Το πα­πι­κό Πρω­τεί­ο

Το πα­πι­κό Πρω­τεί­ο δεν έ­χει θε­ο­λο­γι­κή βά­ση ού­τε α­γι­ο­πνευ­μα­τι­κή και εκ­κλη­σι­ο­λο­γι­κή νο­μι­μο­ποί­η­ση. Στη­ρί­ζε­ται σα­φώς σε κο­σμι­κού χα­ρα­κτή­ρα νο­ο­τρο­πί­α ε­ξου­σί­ας-δι­α­κο­νί­ας. Α­να­τρέ­πει την α­γι­ο­πνευ­μα­τι­κή δο­μή του μυ­στη­ρια­κού σώ­μα­τος της Εκ­κλη­σί­ας, σχε­τι­κο­ποι­εί και πρα­κτι­κώς κα­ταρ­γεί τη Συ­νο­δι­κό­τη­τα ως α­γι­ο­πνευ­μα­τι­κή λει­τουρ­γί­α του σώ­μα­τος της Εκ­κλη­σί­ας και ει­σά­γει το κο­σμι­κό φρό­νη­μα σ’ αυ­τήν, α­κυ­ρώ­νει την ι­σο­τι­μί­α των ε­πι­σκό­πων και ι­δι­ο­ποι­εί­ται την α­πό­λυ­τη δι­οι­κη­τι­κή ε­ξου­σί­α ε­φ’ ό­λης της Εκ­κλη­σί­ας, πα­ρα­με­ρί­ζον­τας ου­σι­α­στι­κά τον Θε­άν­θρω­πο και το­πο­θε­τών­τας ως ο­ρα­τή κε­φα­λή έ­ναν άν­θρω­πο, και με τον τρό­πο αυ­τό ε­πα­να­λαμ­βά­νει θε­σμι­κά πλέ­ον το προ­πα­το­ρι­κό α­μάρ­τη­μα. Και, ό­πως με το F­i­l­i­o­q­ue κα­τα­λύ­θη­κε στη Δύ­ση θε­σμι­κά η ι­σο­τι­μί­α των προ­σώ­πων της Α­γί­ας Τριά­δος και ει­δι­κό­τε­ρα του Α­γί­ου Πνεύ­μα­τος, το ο­ποί­ο κα­τά τον Ά­γιο Γρη­γό­ριο Πα­λα­μά υ­πο­βι­βά­στη­κε στην ον­το­λο­γι­κή κα­τη­γο­ρί­α των κτι­σμά­των, έ­τσι και με το πα­πι­κό Πρω­τεί­ο, θε­σμι­κά, ε­πι­βε­βαι­ώ­νε­ται η α­που­σί­α της χα­ρι­σμα­τι­κής πα­ρου­σί­ας του Α­γί­ου Πνεύ­μα­τος στο εκ­κλη­σι­α­στι­κό σώ­μα, το ο­ποί­ο ου­σι­α­στι­κά με­ταλ­λάσ­σε­ται α­πό θε­αν­θρω­πο­κεν­τρι­κό σε αν­θρω­πο­κεν­τρι­κό. Τέ­λος, η θε­ρα­πεί­α της πα­ρα­πά­νω εκ­κλη­σι­ο­λο­γι­κής ε­κτρο­πής των Πα­πι­κών μπο­ρεί να α­να­ζη­τη­θεί μό­νον στην εν τα­πει­νώ­σει ε­πι­στρο­φή τους στην πα­ρα­δο­σια­κή Εκ­κλη­σι­ο­λο­γί­α της Ορ­θό­δο­ξης Α­να­το­λής.

Του αείμνηστου Ιωάννου Κορναράκη Ομ. Καθηγητού Πανεπιστημίου Αθηνών

Κβαντική Θεολογία!

Κύριε Διευθυντά,

Σας στέλνω συνημμένως φωτοαντίγραφο ενός κειμένου, το οποίο εδημοσιεύθηκε στο περιοδικό της Ι. Μητροπόλεως Περιστερίου «Διάβαση», στο τεύχος 28 (Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου 2000) και στη σελ. 28. Δεν θα διέθετα χρόνο να ασχοληθώ με το εν λόγω κείμενο, αν δεν είχα την πληροφορία, ότι ο συγγραφέας του είναι ηγούμενος της Ι. Μ. Μεταμορφώσεως, στην περιοχή της Μακεδονίας. Το μήνυμα, λοιπόν, μας έρχεται από Ορθόδοξο(!) ηγούμενο: 
«η παραδοσιακή ορθόδοξη αντίληψη του ανθρώπου» και ειδικά «περί της ουσίας της ψυχής, δεν επαρκεί» πλέον, προκειμένου να κατανοήσουμε «τι είναι προσευχή και εν γένει πνευματική ζωή». Αυτό οφείλεται στο γεγονός, ότι, «κάτω από το φως των επιστημονικών εξελίξεων», οι έννοιες αυτές «απαιτούν εκ νέου μελέτη, για να υπάρξουν αξιόπιστες(!) απαντήσεις», ως προς το πραγματικό τους περιεχόμενο. Πρέπει δηλ. «μέσω της Κβαντικής Θεολογίας»(;), «που προκύπτει από την σύνθεση της κβαντομηχανικής με την πνευματική εμπειρία, όπως αυτή εκφράζεται με την θεωρία των λόγων των όντων του Αγίου Μαξίμου του Ομολογητού», να αποκτήσουμε «τη δυνατότητα να κατανοήσουμε αναλυτικά και εξελικτικά την έννοια της ψυχής και έτσι να πάρουμε απαντήσεις στα ερωτήματα που θέσαμε στην αρχή». Η ανακοίνωση-πρόσκληση του υπ΄ όψη κειμένου, καλεί όλους εκείνους, οι οποίοι έχουν «γνώσεις στους τομείς των αφηρημένων μαθηματικών, φυσικής, κοσμολογίας, βιολογίας, νευροβιολογίας, τεχνητής νοημοσύνης… και βέβαια φιλοσοφίας και θεολογίας», «να συμβάλλουν στην ερευνητική προσπάθεια που κάνουμε». Η πρώτη μου απορία, μετά την ανάγνωση του κειμένου, με έθεσε προ του απογοητευτικού ερωτήματος· Πως το καλό περιοδικό της Ι. Μ. Περιστερίου εδημοσίευσε ένα τέτοιο κείμενο; Δεν το ήλεγξε κανείς; Ή μήπως αποδέχεται τις ιδέες αυτές; Η δεύτερη απορία μου σχετίζεται με την «τραγωδία» της Ορθοδοξίας μας! Ξέρουμε ότι και στις ημέρες μας ο μοναχισμός, εδώ και εκεί, εκτός βέβαια των εξαιρέσεων που πάντοτε υπάρχουν, περνάει βαθειά κρίση. Αλλά αυτή η ανακοίνωση-πρόσκληση, από ένα ορθόδοξο(;) ηγούμενο, δείχνει την εκτροπή ενός μοναχικού λόγου πέρα των ορίων μιας ισορροπημένης λογικής! Αν εκπρόσωποι της Ορθόδοξης πνευματικής ζωής και θεολογίας γράφουν τέτοια κείμενα, για ποια μαρτυρία της Ορθοδοξίας μιλάμε στο σύγχρονο κόσμο; Πάντως, οφείλω να σημειώσω, ότι ο π. Αρσένιος, μπορεί να γνωρίζη τη θεωρία της κβαντομηχανικής, αγνοεί, όμως, τη θεωρία του Πνεύματος! Δείχνει ότι «ουκ ήκουσεν ει Πνεύμα Άγιόν εστί»(Πράξ. 19: 2), εφόσον πιστεύει ότι μόνο με τη βοήθεια των επιστημονικών εξελίξεων μπορεί να πάρει αξιόπιστες και «αυτοσυνεπείς» απαντήσεις στα ερωτήματα που θέτει ο ίδιος. Εάν η μοναχική πνευματική του εμπειρία του είχε ανοίξει ους ακοής της φωνής του αγίου Πνεύματος, θα επληροφορείτο «αξιοπίστως» και «αυτοσυνεπώς» ότι: «Ούτε (δε) σοφοί δια της σοφίας ούτε φρόνιμοι δια της φρονήσεως αυτών ηδυνήθησαν καταλαβείν ψυχής λεπτότητα ή ειπείν περί αυτής ως εστιν, ει μη μόνον οις δια του αγίου Πνεύματος αποκαλύπτεται η κατάληψις και γνώσις ακριβής περί ψυχής γνωρίζεται» (Άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος).

Μετά τιμής

Ιωάννης Κορναράκης

Ομ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών.