1. Το πρώτο σημαντικό στοιχείο, που πρέπει να γνωρίζει κάθε Ορθόδοξος πιστός
είναι το ότι ο Αθηναγόρας υπήρξε ο πρώτος Πατριάρχης που μνημόνευσε τον Πάπα
στην αγία Πρόθεση και στη Θεία Λειτουργία.
Το «μνημόσυνο» των Προκαθημένων της Εκκλησίας όπως θα δούμε πιό κάτω έχει
βαθύτατη θεολογική σημασία. Συγκεκριμένα: α. Η ενότης της Εκκλησίας είναι βασικό δόγμα της. Το ομολογούμε στο Σύμβολο της Πίστεώς μας, λέγοντες ότι πιστεύομεν «εις μίαν αγίαν καθολικήν και αποστολικήν Εκκλησίαν».
Η ενότης αυτή της Εκκλησίας υπάρχει όταν οι Προκαθήμενοι των τοπικών Εκκλησιών, όπως είναι οι Πατριάρχες και οι Αρχιεπίσκοποι, μνημονεύουν αλλήλους στις ακολουθίες, προπαντός στη Θεία Λειτουργία, όπως στην αγία Πρόθεση κατά την Προσκομιδή των αγίων Δώρων. Όταν παύσει το μνημόσυνο αυτό ενός Προκαθημένου μιάς τοπικής Εκκλησίας, δηλ. κάποιου Πατριάρχη ή Αρχιεπισκόπου, αυτό σημαίνει «παύση κοινωνίας» της Εκκλησίας αυτής με τις λοιπές Εκκλησίες. Αυτό σημαίνει «ακοινωνησία», δηλ σχίσμα! Θ΄ αναφέρουμε μερικές από τις γνώμες των Πατέρων και άλλων εκκλησιαστικών ανδρών:
• Οι Πατέρες όταν απαγορεύουν την «κοινωνία» με τον οποιοδήποτε αιρετικό επίσκοπο ή
Αρχιεπίσκοπο ή Πατριάρχη, συμπεριλαμβάνουν στην απαγόρευση αυτή και το «μνημόσυνο» του
ονόματός του .
• Ο άγιος Αλέξανδρος, Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, γράφει ο π. Θεόδωρος Ζήσης,
«πιεζόταν από τον Αυτοκράτορα Κωνστάντιο, γιο του Μεγάλου Κωνσταντίνου, να δεχθεί σε κοινωνία τον υποκριτικώς μετανοήσαντα και ζητήσαντα συγγνώμη, ΄Αρειο. Θεώρησε το πράμα τόσο σοβαρό, να επικοινωνήσει δηλ. και να συνδιαλλαγεί με τον ΄Αρειο και να παραβεί το Ευαγγέλιο, ώστε προσευχήθηκε στο Θεό και τον παρεκάλεσε να τον απαλλάξει από αυτήν την αποστασία με τον θάνατο. Προτιμούσε να πεθάνει, παρά να δεχθεί σε κοινωνία τον ΄Αρειο. Και ο Θεός τον απήλλαξε κατά άλλο τρόπο, την άλλη μέρα πέθανε ο Άρειος» .
• Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής:
«Ει και ο βασιλεύς και ο Πατριάρχης και η Σύνοδος γράψωσι προς τον Ρώμης έγγραφον συκατάθεσιν της πίστεως κατά το εικός, εγώ πάλιν ου κοινωνώ υμίν, επειδή εν τοις Διπτύχοις μνημονεύετε Σεργίου, Πύρρου, Παύλου και Κύρου, οίτινες έξαρχοι κεχρηματίκασι της αιρέσεως, και ου μόνον υπό τοσούτων Συνόδων ανεθεματίσθησαν εν Ιεροσολύμοις, εν Ρώμη και εν Αφρική, αλλά και απέθανον εν τη αιρέσει και τω χωρισμώ τω από της καθόλου Εκκλησίας, και επειδή ημείς εκείνοις κοινωνείτε, ει και Ορθόδοξοι γένησθε, ου κοινωνώ υμίν, επειδή κοινωνείτε τοις ακοινωνήτοις»
Συνεχίζεται.