ΕΟΡΤΟΔΡΟΜΙΟΝ

Τροπάριον.

Εν πυρί βαπτίζει, τελευταίω Χριστός, τους απειθούντας, και μη Θεόν φρονούντας αυτόν· εν Πνεύματι δε καινοποιεί, δι΄ ύδατος χάριτι, τους επιγνώμονας αυτού της Θεότητος, των πλημμελημάτων λυτρούμενος.

Ερμηνεία.

Το παρόν Τροπάριον ερανίσθη ο Μελωδός από τον Θεολόγον Γρηγόριον λέγοντα περί των σχισματικών Ναυατιανών, των μη δεχομένων το δια μετανοίας και εξομολογήσεως και δακρύων Βάπτισμα· «Ούτοι μεν ουν, ει μεν βούλονται την ημετέραν οδόν και Χριστού (καλώς αν έχοι· τούτο γαρ λείπει, και πρέπει έξωθεν να υπακούεται) ει δε μη, την αυτών πορευέσθωσαν· τυχόν εκεί τω πυρί βαπτισθήσονται, τω τελευταίω Βαπτίσματι, τω επιπονωτέρω και μακροτέρω (τω αιωνίω), ο εσθίει ως χόρτον την ύλην, και δαπανά πάσης κακίας κουφότητα» Λόγος εις το Βάπτισμα). Λέγει λοιπόν ο Ιερός Μελωδός, ότι ο Δεσπότης Χριστός τους μεν απειθείς εις το κήρυγμα του Ευαγγελίου, και μη πιστεύοντας αυτόν Θεόν αληθινόν, θέλει καταβαπτίσει και καταβυθίσει μέσα εις το τελευταίον πυρ της κολάσεως· εκείνους δε, οι οποίοι γνωρίζουν την Θεότητα αυτού, και πιστεύουσιν αυτόν ως Θεόν, τους ανακαινίζει και αναπλάττει με το Άγιον αυτού Πνεύμα και με την ιδικήν του χάριν δια του ύδατος της κολυμβήθρας, ελευθερώνων αυτούς από τας αμαρτίας, τόσον την προπατορικήν, όσον και τας προαιρετικάς. Σημείωσαι εδώ δύο πράγματα· πρώτον, ότι το τελευταίον Βάπτισμα το δια πυρός, ο μεν ανώνυμος ερμηνευτής είπεν, ότι το ερανίσθη ο Μελωδός από τον Θεολόγον Γρηγόριον, ως είρηται ανωτέρω· ο δε Θεόδωρος είπεν, ότι το ερανίσθη από το εν Ευαγγελίοις ρητόν του Βαπτιστού Ιωάννου το λέγον περί του Χριστού: «Αυτός υμάς βαπτίσει εν Πνεύματι Αγίω και πυρί» (Λουκ. γ: 16), το οποίον πυρ ο Βουλγαρίας Θεοφύλακτος δεν εξήγησεν, ότι είναι το της κολάσεως, αλλά το εν είδει πυρίνων γλωσσών γενόμενον Βάπτισμα εις τους Αποστόλους. Σημείωσαι και δεύτερον, ότι αν και ο Βαπτιστής Ιωάννης εις μέλλοντα χρόνον λέγει: «Αυτός υμάς βαπτίσει εν Πνεύματι Αγίω και πυρί», ο Μελωδός όμως Κοσμάς εις ενεστώτα χρόνον ταύτα προφέρει εδώ· ίσως διότι, κατά τον Θεόδωρον, ο τούτο ειπών Βαπτιστής ήτον Προφήτης, οι δε Προφήται ως ενεστώτα βλέπουν τα μέλλοντα· τούτου χάριν και το μέλλον τούτο «βαπτίσει» ως ενεστώς είπε «βαπτίζει»· πλην ουχί ο Βαπτιστής, αλλ΄ ο Μελωδός ούτως είπεν εκ μέρους του Βαπτιστού. Παρά δε τω ανωνύμω ερμηνευτή «βαπτίσει» γράφεται και ουχί «βαπτίζει»· ίσως δε και το «καινοποιεί» εγράφη κατά το έθος των Ρητόρων, οίτινες τα μέλλοντα ως ενεστώτα προφέρουσιν, ίνα τους ακροατάς ποιήσωσι θεατάς. Ο δε Ευθύμιος ο Ζηγαδηνός λέγει, ότι το «εν πυρί βαπτίζει» είπεν ο Ιωάννης κατά μόνον τον Λουκάν, προηγουμένως μεν ίνα δείξει την επί τους Αποστόλους εν είδει πυρίνων γλωσσών κάθοδον· διότι τότε εν Πνεύματι Αγίω και πυρί εβαπτίσθησαν· έπειτα δε, και το νομοθετηθέν υπό του Χριστού Βάπτισμα: «Και γαρ εφίπταται (φησί) παντί βαπτιζομένω Πνεύμα Άγιον, ου μόνον αγιάζον, αλλά και ως πυρ αοράτως αναλίσκον τον ρύπον της ψυχής αυτού».