ΕΟΡΤΟΔΡΟΜΙΟΝ

Ερμηνεία εις τον Κανόνα ΤΩΝ  ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ

Ποίημα όντα του αγίου Κοσμά του ποιητού Επισκόπου Μαϊουμά, και πρώτον εις την τούτου ακροστιχίδα έχουσαν ούτω.

 

Ακροστιχίς.

 

Βάπτισμα ρύψις γηγενών αμαρτάδος.

 

Ερμηνεία.

 

Βάπτισμα θέλει να ειπή βούτημα, και είναι όνομα ρηματικόν, παραγόμενον από το βάπτω το βουτώ· εκ του βάπτω δε γίνεται βαπτίζω βαπτίζομαι, και ο παρακείμενος βεβάπτισμαι· εκ τούτου δε παράγεται το βάπτισμα. Λέγει λοιπόν ο Μελωδός εδώ, ότι το Βάπτισμα των Χριστιανών, το εν τη αγία Κολυμβήθρα γινόμενον εις το όνομα το κοινόν και εν των τριών υποστάσεων, όπερ εστίν η Θειότης και η μία φύσις, κατά τον Θεολόγον Γρηγόριον λέγοντα: «Όνομα δε κοινόν εν η Θεότης» (Λόγω περί Βαπτίσματος)· έφη δε και ο Θεσσαλονίκης Γρηγόριος: «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τα έθνη, βαπτίζοντες αυτούς εις το όνομα του Πατρός, και του Υιού, και του Αγίου Πνεύματος. Οράτε την συμφυϊαν και την ομοτιμίαν των τριών προσκυνητών προσώπων παρρησία κηρυττομένην; Εν γαρ όνομα των τριών· εις ο εκ τούτων αγιασμός· μία η προς ταύτα πίστις» (Ομιλία εις το πρώτον Εωθινόν). Συμφώνως λέγει και ο Θεοφύλακτος Βουλγαρίας: «Ασχυνέσθωσαν ουν Άρειος και Σαβέλλιος· Άρειος μεν, καθό ουκ είπεν ο Χριστός εις τα ονόματα βαπτίζειν, αλλ΄ εις το όνομα· όνομα δε των τριών εν η Θεότης· εις ουν Θεός τα τρία· Σαβέλλιος δε, καθό και των τριών προσώπων εμνήσθη ο Κύριος, ουχ΄ ενός προσώπου, ως εκείνος εφλυάρει, τα τρία ονόματα έχοντος, και ποτέ μεν καλουμένου Πατρός, ποτέ δε Υιού, ποτέ δε Πνεύματος, αλλά τριών μάλλον προσώπων εν όνομα εχόντων το, Θεός». Το εις το όνομα, λέγω, Πατρός, Υιού, και Αγίου Πνεύματος τελούμενον Βάπτισμα εν τρισί καταδύσεσι και αναδύσεσιν, είναι κάθαρσις της αμαρτίας των γηγενών: ήτοι των εκ της γης πλασθέντων ανθρώπων· όθεν ο Θεολόγος Γρηγόριος εν τω εις το Βάπτισμα λόγω αυτού λέγει: «Βάπτισμα ονομάζεται, ως συνθαπτομένης τω ύδατι της αμαρτίας»· και πάλιν: «Αύτη μεν η του Βαπτίσματος χάρις και δύναμις, ου κόσμου κατακλυσμόν ως πάλαι, της δε του καθ΄ έκαστον αμαρτίας κάθαρσιν έχουσα, και παντελή ρύψιν των από κακίας επεισελθόντων συγχωσμάτων, ή μολυσμάτων» (αυτόθι). Διατί δε ο Μελωδός είπεν, ότι το Βάπτισμα είναι ρύψις (κάθαρσις) της αμαρτίας των ανθρώπων; Δια να χωρίση αυτό από το παλαιόν Βάπτισμα και πλύσιμον των Ιουδαίων· διότι εκείνο μεν έπλυνε το σώμα μόνον από τας έξωθεν φαινομένας λέρας και μολυσμούς· επλύνετο γαρ πρότερον με νερόν, όποιος ήθελε πιάση νεκρόν, ή λεπρόν, ή ιμάτια γονορρυούς, και έπειτα έμβαινεν εις την παρεμβολήν και εσυναναστρέφετο με τον λαόν· το δε Βάπτισμα της θείας αναγεννήσεως, το εις τον θάνατον και την ανάστασιν του Κυρίου γινόμενον, αυτό δεν καθαρίζει μολυσμούς της σαρκός· αλλά τούτους μεν παραβλέπει, την δε ψυχήν, ήτις είναι το κυριώτερον μέρος του ανθρώπου, καθαρίζει και λαμπρύνει. Δια τίνος τρόπου; Δια της καθαράς ζωής και πολιτείας, και δια της αγαθής συνειδήσεως, την οποίαν υπεσχέθημεν εις τον Θεόν να έχωμεν, όταν ερωτηθέντες παρά του Ιερέως εν τω καιρώ του Βαπτίσματος απεκρίθημεν, ότι απεταξάμεθα τω Σατανά και πάσι τοις έργοις αυτού, και ότι συνετάχθημεν τω Χριστώ· όθεν ο Κορυφαίος Πέτρος είπεν: «Ω αντίτυπον νυν και ημάς σώζει Βάπτισμα, ου σαρκός απόθεσις ρύπου, αλλά συνειδήσεως αγαθής επερώτημα εις Θεόν» (α΄ Πέτρου γ: 21). Λέξιν δε ποιητικήν εμεταχειρίσθη ο Μελωδός ειπών «αμαρτάδος», διότι είναι και αυτός Ποιητής. Ταύτην την λέξιν μεταχειρίζεται και ο Θεολόγος Γρηγόριος εις τα έπη του λέγων: «Και Σταυρός μιν (αυτόν τον Χριστόν) άειρε, πάγη δ΄ ήλοισιν αμαρτάς».