίγα χρόνια ἀργότερα ἀκολούθησε ἡ ψήφιση τοῦ νομοσχεδίου γιά τή Γενοκτονία στή Μικρά Ἀσία και ἡ ἀνακήρυξη τῆς 14ης Σεπτεμβρίου ὡς ἡμέρα μνήμης τό 1996), ἀκολούθησαν μία σειρά ἀπό ἐνέργειες, οἱ ὁποῖες πραγματικά ἄφησαν ἔκπληκτους τούς Ἕλληνες καί τούς Φιλέλληνες. Τήν 19η Μαΐου 1996 προσγειώνονται τουρκικά ἀεροσκάφη στήν προσφυγική Νέα Ἀγχίαλο Μαγνησίας καί τό ἴδιο ἔτος γίνεται ἡ συναυλία Ρουβᾶ–Κούτ στήν ἡμικατεχόμενη Κύπρο. Τήν 19η Μαΐου 1998 γίνεται ἀπόπειρα νά σταλεῖ ἡ Κρατική Ὀρχήστρα Ἀθηνῶν στίς ἑορτές μνήμης τοῦ Κεμάλ στήν Ἄγκυρα (!), ἐνῶ ἀκολουθοῦν οἱ καταθέσεις στεφάνων τοῦ Ἕλληνα πρωθυπουργοῦ Κ. Καραμανλῆ καί πρωθυπουργοῦ και ὑπουργοῦ ἐξωτερικῶν Γ. Παπανδρέου στόν βασικό ὑπεύθυνο τῆς Γενοκτονίας, τό Μουσταφᾶ Κεμάλ, ἡ ἄρνηση ἀπό τον πρώην Ὑπουργό Παιδείας! ᾽Αλήθεια, πῶς μπορεῖ νά δικαιολογηθεῖ ἡ ὀργανωμένη προσπάθεια ἀλλοίωσης καί οὐσιαστικῆς κατάργησης τῆς ἡμέρας Μνήμης τῆς Γενοκτονίας, καθώς καί ἡ ἀπουσία, ἡ ἀδιαφορία καί ἡ ὀλιγωρία τοῦ ἐπονομαζόμενου πολιτικοῦ προσωπικοῦ γιά τό ζήτημα ἀνάδειξης τῆς Γενοκτονίας ἐντός καί ἐκτός Ἑλλάδας; Πῶς μπορεῖ νά γίνει ἀποδεκτό ὅτι ὑπάρχουν πολλοί στήν Ἑλλάδα, ἀπ᾽ τόν πολιτικό καί τον πνευματικό χῶρο, πού ἀποδέχονται και θαυμάζουν τό δάσκαλο τοῦ Χίτλερ, τον Κεμάλ; Τόν ἐξολοθρευτή δηλαδή τῶν Ἑλλήνων καί ἄλλων ἐθνοτήτων; Γιατί ἡ Ἑλλάδα ἀπουσιάζει, ὅταν γίνεται ἀναφορά γιά τό ζήτημα τῆς Γενοκτονίας σέ διεθνεῖς ὀργανισμούς καί διεθνεῖς συναντήσεις καί κρύβεται φοβούμενη, ἐνῶ στήν ἴδια στιγμή ὑβρίζει τούς νεκρούς μας προγόνους καί παρίσταται σέ ἐγκαίνια τοῦ ψεύτικου σπιτιοῦ τοῦ Μουσταφᾶ Κεμάλ στή Θεσσαλονίκη; Γιατί ἡ Ἑλλάδα ὡς Ὑπουργεῖο Ἐσωτερικῶν, Δῆμος, Νομαρχία, Περιφέρεια, Περιφερειακή Ἑνότητα, κλπ, καλεῖ τὸν ἑλληνικό λαό νά ἑορτάσει (!) τήν ἡμέρα Μνήμης τῆς Γενοκτονίας καί μεταθέτει τήν ἡμέρα αὐτή σέ ἄλλη ἡμερομηνία, κάνοντάς την «λάστιχο» με τελετουργικό πού φωνάζει «νά βγοῦμε ἀπό τήν ὑποχρέωση»; Ἔτσι μέ βάση τά παραπάνω καί μπροστά στήν ἀδιαφορία καί τήν ὀλιγωρία τῆς ἐπίσημης Ἑλλάδας, ἦταν ἀναμενόμενο τό ζήτημα τῆς διεθνοποίησης νά τεθεῖ ἀπό τούς ἀπογόνους τῶν θυμάτων. Μέχρι σήμερα τήν Γενοκτονία τῶν Ἑλλήνων ἔχουν ἀναγνωρίσει, ἐκτός τῆς Βουλῆς τῶν Ἑλλήνων, ἡ Βουλή τῶν Ἀντιπροσώπων τῆς Κυπριακῆς Δημοκρατίας, το κοινοβούλιο τῆς Σουηδίας καί τῆς Ἀρμενίας, καί διάφοροι φορεῖς τῶν ΗΠΑ και τοῦ Καναδᾶ. Ἐπίσης τόν Ἀπρίλιο τοῦ 2009 ἡ Βουλή τῆς Νότιας Αὐστραλίας καί τό Μάϊο τοῦ 2014 ἡ Βουλή τῆς Νέας Νότιας Οὐαλίας, ἀναγνώρισαν τή Γενοκτονία. Ἐπίσης, ἡ Γενοκτονία τέθηκε στήν Ἐπιτροπή Εὐρωπαϊκῶν Ὑποθέσεων τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Κοινοβουλίου (5 Σεπτεμβρίου 2006), μέ τήν κατάθεση τῆς ἔκθεσης τοῦ Ὁλλανδοῦ εὐρωβουλευτῆ Camiel Eurlings, ὁ ὁποῖος ἀνέφερε τίς παρατηρήσεις του γιά τήν πρόοδο τῆς Τουρκίας, στήν πορεία γιά τήν Εὐρωπαϊκή της ἔνταξη. Τήν 27^η Σεπτεμβρίου 2006 ἡ ὁλομέλεια τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Κοινοβουλίου, ψήφισε τήν ἔκθεση τῆς Ἐπιτροπῆς Ἐξωτερικῶν Ὑποθέσεων πού συνέταξε ὁ Ὁλλανδός εὐρωβουλευτής. Ἐπίσης τό Δεκέμβριο τοῦ 2007, ἡ Διεθνής Ἕνωση Ἀκαδημαϊκῶν γιά τή Μελέτη τῶν Γενοκτονιῶν (International Association of Genocide Scholar –IAGS) ἀναγνώρισε με ψήφισμά της τή Γενοκτονία τῶν Ἀσσυρίων καί τῶν Ἑλλήνων στό διάστημα 1914-1923, ψήφισμα στό ὁποῖο κατέληξε μετά ἀπό ψηφοφορία μεταξύ τῶν μελῶν της.

3. Ἀναγνώριση ἐνάντια στή Λήθη καί τήν Ἄρνηση

Ὅταν ὁλοκληρωνόταν ἡ Γενοκτνία τῶν Ἀρμενίων ἄρχιζε ἡ διαδικασία ἐξολόθρευσης τῶν Ἑλλήνων μέ τά ἴδια μέσα: Μαζική βία, συλλήψεις γυναικῶν καί παιδιῶν, βίαιοι ἐξισλαμισμοί, πορεῖες θανάτου, μαζικές δολοφονίες, διώξεις, ἐκτοπίσεις, ἐγκλήματα πού ἐπιβεβαιώνονται καί ἀπό μαρτυρίες πολλῶν ξένων ἀκόμη καί συμμάχων τῶν Νεότουρκων καί τοῦ Μουσταφᾶ Κεμάλ. Στρατιωτικά καί παραστρατιωτικά σώματα –«ἡ Εἰδική Ὀργάνωση» κατά τά Ναζιστικά σώματα– ἀνέλαβαν τό σχέδιο ἐκκαθάρισης. Μάλιστα ἡ «Εἰδική Ὀργάνωση», πού ἱδρύθηκε μέσα στό Ὑπουργεῖο Πολέμου, διενέργησε τίς διαδικασίες, οἱ ὁποῖες θά περιελάμβαναν τίς ἐνέργειες πού ἡ κυβέρνηση καί οἱ ὑπηρεσίες της δεν μποροῦσαν νά ἐκτελέσουν. Τό πρόγραμμα ἐξόντωσης τῶν Ἑλλήνων ὁλοκληρώθηκε ἀπό τόν Μουσταφᾶ Κεμάλ (1919-1923). Ἡ ἐξόντωση τῶν Ἑλλήνων ἀποτελεῖ Γενοκτονία στόν τύπο της σύμφωνα μέ το ἄρθρο 2 τῆς Σύμβασης τοῦ ΟΗΕ γιά την πρόληψη καί τήν καταστολή τῆς Γενοκτονίας, παράγραφοι α, β, γ. δ καί ε) και στήν οὐσία τῆς ἔννοιας τῆς Γενοκτονίας. Μία συνιστώσα τοῦ ζητήματος ἀφορᾶ τό καθῆκον τῆς Ἑλληνικῆς Δημοκρατίας νά ἀναδείξει τή Γενοκτονία καί νά προβεῖ σέ ὅλες τίς πράξεις πού ἀπαιτοῦνται, ἐνῶ ἡ διεθνής του προέκταση ἀναφέρεται στήν ὑποχρέωση ὅλων τῶν θεσμῶν τῆς διεθνοῦς κοινότητας, στά κράτη καί τούς διεθνεῖς ὀργανισμούς, νά ἀναγνωρίσουν τό μαζικό ἔγκλημα, πού διαπράχθηκε εἰς βάρος τῶν Ἑλλήνων, καί νά ἀποκαταστήσουν μέ αὐτόν τόν τρόπο τήν τεράστια ἠθική βλάβη πού ὑπέστησαν. Καί βεβαίως εἶναι αὐτονόητο ὅτι το Τουρκικό κράτος ὀφείλει νά ἀναλάβει την εὐθύνη γιά τή Γενοκτονία τῶν Ἑλλήνων, χωρίς νά κάνει προπαγάνδα καί νά ἐπιστρατεύει κάθε μέσο γιά τήν ἀπαλλαγή του ἀπό τήν κατηγορία τοῦ θύτη. Τό ἔγκλημα τῆς Γενοκτονίας ὁρίζει τίς ὑποχρεώσεις ὄχι μόνο στό κράτος πού διέπραξε τή Γενοκτονία, ἀλλά σέ ὁλόκληρη τή διεθνῆ κοινότητα νά μήν ἀναγνωρίσει ὡς νόμιμη μία κατάσταση πού δημιουργεῖται ἀπό ἕνα διεθνές ἔγκλημα, νά μη βοηθήσει τόν ἐκτελεστή ἑνός διεθνοῦς ἐγκλήματος νά διατηρήσει τήν παράνομη κατάσταση καί νά βοηθήσει ἄλλα κράτη στήν ἐφαρμογή τῶν ὑποχρεώσεων πού ἀναφέρθηκαν. Ἐπιβάλλει δηλαδή στη διεθνῆ κοινότητα μία ὑποχρέωση νά μην ἀναγνωρίσει μία παράνομη κατάσταση ὡς ἀποτέλεσμα μίας Γενοκτονίας καί να προβεῖ στίς ἐνέργειες ἐπανόρθωσης, ἀποκατάστασης καί ἀποζημίωσης. Σήμερα πού ἄλλοι λαοί ὑφίστανται ἀπό κράτη νέες Γενοκτονίες πρέπει νά γίνει τό πρῶτο βῆμα γιά τήν ἀναγνώριση τοῦ ἐγκλήματος τῆς Γενοκτονίας τῶν Ἑλλήνων. Πολλοί, πού ἐπιδίωξαν μέ τή βία καί τήν πολιτική νά ἐξαφανιστεῖ ὁ Ἑλληνισμός καί ὁ πολιτισμός του, δέν τό κατάφεραν. Ὁ Ἑλληνικός λαός ἔχει δικαίωμα νά ἀπαιτεῖ με ἐπιμονή τήν ἀναγνώριση τῶν ἐγκλημάτων καί ἀδικιῶν πού διαπράχτηκαν σέ βάρος του. Μάλιστα ὅσο μεγαλύτερη εἶναι ἡ ἀδικία, ὅταν σχεδόν τό 50% τῶν Ἑλλήνων ἐξαφανίσθηκαν, ὅσο περισσότερο χρόνο ἀποκρύφτηκαν τά γεγονότα, τόσο πιο ἔντονη εἶναι ἡ ἐπιθυμία γιά μία τέτοια ἀναγνώριση. Ἀναγνώριση ἡ ὁποία εἶναι ἕνας οὐσιαστικός τρόπος πάλης ἐνάντια στό ἔγκλημα τῆς Γενοκτονίας, ἀναγνώριση πού ἀποτελεῖ μία ἐπιβεβαίωση τοῦ δικαιώματος ἑνός λαοῦ νά γίνει σεβαστή ἡ ὕπαρξή του σύμφωνα μέ τό δίκαιο και τήν ἱστορική ἀλήθεια.