Τεθολωμένα καὶ δηλητηριώδη ὕδατα Περὶ Ψυχολογίας

http://krufo-sxoleio.blogspot.ca/

Τεθολωμένα καὶ δηλητηριώδη ὕδατα (Περὶ Ψυχολογίας) - Μέρος Α΄

ΣΧΟΛΙΟ "ΚΡΥΦΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ": ΛΑΒΑΜΕ ΕΝΑ ΑΞΙΟΛΟΓΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΚΑΙ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΟΥΜΕ ΣΕ ΤΡΕΙΣ ΣΥΝΕΧΕΙΕΣ, ΠΑΡΑΚΑΛΩΝΤΑΣ ΤΟΥΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΕΝΟΥΣ ΝΑ ΤΟΠΟΘΕΤΗΘΟΥΝ ΕΠΙ ΤΟΥ ΘΕΜΑΤΟΣ, ΑΝ ΤΟ ΕΠΙΘΥΜΟΥΝ, ΜΕ ΣΧΟΛΙΟ ΤΟΥΣ.

Μέρος Α΄

   Ἡ ἐποχή μας χαρακτηρίζεται καὶ ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι διαρκῶς ἀναφύονται καινοφανεῖς αἱρέσεις, πλάνες, φιλοσοφίες καὶ «ἐπιστῆμες», ποὺ δηλητηριάζουν τὶς ψυχὲς (καὶ τὰ σώματα) τῶν ἀνθρώπων. Μέσα σὲ τέτοιο δηλητηριῶδες ἐκκοσμικευμένο καὶ νεοεποχίτικο περιβάλλον, εἶναι λογικὸ καὶ ἐμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοὶ νὰ ἐπηρεαζόμαστε ἀρνητικῶς. Ἐὰν μάλιστα δὲν εἴμεθα, τῇ βοηθείᾳ τοῦ Θεοῦ, συνετοὶ καὶ προσεκτικοὶ εἶναι πιθανὸ νὰ δηλητηριασθοῦμε, συνειδητῶς ἢ καὶ ἀνεπαισθήτως, ἴσως δὲ καὶ ἀνεπανορθώτως ἐὰν δὲν σπεύσουμε νὰ ἀποβάλλουμε κάθε τεθολωμένο ὕδωρ τῆς πλάνης καὶ ἐὰν δὲν ἐπιστρέψουμε στὰ ζωήρρυτα νάματα τῆς Ὀρθοδοξίας.  

    Ἕνας ἀπὸ τοὺς πολλοὺς πνευματικοὺς κινδύνους εἶναι καὶ ἡ «ἐπιστήμη» τῆς Ψυχολογίας. Μία «ἐπιστήμη»  ἡ ὁποία, ὡς διαφαίνεται στὰ συγγράμματα τῶν «πατέρων» καὶ «διακόνων» της, δύναται, ἀπολύτως δικαιολογημένως, νὰ χαρακτηρισθῇ ἀντιεπιστημονικὴ σὲ κάποιο βαθμό (ὡς περιέχουσα πλῆθος ἀναποδείκτων καὶ δὴ διεστραμμένων πορισμάτων καὶ παρατηρήσεων, ποὺ μόνον φιλοσοφικὰ - ἢ φιλοζοφικὰ, ὅπως θὰ τὰ ἀποκαλοῦσε ὁ Ἅγιος Ἀθανάσιος ὁ Πάριος - θὰ μποροῦσαν νὰ χαρακτηρισθοῦν, καὶ ὄχι ἐπιστημονικά), καὶ κυρίως ἀντιπατερικὴ, ἀντορθόδοξος, αἱρετική.

   Στὸ παρὸν ἄρθρο παραθέτουμε ἀποσπάσματα ἀπὸ κείμενα τὰ ὁποῖα ὑποστηρίζουν τὴν θέσι μας. Βεβαίως, δὲν ἀποτελεῖ μία συστηματικὴ ἐργασία οὔτε μία ὁλοκληρωμένη κριτικὴ τῆς Ψυχολογίας. Παρέχονται, ὅμως, ἀρκετὰ στοιχεῖα, τὰ ὁποῖα δύνανται νὰ πείσουν τὸν ἀναγνώστη ὅτι πρόκειται γιὰ ὄντως ἐπικίνδυνη «ἐπιστήμη». Εἶναι ἀπαραίτητο νὰ ὑπάρξῃ εὐρύτερη ἐνημέρωσι σὲ Ἀρχιερεῖς, ἱερεῖς καὶ λαϊκοὺς ἀδελφούς μας γιὰ νὰ προφυλαχθοῦν ἀπὸ ἀλλότρια διδάγματα, ποὺ ἔχουν κατακλύσει τὴν κοινωνία μας καὶ τείνουν νὰ ἑδραιωθοῦν καὶ σὲ αὐτὴν τὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Εὐχόμεθα δὲ νὰ μὴ ὑπάρχουν παραδοσιακοὶ ὀρθόδοξοι Κληρικοὶ (διότι μεταξὺ τῶν Οἰκουμενιστῶν, τῶν νεωτεριστῶν καὶ τῶν ἀδιαφόρων ὑπάρχουν οὐκ ὀλίγοι), οἱ ὁποῖοι νὰ ἐμπιστεύωνται τὴν Ψυχολογία, νὰ ἀπευθύνωνται σὲ «ψυχολόγους» καὶ νὰ ἐφαρμόζουν κάποιες «τεχνικές» της, βαυκαλιζόμενοι μὲ τὴν ἰδέα ὅτι εἶναι ἱκανοὶ νὰ ἀποκαθάρουν τὰ τεθολωμένα καὶ δηλητηριώδη ὕδατα μιᾶς ἐπικινδύνου «ἐπιστήμης» τοῦ ἐν τῷ πονηρῷ κειμένου κόσμου τοῦτου, καὶ νὰ χρησιμοποιήσουν τὶς θεωρίες της δῆθεν ἐπ’ ἀγαθῷ, μὴ ἀρκούμενοι στὴν θεόσδοτο, καὶ ἄρα πλήρη, ὀρθόδοξο θεραπευτικὴ μέθοδο, σωτηριολογία καὶ ἀνθρωπολογία. Δὲν ὑποστηρίζουμε, ἀσφαλῶς, ὅτι ἡ «ἐπιστήμη» αὐτὴ δὲν ἔχει νὰ παρουσιάσῃ τίποτε θετικὸ καὶ ἀξιόλογο. Ὑποστηρίζουμε, ὅμως, παντὶ σθένει ὅτι δὲν δικαιολογούμεθα ἐπ’ οὐδενὶ νὰ ἀποδεχώμεθα καὶ νὰ ἐμπιστευώμεθα ὡς προφανῶς ἀληθεῖς τὶς ὅποιες θεωρίες της. Ἡ ἁγιογραφικὴ καὶ ἁγιοπατερικὴ γνῶσις καὶ Ἀλήθεια, ἡ προσέγγισι τῆς ἐννοίας τοῦ προσώπου (καὶ, κατ’ ἐπέκτασιν, ἡ θεραπεία του) ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, ὁ σκοπὸς καὶ τὸ βίωμα τῶν Χριστιανῶν, ὄχι μόνον δὲν ταὐτίζονται μὲ αὐτὰ τῆς συγχρόνου Ψυχολογίας καὶ τῶν ψυχολόγων, ἀλλὰ εἶναι, ἐν πολλοῖς ἕως ἀπολύτως, ἀντίθετα μεταξύ τους. Θεμέλιο (καὶ Ὁδὸς καὶ Ἀλήθεια καὶ Ζωή) γιὰ ἐμᾶς τοὺς Χριστιανοὺς εἶναι ὁ Τριαδικὸς Θεός μας καὶ ἡ Ἁγία Ὀρθόδοξος Πίστις μας. Ἐμεῖς λειτουργοῦμε Θεανθρωποκεντρικῶς. Οἱ θεωρητικοὶ τῆς Ψυχολογίας καὶ οἱ πιστοὶ ὑποστηρικτὲς καὶ ἀκόλουθοί τους ποιὸ θεμέλιο ἔχουν καὶ πῶς λειτουργοῦν;

   Κλῆρος καὶ λαὸς ἔχουμε ἀνάγκη, σήμερα μάλιστα περισσότερο ἴσως ἀπὸ κάθε ἄλλη ἐποχή, ἀπὸ τὸ διαυγὲς ὕδωρ τῆς διδασκαλίας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας, ἤτοι ἀπὸ τὴν κάθαρσι, τὸν φωτισμὸ καὶ τὴν θέωσι, τοὐτέστιν τὴν ὀρθόδοξο ψυχο-θεραπεία, ποὺ ἐπιτυγχάνεται μόνον διὰ τῶν ὀρθοδόξων μέσων καὶ «ὅπλων», χάριτι τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ταῖς πρεσβείαις τῆς Παναχράντου Αὐτοῦ Μητρὸς καὶ Πάντων τῶν Ἐπουρανίων Δυνάμεων καὶ τῶν Ἁγίων.

   Οἱ «βιαστικοὶ» ἂς διαβάσουν μόνον τὰ ἔντονα, οἱ δὲ φιλομαθεῖς καὶ θέλοντες νὰ ἐμβαθύνουν στὸ σοβαρώτατο τοῦτο ζήτημα ἂς ἀναζητήσουν στὸ Διαδίκτυο ὁλόκληρα τὰ κείμενα (τὰ ὁποῖα παραπέμπουν σὲ πλῆθος πηγῶν) τοποθετώντας στὴν ἀναζήτησι τοὺς τίτλους ὡς ὑπάρχουν κάτωθι ἐντὸς τῶν παρενθέσεων.

   [Τὸ παρὸν ἄρθρο ἀποτελεῖ καρπὸ συνεργασίας τριῶν ἀδελφῶν. Δημοσιεύεται δὲ ἀφοῦ ἐνημερώθηκαν καὶ συνεφώνησαν διάφοροι ἱερεῖς καὶ λαϊκοὶ μὲ τὴν ἐλπίδα νὰ ἐνημερωθοῦν ὅλοι.]

Real.gr, 18/12/2015

   Οἱ δέκα σημαντικότερες ἐπιστημονικὲς ἀνακαλύψεις τὸ 2015 (ἀκολουθεῖ μόνον αὐτὴ ποὺ μᾶς ἐνδιαφέρει ἐδῶ):

- Ἡ μεγάλη ἔρευνα ποὺ ἀποκάλυψε ὅτι ἡ πλειονότητα τῶν ψυχολογικῶν μελετῶν δὲν μποροῦν νὰ ἀναπαραχθοῦν (ἐπαληθευθοῦν) ἀπὸ ἄλλους ἐπιστήμονες, γεγονὸς ποὺ μειώνει τὴν ἀξιοπιστία τους.

Ὁμάδος κληρικῶν

Πρός τήν Ἱεράν Σύνοδον τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος

-1999, ἐπὶ ἀειμνήστου Χριστοδούλου-

(ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΘΕΣΜΙΚΗΣ ΕΙΣΒΟΛΗΣ

ΤΗΣ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΖΩΗ)

[...] Μέ ποιά λογική λοιπόν θά τούς παραπέμπουμε στούς «εἰδικούς», οἱ πιό πολλοί ἀπό τούς ὁποίους, ὅσον ἀφορᾶ στήν ἐν Χριστῷ πίστη καί ζωή «οὐκ ἔγνωσαν δεξιάν αὐτῶν ἤ ἀριστεράν αὐτῶν» (Ἰωνᾶς 4, 11) ἤ ἔχουν ἀναμείξει τόν Χριστό μέ τόν Φρόϋντ καί μεταφέρουν τίς συγκεχυμένες ἰδεοληψίες τους στούς πελάτες τους;  Δέν ἀρνούμεθα τή βοήθεια τῆς νευρο-ψυχιατρικῆς ἐπιστήμης στή διάγνωση τῶν λεγομένων βαρέων ψυχικῶν νοσημάτων, στή διά φαρμάκων παρεχομένη βοήθεια πρός τούς ταλαιπωρουμένους ἀδελφούς μας ὥστε νά ἀνακουφίζονται, νά εἶναι «σέ κάποιο λογαριασμό», νά μποροῦν ἐνδεχομένως νά ἐργασθοῦν.  Ὅσον ἀφορᾶ ὅμως στήν λεγομένη  «ψυχοθεραπεία»  καί στήν ποικίλη συμβουλευτική τῶν εἰδικῶν ψυχολόγων, οἱ ἐκ τῆς ποιμαντικῆς μας ἐμπειρίας καί τῆς διδασκαλίας τῶν Ἁγίων Πατέρων ἐπιφυλάξεις μας φθάνουν μέχρι πλήρους ἀμφισβητήσεώς της.  Καί αὐτό γιά τούς κάτωθι λόγους :

α ) Μ ό ν ο  διά τῆς μετ’ Αὐτοῦ κοινωνίας, διά τῆς ἀκτίστου Χάριτος προσφερομένης ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ, συνεργούσης τῆς προαιρέσεώς μας, μποροῦμε νά θεραπεύσουμε τήν ψυχή μας, νά τήν ἀπαλλάξουμε ἀπό τό σκότος τῶν παθῶν καί νά τήν ἀποκαταστήσουμε στό «ἀρχαῖο κάλλος», στήν ἐλευθερία τῆς δόξης τῶν τέκνων τοῦ Θεοῦ (Ρωμ. 8, 11).  

[...] Πῶς μποροῦν νά βοηθήσουν τόν ἄρρωστο ψυχισμό - ἄρρωστο πάντα κατά τή γνώμη τους- τῶν «ψυχοθεραπευομένων»,  πολλῷ μᾶλλον νά τόν θεραπεύσουν, ἐφ’ὅσον οἱ πλεῖστοι ἐξ αὐτῶν (τῶν «ψυχοθεραπευτῶν») δέν δέχονται τήν ὀρθόδοξη ἀνθρωπολογία;  Ὡς γνωστόν δέν δέχονται ὅτι ἡ ψυχή εἶναι «οὐσία ζῶσα, ἁπλῆ, ἀσώματος...λογική καί νοερά» καί ὅτι αὐτήν κατ’ ἐξοχήν ὀνομάζουν οἱ Πατέρες «θείαν εἰκόνα» διότι τό «κατ΄ εἰκόνα τό νοερόν δηλοῖ καί αὐτεξούσιον».  Δέν δέχονται ὅτι χωρίζεται ἡ ψυχή ἀπό τό σῶμα μέ τόν θάνατο, ὅτι ζεῖ καί κοινωνεῖ μετά τοῦ Θεοῦ προγευομένη τῶν ἀνεκλαλήτων δωρεῶν Του ἤ ὅτι χωρισμένη ἀπό Αὐτόν δοκιμάζει τήν κόλαση.  Οἱ ἐν λόγῳ «ψυχοθεραπευτές» ἀγνοοῦν τήν μεταπτωτική κατάσταση τοῦ ἀνθρώπου καί τήν διά τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος ἀναγέννησή του, τήν ὕπαρξη καί τίς ἐνέργειες τοῦ Διαβόλου, καθώς καί τό μερίδιο εὐθύνης τῆς δαιμονικῆς ἐπηρείας στήν ταλαιπωρία τῶν ψυχικῶς πασχόντων. Ἀντιθέτως ἐκλαμβάνουν τόν πεπτωκότα ἄνθρωπο «σύν τοῖς πάθεσι αὐτοῦ καί ταῖς ἐπιθυμίαις» (Γαλ. 5, 24) ὡς πρότυπο τοῦ καθ’ αὐτό ὑγιοῦς καί λόγῳ τῶν φροϋδικῶν τους προκαταλήψεων σπεύδουν νά ὠθήσουν τούς «ἀναλυομένους» στήν ἱκανοποίηση τῶν οἱωνδήποτε ἐπιθυμιῶν τους, ἀθετώντας τόν Σταυρό τοῦ Χριστοῦ καί «ἐξομοιώνοντας τους μέ τά κτήνη», στερώντας τους τήν εὐκαιρία τῆς ἐν Χριστῷ ἀσκήσεως καί ὑπομονῆς.  Οἱ συμβουλές αὐτές τῶν ψυχοθεραπευτῶν,  ἀντί νά ὁδηγήσουν σέ ψυχική ἰσορροπία ὁδηγοῦν, ὅπως τό γνωρίζουμε ἀπό τήν ἐξομολογητική μας ἐμπειρία, στήν πλήρη ἀποδιοργάνωση τοῦ ψυχικοῦ τους κόσμου.

   Ὅσον ἀφορᾶ στούς χριστιανούς ψυχοθεραπευτές οἱ περισσότεροι αὐτῶν πιστεύουν ὅτι ἡ ὀρθόδοξη ἀνθρωπολογία εἶναι ἐλλιπής, ὅτι δέν ὑπάρχει «ἐπεξεργασμένη διδασκαλία τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου», ὅτι «πολλά σημεῖα ἀπομένουν γιά ἐπεξεργασία στό ἀνθρωπολογικό, ψυχολογικό καί βιωματικό ἐπίπεδο», «ὅτι μπορεῖ νά ἀναπτυχθεῖ ἕνας πολύ δημιουργικός διάλογος...μεταξύ ὀρθόδοξης χριστιανικῆς θεολογίας καί ψυχανάλυσης» καί ὅτι ὑπάρχει «ἀναγκαιότητα...συνθέσεως» Ψυχοθεραπευτικῆς-Θεολογίας «στό θεωρητικό-ἀνθρωπολογικό ἐπίπεδο».

   Πῶς λοιπόν θά δεχθοῦμε νά παραπέμψουμε τούς χριστιανούς γιά νά θεραπεύσουν ψυχικές διαταραχές πού ἔχουν «ὡς αἰτία τραυματικά γεγονότα τῆς ζωῆς» ἤ «ἐμπειρίες νοσηρῶν σχέσεων στά πλαίσια τῆς οἰκογένειας καί τῆς κοινωνίας», ὅπως προτρέπει ἡ Ἐγκύκλιος (σ.σ. ποὺ ἀπέστειλε στὶς ἐνορίες ὁ τότε Ἀρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος), σέ τέτοιους ψυχοθεραπευτές πού ἀρνοῦνται ἤ καί χλευάζουν τήν περί Θεοῦ καί ἀνθρώπου θεανθρώπινη διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας ἤ τεχνηέντως τήν ἀναμειγνύουν μέ τίς ἰδεοληψίες τοῦ ἀθέου Φρόϋντ ἤ τῆς ψυχικά διαταραγμένης Klein, ἐπιδιώκοντας τήν «πρόσληψη» καί ἐνσωμάτωση ὅρων καί ἰδεῶν τῆς Ψυχαναλύσεως στήν ὀρθόδοξη νηπτική παράδοση; [...]

δ) ...Κατά τή διάρκεια τῆς ἡμίωρης συνήθως( μπορεῖ καί 45λεπτης) ψυχαναλυτικῆς-ψυχοθεραπευτικῆς διαδικασίας («ψυχαναλυτική –ψυχοθεραπευτική συνεδρία») γίνεται προσπάθεια μέ διάφορα τεχνάσματα νά ἀναδυθεῖ στήν ἐπιφάνεια ὅ,τι κρύβεται στόν «πυθμένα» τῆς ψυχῆς.  Τέτοια τεχνάσματα εἶναι ἡ μέθοδος τὼν «ἐλεύθερων συνειρμῶν», τῆς ἑρμηνείας τῶν ὀνείρων, πράγμα ἀντίθετο πρός τή Γραφική καί Πατερική διδασκαλία, ἡ ἑρμηνεία ζωγραφικῶν σχεδίων τῶν «ἀναλυομένων», τά ὁποῖα ὑποτίθεται ὅτι προβάλλουν στοιχεῖα τοῦ ἀσυνειδήτου τους! [...] «ἄνθρωπος ὄψεται εἰς πρόσωπον, ὁ δέ Θεός εἰς καρδίαν»(Α΄ Βασ. 16, 7).  Ἀφοῦ δέν μπορεῖ νά δεῖ τήν καρδιά, πολλῷ μᾶλλον δέν μπορεῖ νά τήν θεραπεύσει ἤ ἔστω νά τήν βοηθήσει.  Εἶναι ἐπίσης ἐνδιαφέρον νά δεῖ κανείς μέ βάση ποιά ἰδεολογία γίνεται ἡ «διάγνωση»  τῶν διαφόρων διαταραχῶν.  Ὡς παράδειγμα παρουσιάζουμε τά ψυχαναλυτικά «ἐργαλεῖα»  πού χρησιμοποιεῖ ὁ ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής Δ. Κυριαζῆς στά «ψυχαναλυτικά του σχόλια» στή «Γένεση»  καί τήν «Παραβολή τοῦ Ἀσώτου», πού δημοσιεύθηκαν στό ὑπό τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας ἐκδοθέν βιβλίο «Θεολογία καί Ψυχιατρική σέ διάλογο».  Στή μέν «ἐκμυθευμένη βιβλική διήγηση τῆς Γένεσης» ἀνακαλύπτει «μητρική ἐξάρτηση (sic) τοῦ Ἀδάμ ἀπό τήν Εὔα».  Λέει ὅτι «ὁ Ὄφις μπορεῖ νά κατανοηθεῖ ἐδῶ ὄχι ἁπλᾶ σάν σύμβολο τοῦ φαλλοῦ[!], σύμβολο τῆς ἐπιθυμίας...», στή δέ παραβολή τοῦ Ἀσώτου ἀνακαλύπτει ὅτι «τά δύο ἀδέλφια...εἶναι μπλεγμένα στό δίχτυ ἑνός οἰδιποδείου συμπλέγματος μέ τό πατέρα καί μεταξύ τους» καταλήγοντας ὅτι «οἱ ἄνθρωποι, ἄνδρες καί γυναῖκες, πατέρες, μητέρες καί παιδιά εἴμεθα μπλεγμένοι...στή δυαδική ναρκισσιστική –φαλλική προβληματική ἤ καί στήν κατάσταση τοῦ οἰδιποδείου συμπλέγματος καί ὄχι μόνο,  ὅπως μᾶς διδάσκει ἡ ψυχανάλυση». 

ε) ... Εἶναι, φρονοῦμε, σαφές ὅτι μερικές λεκτικές καί ἐξωτερικές ὁμοιότητες δέν μποροῦν νά γεφυρώσουν τό «μέγα χάσμα», τό ὁποῖο «ἐστήρικται» μεταξύ Ἐξομολογήσεως καί ψυχοθεραπείας.  Εἶναι ἀδιανόητο, ἡ ὑπό τῶν Ἁγίων Πατέρων πράξει καί θεωρίᾳ δεδιδαγμένη καί ὑπό τῶν ἱερέων ἀσκουμένη «πνευματική πατρότης» στά πλαίσια τῆς ἐξομολογήσεως καί τῆς ἐν γένει ποιμαντικῆς, νά χρήζει συμπληρώσεως ἀπό μιά ἀκαθόριστη «μητρότητα», τήν ὁποία, κατά τούς «Ἰσραηλινούς ψυχοθεραπευτές» ἔχουν ἀνάγκη οἱ «ἀναλυόμενοι»!

... Ὀρθά τονίζει ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ἱερόθεος ὅτι «οἱ ψυχοθεραπευτές εἶναι διάδοχοι τοῦ Βαρλαάμ...ὅτι ἄν ζοῦσαν στήν ἐποχή τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ...θά θεωροῦσαν» τόν Ἅγιο «ἀνίκανο νά προσλάβει στή διδασκαλία του τήν ἐπιστήμη τῆς ψυχαναλύσεως...ἀλλά καί ὁ Ἅγιος...χρησιμοποιώντας τήν μέθοδο τῆς ὀρθοδόξου εὐσεβείας, πού εἶναι ἡ κάθαρση, ὁ φωτισμός καί ἡ θέωση θά τούς θεωροῦσε αἱρετικούς».

... Κατά τούς ψυχοθεραπευτές «ἡ περίπτωση τοῦ φανατικοῦ εἶναι μία ἀπό...τίς διαταραχές» τοῦ ψυχισμοῦ.  Ποιός εἶναι ὅμως ὁ «φανατικός», ὁ «φουνταμενταλιστής» κατά τούς ἐν λόγῳ  ψυχοθεραπευτές;  Διαβάζουμε ἀπό τό βιβλίο πού ἐξετάστηκαν οἱ σπουδαστές τῆς Ἀνωτέρας Ἐκκλ. Σχολῆς : «...βλέπουμε στόν ἐκκλησιαστικό βίο νά παρουσιάζονται φαινόμενα θρησκευτικοῦ φανατισμοῦ καί φουνταμενταλιστικῶν ἀποκλίσεων.  Τέτοια φαινόμενα εἶναι ἡ συνεχής ἐνασχόληση μέ τόν ἀντίχριστο, ἤ τό «666», τή μαγεία καί τούς ἐχθρούς τῆς πίστης, καί γενικά τήν ἐπικράτηση μιᾶς δεισιδαίμονος καί μισαλλόδοξης θρησκευτικότητας...».  Ἀσφαλῶς ἀντιμετωπίζουμε καθημερινά διάφορα νοσηρά φαινόμενα, ἀλλά οἱ ἐν λόγῳ πατέρες κατατάσσουν στά φαινόμενα τῆς «μισαλλόδοξης θρησκευτικότητας»,  ὄχι μόνο ὅσους χριστιανούς ἀνησυχοῦν γιά τά «ἔσχατα» - πράγμα καθ’ὅλα νόμιμο στά πλαίσια τῆς ὀρθοδόξου παραδόσεως καί ὄχι ἀναγκαστικά νοσηρό - ἀλλά καί ὅσους ἀξιολογοῦν τούς κληρικούς «μέ κριτήριο τά πλέον ἀσήμαντα στοιχεῖα : μαλλιά, γένια, φάρδος στά μανίκια, ξύλινη ἱεροπρεπής γλώσσα» καί ὅσους ζητοῦν «τήν ἐπιστροφή στήν καθαρότητα» ἤ διακρίνονται γιά «ἐμμονή σέ σχήματα θρησκευτικά, σχεδόν ἀσύμβατα μέ τή σύγχρονη πραγματικότητα ἤ «γιά ἀνορθολογική καί ἀδιάκριτη ὑποταγή σέ κάθε παραδοσιακόμορφο σχῆμα...».

[...] Ἡ «ἐπιστημοπληξία», ἡ ὁποία μαστίζει τόν θεολογικό χῶρο, κάνει τούς λάτρεις της νά λησμονοῦν ἀφ΄ ἑνός μέν τά ὅρια καί τίς πεπερασμένες δυνατότητες τῆς ἐπιστήμης, αφ’ ἑτέρου δέ τό ἐπιτυχῶς λεχθέν «Μιά ἀχτίδα Χάριτος ὑπέρκειται χιλίων ἐπιστημῶν» (π. Γεώργιος Μεταλληνός), εἰδικώτατα στόν εὐαίσθητο χῶρο τῆς ἀνθρωπίνης ψυχῆς.

[...] Ἡ  «ψυχοθεραπεία», πλήν τῆς ὀντολογικῆς της ἀδυναμίας, ἀφοῦ ἀπουσιάζει ἡ Χάρις, καί στό ἠθικό πεδίο ἀκόμη, δέν μπορεῖ νά βοηθήσει τόν ἄνθρωπο διότι δέν τοῦ ζητεῖ νά μετανοήσει.  Δέν τοῦ ζητεῖ νά συντρίψει τόν παλαιό ἄνθρωπο καί νά ἀναλάβει τήν εὐθύνη τῶν πράξεών του, πράγμα ἀπαραίτητο γιά τή θεραπεία του, ἀλλά τοῦ ζητεῖ νά σκέπτεται «διαφορετικά».  Μέσῳ τῆς λεγομένης διαδικασίας τῆς «ἀπενοχοποιήσεως» ὁ ψυχοθεραπευτής προσπαθεῖ νά ἀπαλλάξει τόν «ἀναλυόμενο» ἀπό τίς ἐνοχές του μεταθέτοντας αὐτές συνήθως στούς ἄλλους καί τίς ἐξωτερικές συνθῆκες.  Ἀντιθέτως διά τῆς ἐν μετανοίᾳ ἐξαγορεύσεως ὁ ἐξομολογούμενος ἀναλαμβάνει τό βάρος τῶν ἁμαρτιῶν καί τῶν λαθῶν του καί προστρέχων στό ἔλεος τοῦ Θεοῦ θεραπεύει τά παντός εἴδους ψυχικά τραύματα καί τίς ψυχοσωματικές τους συνέπειες π.χ. ἄγχος, μελαγχολία, βουλιμία, ὅπως τό διαπιστώνουμε στήν ἐξομολογητική μας πράξη.

   Πιστεύουμε ὅτι οἱ ἐλλείψεις τοῦ ποιμαντικοῦ-ἐξομολογητικοῦ ἔργου δέν θεραπεύονται μέ τή μαθητεία στήν ψυχολογι-ψυχαναλυτι-ψυχοθεραπευτική Βαβέλ,  ἀλλά μέ τή μαθητεία στήν Πατερική-Νηπτική Παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας δηλ. μέ τή διαρκῆ ἀναφορά μας στό ἦθος καί τόν λόγο τῶν Ἁγίων Πατέρων.

Ἀειμνήστου Ἰωάννου Κορναράκη,

 καθηγητοῦ Θεολογικῆς Σχολῆς

(Ορθόδοξη Ποιμαντικὴ Ψυχολογία,

Συνοπτικὸ διάγραμμα τοῦ προβλήματος)

[πρέπει ἐδῶ νὰ ἐπισημάνουμε ὅτι ὁ αείμνηστος καθηγητὴς ἥταν πρωτεργάτης τῆς προσπαθείας «παντρέματος» τῆς Ὀρθοδόξου Ποιμαντικῆς μὲ τὴν σύγχρονη Ψυχολογία. Πίστευε ὅτι τὸ «πάντρεμα» αὐτὸ δύναται νὰ συμβῇ θεαρέστως, τηρουμένων ὡρισμένων προϋποθέσεων. Ποιὸς ὅμως ἔχει τὶς ἀγιοπνευματικὲς προϋποθέσεις νὰ ἐπιτελέσῃ τοιοῦτο ἔργο; Πῶς δυνάμεθα νὰ ἐξασφαλισθοῦμε ὅτι εἶναι καρπὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος τοιοῦτο «πάντρεμα»;]  

[...] Κάθε ψυχολογικὴ θεωρία μᾶς δίνει μιὰ εἰκόνα τοῦ ἀνθρώπινου προσώπου, ποὺ ἐλάχιστα συγγενεύει μὲ τὴν εἰκόνα μιᾶς ἄλλης θεωρίας.

[...] Κι ἂν ἀκόμη δεχθοῦμε ὅτι ἡ ποικιλία καὶ πολλαπλότητα τῶν ψυχολογικῶν θεωριῶν δείχνει μιὰ πολυεδρικὴ σπουδὴ καὶ μελέτη τοῦ ἀνθρώπινου προσώπου καὶ πάλι, ἂν ἀναζητήσουμε, δὲ θὰ βροῦμε τὶς διασυνδέσεις ἐκεῖνες, μεταξὺ τῶν διαφόρων θεωριῶν, ποὺ θὰ συνεργοῦσαν σὲ μιὰ συνισταμένη εἰκόνα ἢ προοπτικὴ τῶν ψυχολογικῶν πορισμάτων.

[...] Ο ὑποκειμενισμός, οἱ ἀπολυτοποιήσεις καὶ ἡ σύγχυση ποὺ ἐπικρατεῖ στὸ χῶρο τῆς Ψυχολογίας προέρχονται ἵσως ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ Ψυχολογία δὲν μπορεῖ αὐτὴ ἡ ἴδια νὰ σεβασθεῖ τὴν ἐπιστημονική της ταυτότητα.

[...] Ὁ Jung, μελετώντας τὸν Χριστιανισμὸ μὲ τὸ πνεῦμα μιᾶς ἀπαράδεκτης (ἀκόμα καὶ ψυχολογικῶς) Ψυχολογιαρχίας, κακοποιεῖ σὲ μιὰ καθολική, θὰ ἔλεγε κανείς, ἔκταση τὸ περιεχόμενο τοῦ Εὐαγγελίου. ῞Ενα ἐλάχιστο δεῖγμα εἶναι καὶ ὁ ἰσχυρισμός του, σύμφωνα μὲ τὸν ὁποῖο: «Τὸ Selbst, ἡ ψυχικὴ δηλ. ὁλότης, ἔχει τὴ φωτεινὴ ἀλλὰ καὶ τὴ σκοτεινή της ὄψη. ῾Ο Χριστὸς καὶ ὁ ᾿Αντίχριστος, ὁ Θεὸς καὶ ὁ Σατανᾶς ἑνωμένοι ἀποτελοῦν τὴν ψυχικὴ ὁλότη- τα» (C.G. Jung, Symbolik des geistes, Zürich 1951, σελ. 135, 137, 406 κλπ.).

[...] Ασφαλῶς ἡ ψυχολογία δὲν εἶναι ἕνα ψέμμα ἤ μιὰ παραίσθηση πέρα γιὰ πέρα. ῾Η ἀνθρώπινη συμπεριφορά, ἀκόμη καὶ ὅταν παρερμηνεύεται, εἶναι ἕνα γεγονός. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἡ μελέτη καὶ ἔρευνα τῆς συμπεριφορᾶς αὐτῆς, μὲ ὁποιεσδήποτε προϋποθέσεις καὶ μεθοδολογίες, ὡς ἐπαναλαμβανόμενο γεγονός, μᾶς δίνει ἐμπειρικὰ στοιχεῖα. Π.χ. ὁ φόβος εἶναι ἕνα βασικὸ στοιχεῖο ἀνθρώπινης συμπεριφορᾶς. Μποροῦμε νὰ τὸν μελετήσουμε καὶ νὰ τὸν ψηλαφήσουμε ἐμπειρικά. Μέχρις ἐδῶ τὸ ἔργο τῆς ψυχολογίας εἶναι χρήσιμο καὶ ἀξιόλογο. ᾿Αλλὰ γίνεται συγκεχυμένο, ὅταν προχωρεῖ στὴν ἑρμηνεία, δηλ. στὸ γιατί τοῦ φόβου ἤ τῆς ἐπιθετικότητας.

[...] ἡ Ψυχολογία, χωρὶς κανένα δισταγμό, διδάσκει καὶ προβάλλει τὰ πιὸ ἀπίθανα καὶ ἀπαράδεκτα πράγματα [σημ.: Αμερικανὸς ψυχολόγος ὑπεστήριξε ὅτι ἡ βλασφημία τῶν θείων κάνει καλό. Πρέπει νὰ βλασφημᾶ ἐλεύθερα ἐκεῖνος ποὺ αἰσθάνεται τὴν ἀνάγκη. ῾Η καταπίεση κάνει κακό.]

 [...] Ως πρὸς τὴν ψυχιατρική, θὰ πρέπει νὰ ὑπενθυμίσουμε τὴν ἀνεπάρκειά της στὴν περίπτωση τῶν δαιμονισμένων

Ἑλένης Ἀνδρουλάκη 

(ΣΥΜΒΑΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΕΣ: ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ - ΜΕΡΟΣ Α´, Β΄)

(ὅπου σ.σ.: σχόλια τῆς ὀμάδος ποὺ συνεργάστηκε γιὰ τὴν ἐργασία)

[...] Με έναν ύπουλο και συνάμα τραγικό τρόπο, το σταυρικό ήθος που οδηγεί στην Ανάσταση και το Χριστό έχει αντικατασταθεί σήμερα από ένα ψυχαναλυτικό/ψυχολογικό μοντέλο ζωής που οδηγεί στα πάθη και τον εαυτό. «Αυτο-ανάλυση, αυτο-κατανόηση, αυτο-αποδοχή, αυτο-πεποίθηση, αυτο-εκτίμηση, αυτο-πραγμάτωση»: οι βασικές αυτές έννοιες που κυριαρχούν στα περισσότερα συγγράμματα ψυχικής υγείας έχουν σαφώς τις ρίζες τους σε εγωκεντρικά συστήματα αυτο-σωτηρίας και αυτο-θέωσης. Και για να πετύχει κανείς το σκοπό της προσωπικής αυτο-ανύψωσης που ταυτίζεται με την ψυχική υγεία, χρειάζεται «βοήθεια ζωής» από έναν «σύμβουλο» ή «ψυχοθεραπευτή». Αυτός, μέσα από μια «θεραπευτική διαδικασία», θα βοηθήσει τον «ασθενή/πελάτη» «να ανακαλύψει τις κρυμμένες του Δυνάμεις» κι έτσι να «θεραπευτεί».

[...] Να τονιστεί εξαρχής ότι όταν λέμε ψυχοθεραπευτική δεν εννοούμε μία μέθοδο και κάποιες τεχνικές, αλλά εκατοντάδες μεθόδους και χιλιάδες τεχνικές, που ποικίλλουν ανάλογα με τις θεωρίες και τη φιλοσοφία που ασπάζεται ο κάθε ψυχοθεραπευτής. Να πούμε ότι ψυχοθεραπευτής μπορεί να γίνει ο καθένας, δεν χρειάζεται να είναι κανείς γιατρός ή ψυχολόγος. Μιλάμε λοιπόν όχι για μία ψυχοθεραπεία, αλλά για πολλές ψυχοθεραπείες, οι οποίες θα μπορούσαν να ταξινομηθούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες: τις συμβατικές και τις εναλλακτικές.

[...] Υπάρχει σήμερα τεράστια διεθνής βιβλιογραφία που καταρρίπτει το μύθο του επιστημονικού χαρακτήρα της ψυχοθεραπευτικής σχετικά με την ερμηνεία, αλλαγή και πρόβλεψη της ανθρώπινης συμπεριφοράς και σχετικά με τα θεραπευτικά αποτελέσματα. Προσέξτε τους ορισμούς και τα πορίσματα των ίδιων των «ειδικών». Η ψυχοθεραπεία είναι «ένα συνονθύλευμα θεωριών, μία σύγχυση διαδικασιών, ένα σύμφυρμα θεραπειών και μια κακοφωνία δραστηριοτήτων που δεν έχουν καμία κατάλληλη λογική εξήγηση και είναι αδύνατον να ελεγχθούν ή να αξιολογηθούν». «Η ψυχοθεραπεία είναι μια ακαθόριστη τεχνική που εφαρμόζεται σε απροσδιόριστες περιπτώσεις με απρόβλεπτα αποτελέσματα», «ένα πολύ εντυπωσιακό οικοδόμημα [που] έχει χτιστεί σε πολύ αδύναμα θεμέλια». «Η ψυχολογία είναι καταδικασμένη να αυτοακυρώνεται ως επιστήμη», «η διαδικασία της ψυχοθεραπείας είναι τέχνη και όχι επιστήμη», «η ψυχολογία δεν είναι και δεν μπορεί να είναι επιστήμη». Και υπάρχουν σοβαρές ενστάσεις «για τη γνησιότητα της ψυχολογίας, τόσο ως θεραπευτικής όσο και ως ερμηνευτικής επιστήμης».

[...] Ένα πολύ σημαντικό κλειδί στην όλη κατανόηση της ψυχοθεραπευτικής είναι η ύπαρξη διαφόρων κατευθύνσεων ή σχολών (ψυχαναλυτική, συμπεριφοριστική, ουμανιστική, υπερπροσωπική, κ.α). Έχει υπολογιστεί ότι υπάρχουν σήμερα διεθνώς περισσότερες από 400 διαφορετικές ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις, με διαφορετικές θεωρίες και διαφορετικές μεθόδους. Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι οι εκατοντάδες αυτές προσεγγίσεις, που κάνουν χρήση τουλάχιστον 10.000 συγκεκριμένων τεχνικών, δεν μπορούν να τεκμηριωθούν επιστημονικά, αφού στηρίζονται σε φιλοσοφίες και θεωρητικές υποθέσεις, οι οποίες συχνά συγκρούονται μεταξύ τους και αλληλοαναιρούνται. Και μόνο από αυτό γίνεται εύκολα κατανοητό ότι η ψυχοθεραπεία δεν πληροί τα κριτήρια της επιστήμης. Αφού το ίδιο ακριβώς φαινόμενο «ερμηνεύεται εντελώς διαφορετικά από διαφορετικές θεωρίες, οι αρχές και η ορολογία των οποίων δεν συμβιβάζονται μεταξύ τους».

[...] «κανένα σύστημα ταξινόμησης δεν είναι παγκοσμίως αποδεκτό για την ψυχιατρική διάγνωση»... Ένα άλλο σημείο που κλονίζει την επιστημονικότητα της διάγνωσης ασθενειών μέσω DSM (σ.σ. σύστημα ταξινομήσεως ψυχικών διαταραχών) είναι το γεγονός ότι κάτι που θεωρείται ψυχική διαταραχή στη μία έκδοση του DSM, δεν θεωρείται διαταραχή στην επόμενη και αντιστρόφως. Ενδεικτικά παραδείγματα αποτελούν η ομοφυλοφιλία και η παιδοφιλία. Ενώ η ομοφυλοφιλία ήταν διαταραχή για το DSMΙ, στο DSMΙΙ άλλαξε σε διαταραχή μόνο για εκείνους που αισθάνονταν άβολα ή που επιθυμούσαν να αλλάξουν το σεξουαλικό προσανατολισμό τους. Και τελικά στο DSMΙΙΙ και DSMIV έπαψε να θεωρείται διαταραχή. Παρομοίως, η παιδοφιλία στο DSMΙ και στο DSMΙΙ ήταν απόκλιση, ενώ στο DSMΙΙΙ ονομάστηκε πιο μετριασμένα «παραφιλία» για να καταλήξει το 1994 στο DSMIV να θεωρείται διαταραχή «μόνον εφόσον η συμπεριφορά προξενεί θλίψη ή δυσλειτουργία στο άτομο, ή -με άλλα λόγια- είναι διαταραχή μόνον όταν ο παιδόφιλος τη θεωρήσει διαταραχή. Και το επόμενο λογικό βήμα είναι να καταργηθεί εντελώς από το DSM, όπως έγινε και με την ομοφυλοφιλία».

[...] Η Tana Dineen, στο πολύ εμπεριστατωμένο βιβλίο της «Κατασκευάζοντας Θύματα – Τι επιφέρει η Βιομηχανία της Ψυχολογίας στους Ανθρώπους», αποκαλύπτει πώς η ψυχοθεραπευτική λειτουργεί ως επιχείρηση που, για να αυξήσει τα κέρδη και τη δύναμή της, κατασκευάζει «θύματα».Το σχήμα που ακολουθείται είναι το εξής:«ΑΝΘΡΩΠΟΣ=ΘΥΜΑ=ΑΣΘΕΝΗΣ=ΚΕΡΔΟΣ».

[...] Υπάρχουν αρκετές μελέτες που ασχολήθηκαν με τα ιατρογενή αποτελέσματα της ψυχοθεραπευτικής, δηλαδή με τα βλαπτικά αποτελέσματα που προκαλούνται από τον ίδιο το θεραπευτή και με τα ψυχο-επιβλαβή (επιβλαβή για το μυαλό) αποτελέσματα που προκύπτουν από την ίδια την ψυχοθεραπεία. Υπολογίζεται ότι 1 στους 10 ασθενείς είναι θύμα της ψυχο-επιβλαβούς επίδρασης της ίδιας της ψυχοθεραπείας.

[...] Η διείσδυση της ψυχολογίας στο χώρο του σχολείου κρύβει επίσης κινδύνους: διαλογιστικές ασκήσεις για τη μείωση του άγχους, η καλλιέργεια της αυτοεκτίμησης και της ατομικής ευτυχίας, η προώθηση της ψυχικής ανημπόριας, της σεξουαλικής διαστροφής, της θεωρίας του «εαυτού». Στα αμερικανικά σχολεία εισήχθη και η «αποσαφήνιση των αξιών». Οι αξίες δεν διδάσκονται πια με τον παραδοσιακό τρόπο -δηλαδή αυτό είναι καλό, αυτό είναι κακό - αλλά ο κάθε μαθητής μπορεί να διαλέξει όποια «αξία» του ταιριάζει, αλλιώς λένε οι «ειδικοί» δημιουργούνται στα παιδιά «αναστολές».

[...] οι σέκτες χρησιμοποιούν συχνά ψυχολογικές μεθόδους και ψυχίατρους ή ψυχοθεραπευτές για να στρατολογήσουν οπαδούς.

[...] Μετά από όλα αυτά, έχει ανάγκη η Εκκλησία από τη «θρησκεία» της ψυχολογίας και τους διακόνους της τους ψυχοθεραπευτές; Έχει ανάγκη η Εκκλησία από αποτυχημένες, ή και επικίνδυνες κοσμικές μεθόδους; «Ο χαρακτηριστικός άνθρωπος της “Νέας Εποχής” έχει σαν καταφύγιο τη θεωρητική ψυχολογία, όχι την Εκκλησία», έγραφε ο μακαριστός π. Αντώνιος Αλεβιζόπουλος. Ο άνθρωπος της Εκκλησίας, όμως, μπορεί να παραδίδει τη ζωή και τη ψυχή του «στην επιστημονικοφάνεια των κτιστών μεθόδων της ψυχοθεραπείας»; Οι οπαδοί των ανατολικο-θρησκευτικών εγωκεντρικών συστημάτων συχνά βρίσκουν έκφραση στην ψυχοθεραπεία η οποία, με τα εύστοχα λόγια του διακεκριμένου ψυχολόγου Philip Cushman, «διαποτισμένη από το ήθος του αυτάρκους ατομικισμού, εν αγνοία της ενισχύει τον απομονωμένο, προσανατολισμένο στο status quo, άδειο εαυτό». Τα μέλη της Εκκλησίας δεν ζουν έναν πλήρη τρόπο ζωής, δεν βιώνουν την αποκεκαλυμμένη αλήθεια, δεν θεραπεύονται από την ασκητική και μυστηριακή βίωση της Ορθοδοξίας; Χρειάζονται συμπληρωματικές μεθόδους, χρειάζονται «βοήθεια ζωής», «συμβουλευτική πένθους», «τεχνικές ανάπτυξης της αυτοεκτίμησης» και αμφιλεγόμενα προγράμματα «πρόληψης για την εγκληματικότητα και τα ναρκωτικά»; Δεν καλύπτονται οι Χριστιανοί από το Ευαγγέλιο του Χριστού και έχουν ανάγκη από το νέο, ψυχολογικό «ευαγγέλιο του Εαυτού»; Χρειάζονται οι άνθρωποι της Εκκλησίας να μάθουν πώς να αγαπούν τον εαυτό τους και πώς να μη διαλυθούν ασκώντας την αρετή της ταπείνωσης; Χρειάζονται να «κατηχούνται» σε αντι-ευαγγελικές έννοιες ψυχολογικών θεωριών μέσα στους ίδιους τους ιερούς ναούς; «Επιστημονικό σεμινάριο ψυχολογίας», ομιλίες για την «αξία των αρνητικών συναισθημάτων», «το σεβασμό της αδυναμίας μας να ξεπεράσουμε τα πάθη μας», «την ανωτερότητα της ψυχολογίας έναντι των πατέρων» και πολλά άλλα απίστευτα γίνονται και ακούγονται μέσα σε ιερούς ναούς και χώρους εκκλησιαστικούς. Είναι δυνατόν να ανοίγεις περιοδικό για ιερείς και να διαβάζεις για τεχνικές και στάδια συμβουλευτικής προς χρήση «στην ποιμαντική θεραπευτική»; Ο ιερέας που έχει εντρυφήσει στην ψυχοθεραπεία είναι καλύτερος στη διακονία του από τον άλλον που δεν έχει γνώσεις ψυχοθεραπείας; Ή κινδυνεύει να πέσει στον πειρασμό του Βαρλαάμ; Ή ψυχολογοποιεί την ποιμαντική του, χωρίς να το καταλαβαίνει; Έλεγε ο γέροντας Παΐσιος: «Αυτοί που δεν είναι καλά πνευματικά, είναι μερικοί Ιερωμένοι που σπουδάζουν ψυχολογία, για να βοηθήσουν τις ψυχές (με ανθρώπινες τέχνες). Και το παράξενο είναι που οι δάσκαλοί τους οι ψυχολόγοι δεν πιστεύουν στο Θεό και δεν παραδέχονται ούτε ψυχή ή την παραδέχονται με ένα δικό τους τρόπο (σχεδόν όλοι). Από αυτήν την πράξη τους, οι Κληρικοί αυτοί φανερώνουν ότι πνευματικά είναι άρρωστοι και έχουν ανάγκη από Αγιοπατερικές εξετάσεις και, αφού θεραπευθούν, τότε θα διακρίνουν και μόνοι τους το άρρωστο αυτό πνεύμα και θα γνωρίσουν παράλληλα και την θεία Χάρη, για να χρησιμοποιούν στο εξής στις ψυχές που πάσχουν την θεία ενέργεια και όχι τις ανθρώπινες τέχνες». Τέτοια σεμινάρια χρειαζόμαστε σήμερα, σεμινάρια αγιότητας, όχι «επιστημονικής ψυχολογίας».

[...] θεωρούν κάποιοι ότι χρειαζόμαστε και στην Εκκλησία ψυχολόγους, αλλά «Χριστιανούς ψυχολόγους και Χριστιανούς ψυχοθεραπευτές». Όμως ο μύθος της «Χριστιανικής ψυχολογίας και των Χριστιανών ψυχοθεραπευτών», που αποτελεί τα τελευταία χρόνια πρόβλημα «εντός των τειχών», έχει καταρριφθεί από πολλούς μελετητές στο εξωτερικό, τόσο ψυχολόγους όσο και θεολόγους... λένε οι εκπρόσωποι του «Χριστιανικού Συνδέσμου Ψυχολογικών Σπουδών» στην Αμερική: «Μας ρωτούν συχνά αν είμαστε Χριστιανοί ψυχολόγοι και το βρίσκουμε δύσκολο να απαντήσουμε… Είμαστε Χριστιανοί που είμαστε ψυχολόγοι, αλλά προς το παρόν δεν υπάρχει καμία αποδεκτή Χριστιανική ψυχολογία που να είναι σαφώς διαφορετική από τη μη-Χριστιανική ψυχολογία».

[...] Είναι πολύ επικίνδυνο να εξομολογεί ο πνευματικός έχοντας «προσχηματισμένες αντιλήψεις και ψυχολογικά ερμηνευτικά μοντέλα» ή χρησιμοποιώντας τεχνικές τις οποίες έμαθε σε κάποιο σεμινάριο ψυχοθεραπείας, ειδικό για ιερείς. Είναι πολύ επικίνδυνο να προσπαθεί ο πιστός να αποκτήσει, για παράδειγμα, αγάπη και συγχώρεση με (σ.σ. ψυχοθεραπευτικές) τεχνικές. Διότι στο χαώδη χώρο της ψυχο-«επιστήμης», υπάρχουν και τεχνικές για να αποκτήσει κανείς αγάπη. Μάλιστα, τον τελευταίο καιρό δημοσιεύονται σε έγκυρα ψυχιατρικά περιοδικά και άρθρα για τη συγχώρεση.

[...] οι θεωρίες, οι διδασκαλίες, οι αρχές, οι τεχνικές και τα μοντέλα της ψυχοθεραπείας συχνά προσκρούουν στην Ορθόδοξη Χριστιανική διδασκαλία.

1. Οι διάφορες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις είναι δημιουργήματα ανθρώπων που σε μεγάλο βαθμό απέρριπταν το Χριστιανισμό ή και τον αληθινό Θεό. Ο Freud αποκαλούσε τη θρησκεία «νεύρωση της ανθρωπότητας». Ο Fromm θεωρούσε την πίστη στο Θεό «παιδική αυταπάτη». Ο Albert Ellis καταδίκαζε το Χριστιανισμό σαν «ένα παράλογο σύστημα πεποιθήσεων που ήταν στον πυρήνα πολλών ψυχικών προβλημάτων». Ο Carl Jung ασχολείτο συστηματικά με αποκρυφισμό, πνευματισμό, αλχημεία, έκανε πειράματα με τους χρησμούς του Ι-Τσινγκ, είχε επιρροές από το γνωστικισμό, είχε πλήθος μυστικιστικών εμπειριών και έβλεπε τις θρησκείες ως «συλλογικούς μύθους». Ο Carl Jung ήταν εκείνος που έφερε την παραψυχολογία στο χώρο της ψυχολογίας. [...]

2. [...] Η ψυχή αρρωσταίνει περισσότερο με όλη αυτή την εγωκεντρική αυτο-ανάλυση· η εύρεση και το σκάλισμα «σκουπιδιών» δεν την θεραπεύει. Γι’ αυτό στην Ορθόδοξη θεραπευτική, όλα προσεγγίζονται σε σχέση με το Χριστό, με απλό τρόπο και με τη μετάνοια που αποκλείει την (σ.σ. ψυχοθεραπευτικού τύπου) αυτο-ανάλυση. [...]

4. Στην Ορθοδοξία η θεραπεία είναι καρπός του Αγίου Πνεύματος, ενώ ο καρπός των ποικίλων ψυχοθεραπειών είναι συνήθως η σύγχυση. Εμείς γνωρίζουμε ότι θεραπεύει ο Θεός, ενώ στο χώρο της ψυχοθεραπευτικής ο καθένας προσπαθεί να θεραπεύσει τον εαυτό του μόνος του. [...]

5. Για μας η απάντηση στα προβλήματα είναι η προσευχή και η μετάνοια, εκεί είναι «περισσότερη ψυχοθεραπεία». [...]

8. Η ψυχολογία αδυνατεί να κατανοήσει τη Θεία Χάρη, την αμαρτία, τον μετανοούντα, το δαιμονισμένο, τον άγιο. [...]

10. Το διαζύγιο είναι αποδεκτό και επιθυμητό σε πολλές περιπτώσεις, γι΄ αυτό και ανθούν οι ψυχοθεραπευτικές ομάδες στήριξης μονογονεϊκών οικογενειών. Η έννοια της θυσίας είναι ακατανόητη ή και καταδικαστέα. [...]

13. Για πολλές ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις, ο άνθρωπος θεωρείται θύμα των άλλων. Το παρελθόν φταίει, ο άλλος φταίει. Η ενοχή φορτώνεται στους άλλους· αλλά έτσι εμποδίζεται η μετάνοια. Για εμάς, ο άνθρωπος είναι υπεύθυνος για τις αμαρτίες του και οι πατέρες συμβουλεύουν ποτέ να μην δικαιολογούμε τον εαυτό μας. Μάλιστα, στα ώριμα στάδια της μετανοίας ο άνθρωπος μετανιώνει ακόμα και για τα λάθη των άλλων. Στο χώρο της ψυχοθεραπείας, αντίθετα, οι αμαρτίες ενθαρρύνονται και τα πάθη χαϊδεύονται, αφού το ζητούμενο είναι «να είμαι εγώ καλά και να περνώ εγώ καλά». [...]

15. «Η σύγχρονη ψυχολογία είναι μια μορφή κοσμικού ουμανισμού βασισμένη στην απόρριψη του Θεού και τη λατρεία του εαυτού». Αντί ο άνθρωπος να στραφεί στο Θεό και τον άλλο, στρέφεται στον εαυτό του. Η ψυχολογία μας διδάσκει να επικεντρωνόμαστε στις σκέψεις μας, τα συναισθήματα μας, τις ανάγκες μας, στο τι χρειαζόμαστε εμείς. Ο εαυτός γίνεται είδωλο και έτσι καλλιεργείται η υπερηφάνεια. Αντίθετα, η προσπάθεια του Χριστιανού είναι να μειώσει την αγάπη που έχει στον εαυτό του, που συνήθως είναι υπερβολική, να απαλλαγεί από τη φιλαυτία του και να «απαρνηθεί τον εαυτό του», ώστε να θεραπευθεί και να σωθεί. [...]

17. Η αυτοεκτίμηση αποτελεί θεμελιώδη ψυχολογική αρχή, που αντιτίθεται στη χριστιανική αρετή της αυτομεμψίας και της ταπείνωσης. Η επιβαλλόμενη από την ψυχολογία καλλιέργεια της αυτοεκτίμησης των παιδιών, καλλιεργεί τον εγωισμό τους. [...]

18. Η διδασκαλία για τις δήθεν ανεξάντλητες δυνάμεις μέσα μας και η χρήση της «θετικής σκέψης» στην ψυχοθεραπευτική διαδικασία ως «τρόπος ανάπτυξης του εαυτού» είναι μη ρεαλιστικές, αλλά και επιζήμιες πνευματικά, αφού κλείνουν το δρόμο προς την ταπείνωση και τη σωτηρία. Όταν βέβαια πρόκειται για εκρίζωση παθών, η διδασκαλία των ψυχοθεραπευτών περί μεγάλων δυνάμεων αλλάζει και γίνεται: «μη ζορίζεις τον εαυτό σου. Τόσο μπορείς, δεν μπορείς παραπάνω. Δεν είσαι άγιος».

19. Στο πεδίο της ψυχολογίας βρίθουν τεχνικές αυτοβελτίωσης και αυτοπραγμάτωσης, οι οποίες είναι η αποθέωση του εγωκεντρισμού. Στην Εκκλησία δεν έχουμε αυτοπραγμάτωση. Ο Χριστιανός αγωνίζεται να πραγματώσει το θέλημα του Θεού, χωρίς τεχνικές.

20. H ανάλυση και ερμηνεία ονείρων, οι τεχνικές οραματισμού, καθοδηγούμενης φαντασίας, διαλογισμού, ύπνωσης, οι βιωματικές ασκήσεις χαλάρωσης με διαλογισμό και λοιπές πρακτικές που χρησιμοποιούνται κατά κόρον και στις συμβατικές ψυχοθεραπείες είναι ασυμβίβαστες με το Χριστιανισμό και ιδιαιτέρως επικίνδυνες για την ψυχή του ανθρώπου. Υπενθυμίζουμε ότι οι πατέρες της Εκκλησίας στρέφονται κατά της φαντασίας, για το λόγο ότι ο πειρασμός μπαίνει μέσα μας ως φαντασία. Η φαντασία είναι εκείνη που οδηγεί στην καρδιά την προσβολή του πειρασμού. Και ενώ ο διαλογισμός χρησιμοποιεί τη φαντασία, η προσευχή την αποκλείει. Οι πατέρες συνιστούν τη νέκρωση της φαντασίας (σ.σ. γιὰ δὲ τοὺς πνευματικῶς ἀρχαρίους συνιστοῦν τὴν προσεκτικὴ, ἐπ’ ἀγαθῷ χρῆσι της) και συμβουλεύουν η προσευχή μας να είναι «αφάνταστος», αφού ο Θεός είναι «αφάνταστος και καθαρός νους», ενώ η φαντασία είναι όπλο που χρησιμοποιεί ο διάβολος για να πολεμήσει τον άνθρωπο. Το ίδιο ισχύει και για τα όνειρα που ως γνωστόν «επλάνησαν πολλούς».

21. «Η ψυχολογία ήταν μία από τις κύριες διανοητικές και κοινωνικές δυνάμεις που έφεραν το σημερινό κίνημα [της «Νέας Εποχής»] σε περίοπτη θέση… Η πρωταρχική ψυχολογική πηγή της “Νέα Εποχής“ ήταν η ουμανιστική ψυχολογία και ιδιαιτέρως ο Abraham Maslow... Αλλά και ο Jung επηρέασε το χώρο της ψυχολογίας με καθαρά Νεοεποχίτικες θέσεις -και πολλοί άλλοι επίσης. Έτσι, η ψυχολογική λατρεία του εαυτού οδήγησε στην αντι-πνευματική λατρεία του εαυτού της «Νέας Εποχής».

23. Τα εγχειρίδια ψυχολογίας μπορεί να μην περιλαμβάνουν τίποτα χριστιανικό, αλλά περιλαμβάνουν κεφάλαια περί Βουδιστικής θεωρίας. Ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια η σύνδεση μεταξύ ψυχιατρικής και ανατολικο-θρησκευτικών δογμάτων εξαπλώνεται. Πρόσφατο παράδειγμα το τελευταίο συνέδριο της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας, επιστημονικό συνέδριο, όπου όμως πολλές εισηγήσεις είχαν θέμα τη χρήση διαλογισμού, γιόγκα, αγιουρβέδα κ.α. για τη θεραπεία των ψυχικών διαταραχών.

[...] Μόνο μία εκκοσμικευμένη Εκκλησία θα μπορούσε να τα προσλάβει όλα αυτά. «Η χρησιμοποίηση της σύγχρονης ψυχολογίας για την καθοδήγηση των ανθρώπων είναι μια εκκοσμικευμένη θεώρηση της ποιμαντικής». Ο Χριστιανός που μετανοεί δε χρειάζεται ψυχο-φιλοσοφικά υποστηρίγματα. Η Εκκλησία του Χριστού δεν μπορεί να ενσωματώσει ψυχοθεραπευτικές θεωρίες, μεθοδολογίες ή τεχνικές.

[...] «Από ιστορική άποψη, μια μορφή-κλειδί στην εισαγωγή του βουδισμού στη δυτική ψυχολογία ήταν ο D.T. Suzuki, ένας Ιάπωνας δάσκαλος του Ζεν, ο οποίος συνεργάστηκε με τον Erich Fromm για να προβούν στην πρώτη μείζονα σύνθεση της ψυχανάλυσης και της βουδιστικής σκέψης». Καρπός της συνεργασίας αυτής υπήρξε το βιβλίο «Ζεν βουδισμός και ψυχανάλυση», την εισαγωγή του οποίου έγραψε ο Καρλ Γιουνγκ και στο οποίο ο Erich Fromm τόνιζε: «Υπάρχει ένα αδιαφιλονίκητα αυξανόμενο ενδιαφέρον για το Ζεν βουδισμό μεταξύ των ψυχαναλυτών… Η μελέτη του Ζεν Βουδισμού είχε ζωτική σπουδαιότητα για μένα και…, όπως πιστεύω, είναι σημαντική για όλους τους μελετητές της ψυχανάλυσης». «Ο Suzuki επηρέασε επίσης την Karen Horney και άλλους ψυχολόγους της μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο εποχής». Πολλά βιβλία γράφτηκαν έκτοτε με θέμα τη βουδιστική ψυχολογία, το ζεν και την ψυχοθεραπεία.

[...] Ο καθηγητής ψυχιατρικής Thomas Szasz χαρακτήριζε την ύπνωση ως «τη θεραπεία μιας ψευδοεπιστήμης», ο ψυχίατρος Fuller Torrey την εξίσωνε με τη μαγεία, άλλοι επιστήμονες τη θεωρούν επικίνδυνη· και γενικά είναι χαρακτηριστική η έλλειψη επιστημονικής ομοφωνίας σχετικά με την υπνοθεραπεία. Κοινά παραδεκτές όμως είναι οι ρίζες και η ιστορική πορεία της ύπνωσης που βασίζονται στον αποκρυφισμό...

[...] Ο Χριστιανός μέσα από τη Γραφή και τα φωτισμένα λόγια των αγίων καλείται να μην δίνει την προσοχή του στα όνειρα, αλλά αντίθετα να τα περιφρονεί. Δηλαδή, αυτό που για κάποιες ψυχοθεραπείες θεωρείται εργαλείο διάγνωσης και θεραπείας -το όνειρο- για το Χριστιανό αποτελεί γνωστό εργαλείο των δαιμονικών δυνάμεων.

Μέρος Γ΄ (Τελευταίον)

(ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΕΔΩ)

Διαδικτυακοῦ ἀνωνύμου σχολιαστοῦ.

...Ο Καρλ Γιούνγκ έδωσε επιστημονικοφανή ορολογία στη κοσμοθεωρία του Ινδουϊσμού και τη παρουσίασε ως ανακαλύψεις για την ψυχή του ανθρώπου. Είχε μάλιστα και ένα "οικείο πνεύμα" (δαίμονας) που λεγόταν Φιλήμονας και όπως ομολογεί ο ίδιος ο Γιούνγκ διαδραμάτιζε για αυτόν το ρόλο γκουρού. (Jung Μνήμες, Όνειρα, Σκέψεις, Βιβλία Pantheon, 1963 σ.183).

   Ο Φιλήμονας ήταν ο κύριος εμπνευστής της "Ψυχολογίας του Βάθους". Ντύνουν τον Ινδουϊσμό με "επιστημονικό μανδύα" για να το περνούν πιο εύκολα μια που ο Δυτικός άνθρωπος εμπιστεύεται την επιστήμη. Λένε λόγου χάρη "η επιστήμη της γιόγκα" κλπ...

Ἐκ τοῦ Περιοδικοῦ «Διάλογος» 21, 2000.

...Ας δούμε όμως τον βίο και την πολιτεία του Γιούγκ, μέσα από κείμενα της αποκρυφιστικής γραμματείας άκρως αποκαλυπτικά. Μαθαίνοντας ποιος στην πραγματικότητα ήταν ο Γιούγκ στα πλαίσια μιας καλοπροαίρετης αντικειμενικής ανάλυσης μακριά από στερεότυπα που μας έχουν επιβληθεί και λογίζονται σαν αξιώματα, ενώ αποτελούν προσωπικές απόψεις και θεωρίες βοηθούμαστε να κατανοήσουμε ένα μεγάλο μέρος του χώρου της ψυχολογίας.

   Γιούγκ, Κάρολος Γουσταύος (1875-1961). Ελβετός ψυχολόγος ο οποίος καθιέρωσε σαν αντικείμενο έγκυρης έρευνας στα πλαίσια της ψυχολογίας, διάφορες αποκρυφιστικές ιδέες [...] Σαν φοιτητής, μελέτησε διάφορες εργασίες πάνω στον αποκρυφισμό και συμμετείχε σε πνευματιστικές συνεδρίες (seances) Μεταξύ 1907 και 1913 έγινε μαθητής του Φρόιντ αλλά τελικά ακολούθησε τον δικό του δρόμο, θεωρώντας ότι ο Φρόιντ υπερεκτιμούσε τον σεξουαλικό παράγοντα και ήταν αντίθετος στις ιδέες του αποκρυφισμού [...] Μεγάλο μέρος τον πλαισίου της ψυχολογίας του Γιούγκ αναβίωνε παλαιότερες θρησκευτικές διδασκαλίες και δη της Ανατολής μέσα σ' ένα περιβάλλον σύγχρονης Δυτικής γνώσης στο χώρο της ψυχολογίας. Μία από τις θεωρίες του, η Συγχρονικότητα (Synchronicity), στηρίζεται στην Αστρολογία.

Πρωτοπρεσβυτέρου π. Αδαμαντίου Αυγουστίδη,

 Ψυχιάτρου, Καθηγητοῦ Θεολ. Σχολής Παν. Αθηνών.

(ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ Ή ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ;)

[καταχωροῦμε τὶς κάτωθι θέσεις τοῦ ἐν λόγῳ κληρικοῦ ὡς κατὰ τὴν γνώμη μας ὀρθές, χωρὶς τοῦτο νὰ σημαίνῃ ὅτι συμφωνοῦμε μὲ ἄλλες του προσεγγίσεις καὶ θέσεις, ποὺ εἶναι δηλητηριασμένες ἀπὸ τὴν σύγχρονη Ψυχολογία]

... καμιά ανθρώπινη μέθοδος δεν μπορεί να θεραπεύσει την αιτία του κακού, τη ρίζα της ανθρώπινης νοσηρότητας, δηλαδή την αμαρτία, αφού δεν έχει ούτε την εξουσία, ούτε το δικαίωμα, ούτε και τη δυνατότητα του «δεσμείν και λύειν», του «αφιέναι αμαρτίας».

... Ο πνευματικός ακούει την εξομολόγηση του μετανοούντος πιστού ελεύθερος από προσχηματισμένες αντιλήψεις και ψυχολογικά ερμηνευτικά μοντέλα, προσευχόμενος και παρακαλώντας τον Θεό να τον φωτίσει και να του αποκαλύψει τη σωστή στάση και λύση στο πρόβλημα που καλείται να αντιμετωπίσει.

...τα σημεία των καιρών υποδεικνύουν την ανάγκη αυξημένης εγρηγόρσεως, ώστε η Εκκλησία μας να μην αποκλίνει από τη φιλοκαλική της παράδοση και την ορθόδοξη αυτοσυνειδησία της, μεγέθη τα οποία καθορίζουν και τις αντιλήψεις της περί υγείας, ασθενείας και θεραπείας του πάσχοντος ανθρώπου.

Ἀρχιμανδρίτου Μαξίμου Κυρίτση.

(Ο ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΠΑΤΕΡΑΣ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ

ΟΥΤΕ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ ΟΥΤΕ ΨΥΧΙΑΤΡΟΣ)

[...] Ὁ Πνευματικὸς εἶναι ἕνα ἄλλο πρόσωπο. Δὲν έχει καμμία σχέση μὲ τὶς ἐπιστημονικὲς ἐπιδόσεις στὴ ζωὴ αὐτή. Δὲν ἔχει καμμία πληροφορία ἀπὸ τὶς θεωρίες τοῦ κόσμου.Ἴσως πολλὲς φορὲς νὰ τὶς ξέρει, ἀλλὰ δὲν μπορεῖ νὰ τὶς ἐμπιστευτεῖ, γιατὶ οἱ θεωρίες τοῦ κόσμου ἔχουν καὶ τὶς μεταλλαγές τους καὶ τὶς ἐπιπτώσεις τους. Σήμερα λένε αὐτό, αὔριο λένε τὸ ἄλλο...

[...] Πολλοὶ Πνευματικοὶ ἔπεσαν σ᾿ αὐτὴν τὴν πλάνη καὶ νόμισαν ὅτι θὰ προσφέρουν ἔργο Πνευματικὸ μὲ τὸ ν᾿ ἀκολουθήσουν γνωστικὲς μεθόδους τοῦ κόσμου. Καὶ σπούδασαν ψυχολογία καὶ σπούδασαν κοσμικὲς ἐπιστῆμες καὶ μπῆκαν μέσα στὴ διαδικασία τῆς προσφορᾶς καὶ τῆς θεραπείας τῶν ἀνθρώπων καὶ ἐφήρμοσαν μεθόδους ὄχι παραδοσιακές-ἐκκλησιαστικές, ὅπως τὶς παραλάβαμε ἀπὸ τὴν δισχιλιετὴ πεῖρα τῆς Ὀρθοδοξίας. Ἀλλὰ ἐφήρμοσαν μεθόδους ἐπιστημονικὲς καὶ στὸ τέλος ἀπέτυχαν...

   Κλείνουμε μὲ μία θέσι τῆς «ψυχολόγου» Klein (μία ἀπὸ τὶς γνωστότερες «ψυχολόγους», ἡ Σχολὴ ψυχοθεραπείας τῆς ὁποίας ἀκολουθεῖται ἀπὸ πολλοὺς ψυχολόγους τῆς ἐποχῆς μας, καὶ θεωρίες της διδάσκονται στὶς Σχολὲς Ψυχολογίας), διὰ νὰ διαπιστώσετε πόσο διεστραμμένα μπορεῖ νὰ σκέπτεται ἕνας «ψυχολόγος» καὶ πόσο μᾶς δηλητηριάζουν τὸν νοῦ τέτοιες προσεγγίσεις στὸ ἀνθρώπινο πρόσωπο ὅταν τὶς μελετοῦμε (καὶ πόσο κακὸν εἶναι δυνατὸν νὰ συμβῇ ἐὰν αὐτὸς ποὺ τὶς μελετᾷ - καὶ πόσο μᾶλλον τὰ πιστεύει καὶ κάνει χρῆσι τῶν ψυχολογικῶν τεχνικῶν - εἶναι πνευματικὸς, Ἀρχιερεὺς ἢ ἱερεύς).

     Ζητοῦμε ἐκ τῶν προτέρων συγγνώμη γιὰ τὸν σκανδαλισμό.

   «...ὑπάρχει ἕνα πρώϊμο στάδιο ψυχικῆς ἀνάπτυξης κατά τό ὁποῖο ὁ σαδισμός ἐνεργοποιεῖται σέ ὅλες τίς πηγές τῆς λιμπιντικῆς ἡδονῆς.

   Ἡ πεῖρα μου ὑποδεικνύει ὅτι στή φάση αὐτή ὁ σαδισμός φτάνει στό ἀπόγειό του. Ἡ ἔναρξή της γίνεται μέ τή σαδοστοματική ἐπιθυμία τοῦ βρέφους νά καταβροχθίσει τό στῆθος τῆς μητέρας (ἤ καί ὁλόκληρη τή μητέρα) καί ἡ λήξη της μέ τό πρώϊμο πρωκτικό στάδιο...

   Τό παιδί περιμένει νά βρεῖ μέσα στήν μητέρα α) τό πέος τοῦ πατέρα β) περιττώματα καί γ) παιδιά, καί ὅλα αὐτά τά θεωρεῖ φαγώσιμα... Οἱ σαδιστικές ἐπιθέσεις τοῦ παιδιοῦ, λοιπόν, ἔχουν ὡς στόχο καί τή μητέρα καί τόν πατέρα. Ἐπιθυμία τοῦ παιδιοῦ εἶναι νά τούς δαγκώσει, νά τούς διαμελίσει ἤ νά τούς λιώσει...” (Μ. Κλάϊν, Ψυχανάλυση καί σεξουαλική ἀγωγή, Ἐκδόσεις Πύλη, Ἀθήνα 1991, σελ. 151).