Όσοι μελετούν τα
αίτια του σχίσματος, βλέπουν τον Μ. Φώτιον ως πρωταγωνιστήν, ως δογματικόν
διδάσκαλον, αντιτεθέντα εις τας καινοτομίας της Ρώμης. Και πολλοί μένουν με την
εντύπωσιν ότι επειδή ο παπισμός παρουσιάζει τάσεις καταδυναστείας εφ’ ολοκλήρου
της Εκκλησίας και εισήγε νέαν διδασκαλίαν επί της κυρίως Θεολογίας της Αγίας
Τριάδος, ο Μ. Φώτιος, κατά ένα τρόπον εντελώς δογματικόν, αντέδρασε
προετοιμάσας το σχίσμα, το οποίον τόσον εταλαιπώρησε την Εκκλησίαν.
Η ερμηνεία αύτη εις
την στάσιν του Μ. Φωτίου έναντι της πρεσβυτέρας Ρώμης, δεν στερείται βεβαίως
ποιάς τινος αληθείας. Αλλά δεν εξαντλείται η αλήθεια. Θα πρέπει να μελετήση
κανείς βαθύτατα την ζωήν και τα φρονήματα του θειοτάτου και σοφωτάτου Φωτίου,
δια να αντιληφθή, ότι τα αίτια του σχίσματος, το οποίον επεδίωξεν ο άγιος
Φώτιος, ευρίσκοντο πολύ βαθύτερα από τα φαινόμενα, τα οποία απατούν και ενίοτε
αδικούν.