Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας -- Του Φώτη Κόντογλου

 Η Κυριακή τῆς ᾿Ορθοδοξίας, καθιερώθηκε νὰ γιορτάζεται ἀπὸ τὴν ᾿Εκκλησία μας μὲ τὴν ἀναστήλωση τῶν εἰκόνων καὶ τὴν νίκη τῆς εὐσέβειας καταπάνω στοὺς εἰκονομάχους. Οἱ εἰκονομάχοι ἤτανε οἱ νεωτεριστὲς ἐκεινοῦ τοῦ καιροῦ, ποὺ ἀρχίσανε ἀπὸ τὴν κατάργηση τῆς εἰκονογραφίας, γιὰ νὰ προχωρήσουν, σιγὰ-σιγά, ὅπως συνηθίζουν πάντα οἱ τέτοιοι, καὶ σὲ ἄλλες καταλυτικὲς μεταρρυθμίσεις, ὥς ποὺ νὰ μὴν ἀφήσουν τίποτα ἀπείραχτο στὴν᾿Ορθοδοξία. ῾Η εἰκόνα στάθηκε τὸ σύμβολο τῆς ᾿Ορθοδοξίας καὶ γιὰ τὶς εἰκόνες βρισκότανε σὲ ἀναταραχὴ τὸ Βυζάντιο, σὲ ἐμφύλιο πόλεμο, ἐπὶ 116 χρόνια. Στὰ 787 μ.Χ. ἔγινε ἡ ἐν Νικαίᾳ Ζʹ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος, ποὺ ἐκήρυξε τὴν ἀναστήλωση τῶν εἰκόνων κ᾿ ἔβαλε τέλος στὴν εἰκονομαχία ποὺ εἶχε ἀρχίσει ἀπὸ τὰ 726, ἐπὶ Λέοντος τοῦ ᾿Ισαύρου. ᾿Αλλά, κ᾿ ὕστερα ἀπὸ τὴν Ζʹ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο, ξαναζωντάνεψε ἡ εἰκονομαχία, ὥς ποὺ ἔγινε ἄλλη σύνοδος στὴν Κωνσταντινούπολη, στὰ 842, κι᾿ αὐτὴ ἐπικύρωσε τὴν Ζʹ Οἰκουμ. Σύνοδο, κ᾿ ἔτσι ἔπαψε ἐκείνη ἡ μανία τῆς εἰκονομαχίας. Αἰτία ἀπ᾿ ὅπου προέρχεται κάθε αἵρεση καὶ νεωτερισμὸς στὴ θρησκεία, εἶναι ἡ ἀπιστία κι᾿ ὁ ὀρθολογισμός.

Γι᾿ αὐτὸ κ᾿ οἱ εἰκονομάχοι ἤτανε ἄνθρωποι μὲ ψυχρὴ ψυχή, ἄπιστοι, ἀλαζόνες, ματαιόδοξοι, στερημένοι ἀπὸ πνευματικὸ βάθος, καὶ σπρωγμένοι, σὲ ὅ,τι κάνανε ἀπὸ πολιτικοὺς κι᾿ ἄλλους παρόμοιους ἀντιπνευματικοὺς σκοπούς.

Οἱ ἀρχηγοὶ αὐτῆς τῆς κινήσεως, αὐτοκράτορες καὶ αὐλικοί, τραβοῦσαν μὲ τὸ μέρος τους τοὺς ὀλιγόπιστους, τοὺς ματαιόδοξους, καὶ τοὺς συμφεροντολόγους, ποὺ λογαριάζανε τὴν πολιτικὴ καὶ κοινωνικὴ δύναμη ποὺ εἶχαν αὐτοὶ οἱ ἀρχηγοὶ τῆς εἰκονομαχίας. ᾿Απὸ τ᾿ ἄλλο μέρος ἀγωνιζόντανε γιὰ τὴν πίστη τους, ποὺ εἶχε γιὰ σύμβολα τὶς εἰκόνες, οἱ εὐσεβεῖς κληρικοί, ἀπὸ τὸν Πατριάρχη ὥς τὸν καλόγηρο, καὶ μαζὶ μὲ τοὺς εὐλαβεῖς κληρικούς, οἱ ἁπλὲς ψυχὲς ποὺ εἴχανε βαθειὰ πίστη στὴν ᾿Ορθοδοξία καὶ στὴν παράδοσή της, οἱ ταπεινοὶ καὶ οἱ «πτωχοὶ τῷ πνεύματι», οἱ μακαρισμένοι ἀπὸ τὸν Χριστό, τὰ «μωρὰ τοῦ κόσμου καὶ τὰ ἐξουθενημένα».

Βέβαια ἀνάμεσα σ᾿ αὐτοὺς ὑπῆρχε καὶ «ὁ δεισιδαίμων ὄχλος», ὅπως τοὺς λένε οἱ νεωτεριστὲς κ᾿ οἱ μεταρρυθμιστές. ᾿Αλλὰ αὐτὸς ὁ «ὄχλος» φαίνεται συχνὰ πὼς βλέπει πιὸ καθαρὰ καὶ πιὸ μακρυὰ ἀπὸ τοὺς φωστῆρες τοῦ ψυχροῦ ὀρθολογισμοῦ, ὅπως ἔγινε στὴν Κωνσταντινούπολη, λίγο πρὶν νὰ τὴν πάρη ὁ Τοῦρκος, ποὺ ὁ λαὸς μπόδισε τὴν ῞Ενωση τῆς ᾿Εκκλησίας μας μὲ τοὺς παπικούς, καὶ γλύτωσε τὸ γένος μας ἀπὸ τὸν ἀφανισμό, ὅπως λέγει κι᾿ ὁ σοφὸς ᾿Αδαμάντιος Κοραῆς, γράφοντας τοῦτα τὰ λόγια:

«Διὰ τὴν δεισιδαιμονίαν ταύτην μάλιστα μᾶς ὀνειδίζουν, (οἱ Λατῖνοι), καὶ εἰς αὐτὴν ἀποδίδουν τὸ πεῖσμα τοῦ κοινοῦ λαοῦ (ποὺ τὸν λένε ὄχλο οἱ ἔξυπνοι) νὰ μὴ ἑνωθῇ μὲ τοὺς Παπιστάς, καὶ τὴν σταθερὰν αὐτοῦ ἀντίστασιν εἰς τοὺς ἐπιθυμοῦντας νὰ τὸν ἑνώσωσιν αὐτοκράτορας. Εἰς τὴν δεισιδαιμονίαν ὅμως ταύτην (ἂν ἐγέννησε ποτέ τι καλὸν ἡ δεισιδαιμονία) χρεωστοῦμεν οἱ σημερινοὶ Γραικοὶ τὴν ὕπαρξίν μας. Χωρὶς τὸ εὐτυχέστατον τοῦτο πεῖσμα τῶν πρὸ ἡμῶν, ἡ δεισιδαιμονία ἤθελ᾿ αὐξηθῆ ἐπὶ πλέον, καὶ τὰ πολυπληθῆ τάγματα τῶν Δυτικῶν μοναχῶν ἔμελλον νὰ καταβρωμίσωσι τὸ ἔδαφος τῆς ταλαιπώρου ῾Ελλάδος…».

Αὐτὰ δὲν τὰ γράφει κανένας ὀπισθοδρομικὸς καὶ καθυστερημένοςπνευματικά, ἢ κανένας παλαιοημερολογίτης, ἀλλὰ ὁ Κοραῆς, ποὺ τὸ ἄγαλμά του τὸ ἔχουν στήσει οἱ ῞Ελληνες μπροστὰ στὸ Πανεπιστήμιό τους, καὶ ποὺ στάθηκε στὰ χρόνια του πολὺ φιλελεύθερος, ἐνθουσιώδης ὀπαδὸς τῆς Γαλλικῆς ᾿Επανάστασης. Τί ἀποκρίνονται σ᾿ αὐτὰ οἱ βαθυστόχαστοι νεωτεριστὲς καὶ ὀρθολογιστές, ποὺ θαρροῦν πὼς βαστᾶνε τὸ κλειδὶ τῆς σοφίας καὶ τῆς ἐπιστήμης, καὶ περιπαίζουνε ἐμᾶς τοὺς «μωροὺς καὶ φανατικούς»;

Όπως εἴπαμε στὴν ἀρχή, αἰτία κάθε νεωτερισμοῦ στὴν παράδοση τῆς ᾿Εκκλησίας μας εἶναι ἡ ἀφοβία πρὸς τὸν Θεό, ἡ ἀσέβεια κι᾿ ἡ ἀπιστία. Ποτὲ ἕνας Χριστιανὸς ποὺ νὰ πιστεύη ἀληθινά, ὄχι ψεύτικα, δὲν βρέθηκε ἀνάμεσα στοὺς νεωτεριστὲς καὶ στοὺς μεταρρυθμιστές. ῾Οἄπιστος δὲ μπορεῖ νὰ ἔχῃ ταπεινὸ φρόνημα, ἀλλὰ εἶναι πάντα περήφανος, ἀλαζόνας. Κι᾿ αὐτὸ τὸ λέγει μὲ δυὸ λόγια ὁ ἅγιος ᾿Εφραὶμ ὁ Σῦρος:

«῾Η ὑπερηφάνεια ἀναγκάζει ἐπινοεῖν καινοτομίας, μὴ ἀνεχομένη τὸ ἀρχαῖον».

Βλέπεις τί λέγει; «ἀναγκάζει», δηλαδή ἡ περηφάνεια, ἡ ματαιοδοξία, βιάζει αὐτὸν ποὺ τὴν ἔχει μέσα του, νὰ θέλη καὶ νὰ κάνη νεωτερισμούς, ἐπειδὴ εἶναι δοῦλος αὐτῆς τῆς περηφάνειας! Κ᾿ ἔπειτα λέγει «μὴ ἀνεχομένη τὸ ἀρχαῖον», δηλαδὴ ἐπειδὴ δὲν χωνεύει «τὸ ἀρχαῖον», ἤγουν τὴν παράδοση, μὲ ἄλλα λόγια, ἐπειδὴ φαίνεται βαρὺ στὸν ματαιόδοξο νὰ παραδεχθῆ ἐκεῖνο ποὺ τοῦ παραδώσανε οἱ παλαιότεροι, «οἱ πρὸ ἡμῶν»,

ὅπως εἶπε ὁ Κοραῆς.Γιὰ νὰ παραδεχθῆ κανένας τὴν παράδοση, πρέπει νὰ ἔχη μέσα τουταπείνωση καὶ νὰ μὴ θέλη νὰ στήση τὸ δικό του θέλημα.Δὲν ὑπάρχει νεωτεριστής στὴν ᾿Εκκλησία καὶ ἄνθρωπος ποὺ νὰ θέλη νὰ γκρεμνίση ὅ,τι παραλάβαμε ἀπὸ ἐκείνους ποὺ περιφρουρήσανε τὴ θρησκεία μας μὲ τὴν εὐσέβειά τους καὶ μὲ τὴν ἀσάλευτη πίστη τους, ποὺ γι᾿ αὐτὴ ὑποφέρανε κάθε κακοπάθηση, κι᾿ αὐτὸν τὸν θάνατο, ναί, δὲν ὑπάρχει νεωτεριστής τέτοιος, ποὺ νὰ μὴν εἶναι ἄπιστος.῍Ας κρύβεται, ἂς παρουσιάζεται γιὰ εὐλαβέστατος, ἂς κάνει τὸν ταπεινόφρονα, ἂς ἀγκαλιάζει, τάχα τοὺς ἐχθρούς του, μ᾿ ἕναν λόγο: ἂς φαίνεται ἀπ᾿ ἔξω σὰν ἅγιος, πρᾶος καὶ γλυκόλογος. Στ᾿ ἀληθινὰ εἶναι ἕνας ὑποκριτής. ῾Ο ἅγιος ᾿Ιγνάτιος ὁ Θεοφόρος, ὁ ἁγιώτατος ἅγιος, ἕνας ἀπὸ τοὺς πιὸ ἀρχαίους ἱεράρχες τῆς ᾿Εκκλησίας, μαθητὴς τοῦ ἀποστόλου ᾿Ιωάννου τοῦ Θεολόγου, αὐτὸς ποὺ μονομάχησε μὲ τὰ θηρία γιὰ τ᾿ ὄνοματοῦ Χριστοῦ, μέσα στὸ Κολοσσαῖο τῆς Ρώμης, ἐννενῆντα χρονῶν πρεσβύτης, ἔνοιωθε ριζωμένη τέτοια πίστη μέσα στὴν καρδιά του, ποὺ ἔλεγε στοὺς μαθητές του, ὁποὺ ἐνεργούσανε νὰ τὸν γλυτώσουνε ἀπὸ τὸ μαρτύριο:

«Μή μὲ ἐμποδίζετε, τέκνα μου, νὰ πάγω στὸν ἀγαπημένο Κύριό μου. Εἶμαι σιτάρι τοῦ Θεοῦ καὶ θὰ ἀλεστῶ (ἀπὸ τὰ δόντια τῶν θηρίων), γιὰ νὰ παρουσιασθῶ μπροστά του ῾῾ὡς ἄρτος εὐώδης καὶ καθαρός᾿᾿».

Φώτης Κόντογλου

᾿Εφημερίδα «᾿Ορθόδοξος Τύπος», ἀριθ. 50/Μάρτιος 1965