Παναγιώτης Τσάλλος, Ιστορικός
Σύμφωνα με τους
Έλληνες προχριστιανικούς φιλοσόφους, η αλήθεια, δηλαδή η αντικειμενική γνώση
των πραγμάτων, είναι κάτι που απασχολεί λίγους ανθρώπους αφού οι περισσότεροι
αναπαύονται σε ότι τους σερβίρουν. Ο Θουκυδίδης[1] αναφέρει
ότι «Oὕτως ἀταλαίπωρος τοῖς πολλοῖς ἡ ζήτησις τῆς ἀληθείας, καὶ ἐπὶ τὰ ἑτοῖμα
μᾶλλον τρέπονται».[2] Η αλήθεια
όμως είναι απαραίτητη για μία σωστή βιοτή. Ο Διογένης Λαέρτιος νουθετών ημάς,
λέγει: «εὐσέβειαν ἀσκεῖν, σωφροσύνην φιλεῖν, ἀλήθειαν ἔχειν».[3] Άπειρα
είναι τα χωρία που δείχνουν ότι για τους αρχαίους Έλληνες στοχαστές η αλήθεια
ήταν το ύψιστο ζητούμενο της ζωής τους.
Στην κατά και μετά Χριστόν εποχή, η Ορθόδοξη
Εκκλησία διατύπωσε και διαφύλαξε το μυστήριον της Αληθείας με τρόπο που θα
ζήλευε και ο πιο λαμπρός αναζητητής της κοσμικής σοφίας. Σύμφωνα με τον Ευαγγελιστή
Ιωάννη, σε κάποιο σημείο της ανακρίσεως του Θεού από τον άνθρωπο, ο Πιλάτος
ρώτησε τον Κύριο «τὶ ἐστιν ἀλήθεια». Μπορεί ο Πιλάτος να μην έλαβε ποτέ
την απάντηση στο ερώτημά του,[4] όμως ο
Κύριος σε άλλο σημείο της επίγειας ζωής Του έδωσε ξεκάθαρα την απάντηση στον
πανανθρώπινο αυτό προβληματισμό. Αναλυτικότερα, λίγο πριν τη σύλληψη και κατά
τη διάρκεια του Μυστικού Δείπνου, ο Κύριος όρισε άπαξ την μία και μοναδική
Αλήθεια, λέγων: «έγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή».[5] Άρα λοιπόν
ο ίδιος ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός είναι η Aλήθεια.[6] Ο Μέγας
Αθανάσιος λέγει περί τούτου ότι: οἱ ἀληθινοὶ προσκυνηταὶ προσκυνήσουσι τῷ
Πατρὶ ἐν Πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ· καὶ γὰρ ὁ Πατὴρ τοιούτους ζητεῖ τοὺς προσκυνοῦντας
αὐτόν. Πνεῦμα ὁ Θεὸς, καὶ τοὺς προσκυνοῦντας αὐτὸν ἐν Πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ δεῖ
προσκυνεῖν.» Δέδεικται τοίνυν ἐντεῦθεν, ὡς ἡ ἀλήθεια μὲν αὐτὸς ὁ Υἱός ἐστιν, ὡς
αὐτός φησιν· «Ἐγώ εἰμι ἡ ἀλήθεια·» περὶ οὗ καὶ ὁ προφήτης Δαβὶδ ἐπεκαλεῖτο
λέγων· «Ἐξαπόστειλον τὸ φῶς σου καὶ τὴν ἀλήθειάν σου.» Οἱ ἀληθινοὶ τοίνυν
προσκυνηταὶ προσκυνοῦσι μὲν τῷ Πατρῖ, ἀλλ' ἐν Πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ, ὁμολογοῦντες
Υἱὸν καὶ ἐν αὐτῷ τὸ Πνεῦμα. Ἀχώριστον γὰρ τοῦ Υἱοῦ τὸ Πνεῦμα, ὡς ἀχώριστος ὁ Υἱὸς
τοῦ Πατρός.[7] Δηλαδή
ο Μέγας της Εκκλησίας διδάσκαλος μας λέγει ότι, α) η Αλήθεια είναι Αυτός ο Υιός
και Λόγος του Θεού, και β) ο Θεός Πατήρ ζητά αληθινούς πιστούς που Τον
ομολογούν και προσκυνούν εν Αγίω Πνεύματι και Αληθεία (=Χριστώ), αδιαίρετο από
τα άλλα δύο Πρόσωπα της Αγίας Τριάδος. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να σημειώσω ότι
αφού όλα τα ιδιώματα των Προσώπων της Αγίας Τριάδος είναι κοινά, πλην του
αγέννητου, του γεννητού και του εκπορευτού, αυτό σημαίνει ότι η Αγία Τριάς
είναι η Αλήθεια. Αλήθεια ο Πατήρ, Αλήθεια ο Υιός, Αλήθεια και το Άγιον Πνεύμα.