Η ΕΞΩΜΟΣΙΑ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ -- Της Λαμπρινής Ιω. Μαστρογιάννη, Εκπαιδευτικός – Θεολόγος.

Μεταπτυχιακά: α) στην Θρησκειολογία με ειδίκευση στη Φιλοσοφία και β) στην Χριστιανική Αγωγή, Ποιμαντική και Επικοινωνία με ειδίκευση στην Επικοινωνιακή Θεολογία.

Ο όρος εξωμοσία μετά Χριστού δηλώνει την αποστασία από την Χριστιανική πίστη αποκαλείται η ενσυνείδητη και εξωτερικής ως εκδηλωμένη απάρνηση της Χριστιανικής πίστης από κάποιον από τους Ορθόδοξους Βαπτισμένους, είτε αποδέχεται κάποια άλλη πίστη ή με το να απορρίψει οποιαδήποτε πίστη σε κάποιο υπερφυσικό ον, είτε απορρίπτει βασικές αλήθειες του Χριστιανισμού χωρίς τις οποίες δεν είναι νοητή η ύπαρξής του η αποστασία εκδηλώνεται ή με λόγια ή με πράξεις ή με συγγραφή. Η Αποστασία χαρακτηρίζεται από τους Δυτικούς και η εκούσια αποχώρηση από το Ιερατείο και το μοναχισμό. Δεν έχει διασαφηνιστεί αν η μεταπήδηση από τη μία ομολογία σε άλλη θεωρείται αποστασία.

Κατά το Κανονικό Δίκαιο της Δυτικής Εκκλησίας, η ανωτέρω περίπτωση θεωρείται αποστασία. Μερικοί από τους Δυτικούς θεωρούν ότι η τέλεια απάρνηση της Χριστιανικής πίστης θεωρείται αποστασία. Διακρίνεται ως εκούσια και ακούσια. Από τους πρώτους Χριστιανικούς χρόνους η αποστασία θεωρείται ως αμάρτημα. Τα πρώτα Χριστιανικά χρόνια θεωρείται ως έγκλημα δημοσίας τάξεως βαρείας κυρώσεως για τους αποστάτες Η πολιτεία τους έθετε τους αποστάτες εκτός της Κοινωνικής Οργάνωσης και επέβαλε ποινές. Η δε Εκκλησία με επιτίμια τους απέκοπτε από την εκκλησιαστική κοινωνία.

Οι αποστάτες δεν παρίσταντο σε δικαστήρια, δεν μπορούσα να λάβουν κληρονομιά και ακόμα δεν συνέτασσαν διαθήκες. Τιμωρούνταν με στέρηση των πολιτικών τους δικαιωμάτων και δεν προστατεύονταν από το νόμο. Όσοι έφευγαν από το Χριστιανισμό και έπεφταν στην ειδωλολατρία, τιμωρούνταν με το να μη μπορούν να αναλάβουν κάποιο πολιτικό ή στρατιωτικό αξίωμα. Αν πήγαιναν προς τον Ιουδαϊσμό τότε επιβαλλόταν δήμευση της περιουσίας τους. Στον Ιουστινιάνειο κώδικα αυτός που συνέτασσε διαθήκη αποκλήρωνε τον συγγενή του που είχε αποστατήσει. Με θάνατο έπρεπε να τιμωρηθεί όποιος επέβαλλε σε κάποιον να αποστατήσει. Η Ιερά Εξέταση ήταν πολύ σκληρή στα ζητήματα αυτά. Στην Ανατολή δεν έλαβαν ποτέ την έκταση που έλαβαν οι τιμωρίες στα ζητήματα αυτά στη Δύση.

Σήμερα που υπάρχει η ανεξιθρησκία, κατοχυρωμένη συνταγματικά, δεν μπορούν πια να επιβληθούν κυρώσεις. Εκκλησιαστικά όμως οι κυρώσεις υπάρχουν. Ο αφορισμός όμως εξακολουθεί και υπάρχει και οι συνέπειες του. Επιβάλλεται από την Ιερά Σύνοδο με την έγκριση του Υπουργού Θρησκευμάτων. Δεν μπορεί ο αφορισμένος να αναδειχθεί ή να εξακολουθεί να κατέχει κάποιο ιερατικό βαθμό ή κάποιο εκκλησιαστικό αξίωμα, δεν μπορεί να παραμείνει μοναχός σε κάποια μονή, ούτε να εμφανισθεί ως κατήγορος ούτε ως μάρτυρας απέναντι σε εκκλησιαστικό δικαστήριο ή να γίνει ανάδοχος ή να μετέχει στα μυστήρια της Εκκλησίας. Αν πεθάνει και παραμείνει αποστάτης, στερείται την εκκλησιαστική κηδεία και τα μνημόσυνα που τελούνται. Το Ορθόδοξο μέλος στου εγγάμους έχει το δικαίωμα να εγείρει αγωγή διαζυγίου. Για τους άγαμους αποτελεί κώλυμα για γάμο με Ορθόδοξο. Ο αφορισμός μπορεί να επιβληθεί ακόμα και σε νεκρό αν και εφόσον η αποστασία του δεν έχει διαπιστωθεί ή να γίνει αντιληπτή ή αν δεν ήταν δυνατό να τιμωρηθεί προηγουμένως. Η άρση των συνεπειών της αποστασίας γίνεται με την ειλικρινή μετάνοια των αποστατών.