Γράφει ὁ Ἀρχιµ. π. Κύριλλος Κεφαλόπουλος
Ἕνα µεγάλο κενὸ παραµένει ὡς πρὸς τὴν µελέτη καὶ
παρουσίαση τῆς θεολογίας τοῦ Ἁγίου Μάρκου τοῦ Εὐγενικοῦ. Τὴν προσπάθεια τοῦ ὅποιου
µελετητοῦ τῆς θεολογικῆς σκέψεως τοῦ Ἁγίου Μάρκου δυσχεραίνει τὸ γεγονὸς ὅτι τὸ
µεγαλύτερο µέρος τῶν ἔργων του παραµένει ἀνέκδοτο, διασκορπισµένο σὲ χειρόγραφα
βιβλιοθηκῶν τοῦ Ἁγίου Ὄρους, τῆς Ἑλλάδος καὶ χωρῶν τοῦ ἐξωτερικοῦ, καὶ ὡς ἐκ
τούτου ἐν πολλοῖς ἄγνωστο καὶ δυσπρόσιτο στοὺς µελετητές. Ἐπιχειροῦντες νὰ
διερευνήσουµε τὴν περὶ θεώσεως θεολογία τοῦ Ἁγίου Μάρκου τοῦ Εὐγενικοῦ, θὰ
διαπιστώσουµε ὅτι ὁ Ἅγιος Μᾶρκος ἀναδεικνύεται ὡς ἕνας µεγάλος θεολόγος τῆς Ὀρθοδόξου
Ἐκκλησίας, συνεχιστὴς τῆς ἀσκητικῆς, νηπτικῆς καὶ ἁγιοπατερικῆς θεολογίας καὶ
βαθὺς γνώστης τῶν κειµένων τῶν Ἁγίων Πατέρων, ἰδίως τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου Παλαµᾶ,
ἐπὶ τῆς ἡσυχαστικῆς θεολογίας τοῦ ὁποίου ἑδράζεται καὶ θεµελιώνεται ἡ θεολογία
τοῦ Ἁγίου Μάρκου τοῦ Εὐγενικοῦ (πρβλ. τὴν συνοπτικὴ µελέτη τοῦ π. A. Schmemann,
"Ὁ Ἅγιος Μᾶρκος ὁ Εὐγενικός", ἐν πέρ. Γρηγόριος ὁ Παλαµᾶς, τόµ 34
(1951), σσ. 34- 43 καὶ 230-241). Ἡ προσπάθεια νὰ παρουσιάσουµε τὴν περὶ θεώσεως
θεολογία καὶ διδασκαλία τοῦ Ἁγίου Μάρκου τοῦ Εὐγενικοῦ ἔχει πολλὲς δυσκολίες.
Παρ' ὅλο ποὺ στὰ συγγράµµατά του ὑπάρχουν διάσπαρτες ἀναφορὲς στὴν ἐµπειρία τῆς
θεώσεως, ποὺ φανερώνουν ὅτι καὶ ὁ ἴδιος ὁ Ἅγιος Μᾶρκος εἶχε βιωµατικὴ γνώση καὶ
ἐµπειρία, ἐν τούτοις δὲν ὑπάρχει µία συστηµατικὴ διαπραγµάτευση τοῦ θέµατος. Ὑπάρχουν
ὡστόσο κάποια ἔργα τοῦ Ἁγίου Μάρκου, ποὺ µποροῦν νὰ µᾶς βοηθήσουν νὰ συνθέσουµε
τὴν διδασκαλία του περὶ θεώσεως. Ὁµιλοῦµε κυρίως γιὰ ἐκεῖνα τὰ ἔργα ποὺ ἀναφέρονται
στὴν θεολογία τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου Παλαµᾶ περὶ διακρίσεως τῆς θείας οὐσίας καὶ ἐνεργείας.
Ὁ Ἅγιος Μᾶρκος ἀναδεικνύεται ἔτσι σὲ βαθὺ γνώστη καὶ συνεχιστὴ τοῦ Ἁγίου
Γρηγορίου Παλαµᾶ.