ΚΑΝΟΝΕΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗΣ ΖΩΗΣ

ΜΕΓΑΛΟΥ  ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Πως εις την σωτήριον ταπεινοφροσύνην καταβησόμεθα, τον ολέθριον όγκον της υπερηφανείας καταλιπόντες; Εάν δια πάντων ασκώμεν το τοιούτο και μηδέν παρορώμεν ως ου παρά τούτο βλαβησόμενοι. Τοις γαρ επιτηδεύμασιν ομοιούται η ψυχή και, προς α πράττει, τυπούται και προς ταύτα σχηματίζεται. Έστω σοι και σχήμα, και ιμάτιον, και βάδισμα, και καθέδρα, και τροφής κατάστασις, και στρωμνής Παρασκευή, και οίκος, και τα εν οίκω σκεύη πάντα προς ευτέλειαν ησκημένα· και λόγος, και ωδή, και η του πλησίον έντευξις, και ταύτα προς μετριότητα μάλλον, ή προς όγκον οράτω.

Μη μοι κόμπους εν λόγω σοφιστικούς, μηδέ εν ωδαίς ηδυφωνίας υπερβαλλούσας, μηδέ διαλέξεις υπερηφάνους και βαρείας· αλλ΄ εν άπασιν υφαίρει του μεγέθους· χρηστός προς τον φίλον, ήπιος προς τον οικέτην, ανεξίκακος προς τους θρασείς, φιλάνθρωπος προς τους ταπεινούς, παρηγορών κακουμένους, επισκεπτόμενος τους εν οδύναις, μηδένα καθ΄ άπαξ υπερορών, γλυκύς εν προσηγορία, φαιδρός εν αποκρίσει, δεξιός, ευπρόσιτος άπασι, μήτε σεαυτού διεξιών εγκώμια, μηδέ ετέρους λέγειν παρασκευάζων, μηδέ λόγον άσεμνον αποδεχόμενος, επικαλύπτων όσα δυνατόν των σεαυτού πλεονεκτημάτων· επί δε τοις αμαρτήμασι κατηγορών σεαυτού και μη τους ετέρων ελέγχους αναμένων, ίνα γένη κατά τον δίκαιον τον εαυτού κατήγορον εν πρωτολογία, ίνα ης, κατά τον Ιώβ, ος ου διετράπη πολυοχλίαν πόλεως, επ΄ αυτών εξαγορεύσαι το ίδιον πταίσμα. Μη βαρύς εν επιτημήσεσι γίνου, μηδέ ταχέως, μηδέ εμπαθώς εξελέγχων (αύθαδες γαρ το τοιούτον), μηδέ επί μικροίς καταδικάζων, ως ακριβοδίκαιος αυτός υπάρχων. Συ δε ου πλεονέκτης; Συ δε ουκ αποστερητής, α προς οικονομίαν εδέξω ταύτα ίδια σεαυτού ποιούμενος; Ή ο μεν ενδεδυμένον απογυμνών λωποδύτης ονομασθήσεται, ο δε τον γυμνόν μη ενδύων, δυνάμενος τούτο ποιείν, άλλης τινός έστι προσηγορίας άξιος; Του πεινώντός εστιν ο άρτος, ον συ κατέχεις· του γυμνητεύοντος το ιμάτιον, ο συ φυλάσσεις εν αποθήκαις· του ανυποδέτου το υπόδημα, ο παρά σοι κατασήπεται· του χρήζοντος το αργύριον, ο κατορύξας έχεις. Ώστε τοσούτους αδικείς, όσοις παρέχειν εδύνασο. «Είτε γαρ εσθίετε, φησίν, είτε πίνετε, είτε τι ποιείτε, πάντα εις δόξαν Θεού ποιείτε. Καθεζόμενος επί τραπάζης, προσεύχου· προσφερόμενος τον άρτον, τω δεδωκότι την χάριν αποπλήρου· οίνω το ασθενές του σώματος υπερείδων, μέμνησο του παρεχομένου σοι το δώρον εις ευφροσύνην καρδίας και παραμυθίαν αρρωστημάτων. Παρήλθεν η χρεία των βρωμάτων; Η μέντοι μνήμη του ευεργέτου μη παρερχέσθω. Τον χιτώνα ενδυόμενος, ευχαρίστει τω δεδωκότι· το ιμάτιον περιβαλλόμενος, αύξησον την εις Θεόν αγάπην, ος και χειμώνι και θέρει επιτήδεια ημίν σκεπάσματα εχαρίσατο, την τε ζωήν ημών συντηρούντα και το άσχημον περιστέλλοντα. Επληρώθη η ημέρα; Ευχαρίστει τω τον ήλιον μεν εις υπηρεσίαν των ημερινών έργων χαρισαμένω ημίν, πυρ δε παρασχομένω του φωτίζειν την νύκτα και ταις λοιπαίς χρείαις ταις κατά τον βίον υπηρετείν. Η νυξ άλλας υποθέσεις προσευχής προξενείτω. Όταν αναβλέψης εις τον ουρανόν, και προς τα των άστρων ενατενίσης κάλλη προσεύχου τω Δεσπότη των ορωμένων, και προσκύνει τον αριστοτέχνην των όλων Θεόν, ος εν σοφία τα πάντα εποίησεν. Όταν ίδης πάσαν φύσιν ζώων ύπνω κατεχομένην, πάλιν προσκύνει τον και ακουσίως ημάς δια του ύπνου της συνεχείας των πόνων λύοντα, και εκ μικράς αναπαύσεως πάλιν προς την ακμήν της δυνάμεως επανάγοντα.

Υπέρ αμαρτίας κλαίε. Αύτη αρρωστία ψυχής· αύτη θάνατός εστι της αθανάτου· αύτη πένθους αξία και οδυρμών ασιγήτων. Επί ταύτη παν δάκρυον ρέοι, και μη διαλείποι στεναγμός εκ βάθους καρδίας αναπεμπόμενος.

Τι αν γένοιτο της νόσου ταύτης (του φθόνου) ολεθριώτερον; Φθορά της ζωής, λύμη της φύσεως, έχθρα των παρά Θεού δεδομένων ημίν, εναντίωσις προς Θεόν. Τι τον αρχέκακον δαίμονα εις τον κατά ανθρώπων εξέμηνε πόλεμον; Ουχ ο φθόνος; Δι΄ ου και θεομάχος φανερώς απηλέγχθη, αχθόμενος μεν Θεώ επί τη μεγαλοδωρεά τη εις τον άνθρωπον, τον άνθρωπον δε αμυνόμενος, επειδή Θεόν ουκ ηδύνατο. Τα αυτά δε ταύτα ποιών και ο Κάϊν δείκνυται, ο πρώτος μαθητής του διαβόλου, και φθόνον και φόνον παρ΄ αυτού διδαχθείς, τας αδελφάς ανομίας, ας και Παύλος συνέζευξεν, ειπών· Μεστούς φθόνου, φόνου. Τι ουν ην ο εποίησεν; Είδε την παρά του Θεού τιμήν, και εξεκαύθη προς ζήλον, και ανείλε τον τιμηθέντα, ίνα καθάψηται του τιμήσαντος. Προς γαρ την θεομαχίαν αδυνατών, εις αδελφοκτονίαν μετέπεσε. Φύγωμεν, αδελφοί, νόσον θεομαχίας διδάσκαλον, ανδροφονίας μητέρα, σύγχυσιν φύσεως, οικειότητος άγνοιαν, συμφοράν αλογωτάτην.

Μέθη, ο αυθαίρετος δαίμων, εξ ηδονής ταις ψυχαίς εμβαλλόμενος, μέθη, κακίας μήτηρ, αρετής εναντίωσις, τον ανδρείον δειλόν αποδείκνυσι, τον σώφρονα ασελγή· δικαιοσύνην ουκ οίδε, φρόνησιν αναιρεί. Ώσπερ γαρ ύδωρ πολέμιόν εστι πυρί, ούτως αμετρία οίνου λογισμόν κατασβέννυσι. Διόπερ ώκνουν τι λέγειν κατά μέθης, ουχ ως περί μικρού τινος κακού ή παροφθήναι αξίου, αλλ΄ ως ουδέν όφελος παρεχομένου του λόγου. Ει γαρ ο μεθύων παραφρονεί και εσκότωται, εική ραψωδεί ο επιπλήττων τω μη ακούοντι.