Μᾶς ἀνανεώνει Ο ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΧΡΟΝΟΣ -- Τοῦκ. Μιχαὴλ Ε. Μιχαηλίδη, Θεολόγου

Μέγα και ἀτίμητο το δῶρο τῆς ἐλευθερίας πού χάρισε ὁ Θεός στόν ἄνθρωπο. Ἐλευθερία σκέψης, κίνησης, πορείας, ἔρευνας, ἐργασίας, διεκδίκησης δικαιωμάτων, προστασίας ζωῆς, θρησκευτικῆς πίστης και λατρείας. Ὁ ἄνθρωπος ζεῖ μέσα στο χρόνο καί τήν ἐλευθερία. Χρόνος καί ἐλευθερία ἔχουν τέτοια συναλληλία, ὥστε ἡ μία ὑποστασιάζεται στήν ἄλλη. Ὁ χρόνος συμπορεύεται μὲ τήν ἐλευθερία καί ἡ ἐλευθερία μέ τό χρόνο. Ὅπως τό ψάρι ζεῖ καί ἀναπνέει μέσα στό νερό, ἔτσι καί ὁ ἄνθρωπος ζεῖ και ἀναπνέει μέσα στο χρόνο και την ἐλευθερία. Ὁ χρόνος δέν εἶναι μόνο μιά διαδοχή στιγμῶν καί γεγονότων, ἀλλά ἑνότητα παρελθόντος, παρόντος καί μέλλοντος, ἔχει δέ ἄμεση σχέση και με το χῶρο, κάτι, πού τώρα δεν το ἐξετάζουμε. Κάποιος λοιπόν, θάπεῖ: Ἀφοῦ χρόνος καί ἐλευθερία πᾶνε μαζί,τότε γιατί μοιράζουμε το χρόνο σε ἐργασιακό και σε «ἐλεύθερο»; Ἀλλ’ ἐμεῖς κάνουμε τή διάκριση τοῦ χρόνου σε «γίγνεσθαι» και σε χρόνο πέραν τῆς βιοποριστικῆς ἐργασίας, τόν ὁποῖο καί χαρακτηρίζουμε «ἐλεύθερο». Ὅπως ὁ ἄνθρωπος χωρίζει τό χρόνο σέ ἐποχές, μῆνες, βδομάδες, μέρες, ὧρες, κ.λπ. ἔτσι διακρίνει τό χρόνο τῆς ἐργασίας και το χρόνο τον «ἐλεύθερο», γιά να τον ἀξιοποιήσει ὅπως νομίζει και ὅπως θέλει.

Ὁ ἐλεύθερος χρόνος, ἀποτελεῖ παγκόσμιο κατοχυρωμένο δικαίωμα ἀπό διεθνεῖς ὀργανισμούς. Καί αὐτό, γιατί παλαιότερα, ἀκόμα καί σήμερα, ἀνάμεσα στά δικαιώματα, πού παραβιάζονταν ἤ παραβιάζονται, ἦταν καί τό δικαίωμα τοῦ ἐλεύθερου χρόνου, ὥστε ὁ ἄνθρωπος νά τόν χρησιμοποιήσει μέ τρόπους, πού ὁ ἴδιος θέλει καί ἀπαιτεῖ. Καί μή ξεχνᾶμε ὅτι, ὁ ἐλεύθερος χρόνος  δέν εἶναι μόνο δικαίωμα, ἀλλά καί βασική ἀνάγκη. Κάθε ἐργασία, ἔχει τίς δυσκολίες της, τά προβλήματά της, τήν κούρασή της, τήν πλήξη της —εἴτε σωματική, εἴτε πνευματική— γιαυτό καί κάθε ἄνθρωπος, ἔχει ἀπόλυτη ἀνάγκη ξεκουράσματος. Τό πρόβλημα εἶναι ὁ τρόπος διάθεσης τοῦ ἐλεύθερου χρόνου. Γιατί, ἐλεύθερος χρόνος δέ σημαίνει καθισιό καί τεμπελιά καί ἀκινησία, ἀλλά ἐλεύθερη ἀπασχόληση, σύμφωνα μέ τίς ἐπιλογές τοῦ ἀνθρώπου. Καί τέτοιοι τρόποι δημιουργικῆς ἀξιοποίησης τοῦ ἐλεύθερου χρόνου, εἶναι: Ἐνασχόληση μέ τήν τέχνη (ζωγραφική, μουσική, ποίηση, θέατρο κ.λπ.), ψυχαγωγία, παιγνίδι, ἀθλητισμός, μελέτη βιβλίων, προσωπικές ἐργασίες και ἐνασχολήσεις) κ.ἄ. Φέρνω στο μυαλό μου κάποτε, ἐκείνη τή λεπτομέρεια τῆς ζωῆς τοῦ Χριστοῦ και τῶν ἀποστόλων, τήν ὁποία σημειώνει ὁ ἱερός εὐαγγελιστής Μάρκος: Ἀφοῦ γύρισαν οἱ ἀπόστολοι ἀπό περιοδεία —καί ἀσφαλῶς κουρασμένοι—ἀνάφεραν στον Ἰησοῦ, ὅσα ἔπραξαν και ἐδίδαξαν. «Και εἶπεν αὐτοῖς· δεῦτε ὑμεῖς αὐτοί κατ’ ἰδίαν εἰς ἔρημον τόπον, καί ἀναπαύεσθε ὀλίγον· ἦσαν γάρ οἱ ἐρχόμενοι καί οἱ ὑπάγοντες πολλοί, καί οὐδέ φαγεῖν εὐκαίρουν  καί ἀπῆλθον εἰς ἔρημον τόπον ἐν πλοίῳ κατ’ ἰδίαν» (Μάρκ.ΣΤ΄30–32). Πόσο ἀγαπᾶ τους μαθητές Του ὁ θεῖος Διδάσκαλος! Δέν ἐνδιαφέρεται μόνο για την ψυχή τους, ἀλλά καί γιά τό σῶμα τους. Καί δέν ἤτανε μόνο ἡ κούραση τοῦ κηρύγματος καί τῶν θαυμάτων, ἀλλά δέν εὐκαιροῦσαν οὔτε νά φᾶνε. Γιαυτό, τους εἶπε ὁ Κύριος νά πᾶνε σέ ἔρημο καί ἥσυχο τόπο, να ξεκουραστοῦν.Πήρανε τότε τό πλοῖο, καί ἐφαρμόζοντας τήν ἐντολή τοῦ Κυρίου, πῆγαν κάπου σ’ ἔρημο τόπο ν’ ἀναπαυθοῦν και να φᾶνε. Στο στίχο τοῦτο, εἶναι ἀξιόλογη ἡ παρατήρηση τοῦ Παναγιώτη Τρεμπέλα: «Καί οἱ δραστηριώτεροι τῶν δούλων τοῦ Χριστοῦ, δέν δύνανται νά εἶναι πάντοτε εἰς ὑπερέντασιν ἐργασίας». Ὁ Κύριος, μετά τή συμβουλή: «Πηγαίνετε ὅλοι σας καί ἀναπαύεσθε». Πρόσθεσε μια σημαντική λέξη: «ὀλίγον». Στίς περιπτώσεις τοῦ ἐλεύθερου χρόνου, ὑπάρχει ὁ κίνδυνος νά παρατηρηθοῦν ὑπερβάσεις. Καί γιά νά προσέξουν στό σημεῖο αὐτό οἱ ἀπόστολοι, τούς σύστησε «ἀναπαύεσθε ὀλίγον». Τόσο χρόνο, ὅσο  χρειάζονταν νά ξεκουραστοῦν, γιά νά πάρουν δυνάμεις να συνεχίσουν το ἔργο τους. Δέν ἀποκλείεται ἐκεῖ στήν ἔρημη τοποθεσία, να τους  δόθηκε ἡ εὐκαιρία να συνομιλήσουν και συζητήσουν κάποια πνευματικά θέματα. Ὁ ἐλεύθερος χρόνος εἶναι γιά ὅλους τοὺς ἀνθρώπους, εὐκαιρία δημιουργίας. Ὁ μεγαλύτερος κίνδυνος τοῦ ἐλεύθερου χρόνου, εἶναι ἡ ἀπραξία καί ἡ νωχέλεια ἡ ἔλλειψη δραστηριότητας. Τό «χρόνου φείδου», τοῦ Μενάνδρου, καί ὅσα εἶπαν οἱ σοφοί ἄνθρωποι γιά τήν ἀξία τοῦ χρόνου, ἰσχύουν καί γιά τό χρόνο τῶν διακοπῶν μας καί τίς ὧρες τοῦ ἐλεύθερου χρόνου. Ὁ μεγάλος μουσουργός Φράντς Σοῦμπερτ, πίνοντας τόν καφέ του σ’ ἕνα καφενεδάκι, ἔγραψε ἕνα ἀπό τά ὡραιότερά του lieder (τραγούδια) καί συχνά, κάτω ἀπό κάποιο δέντρο, κατάφερνε νά συνθέτει ἄλλες μουσικές ἐμπνεύσεις. Ἰδιαίτερα οἱ χριστιανοί, συνδυάζουν ἀνάπαυση καί ἱεραποστολή. Καί γιά νά μή εἶμαι θεωρητικός, θ’ ἀναφέρω τό ἑξῆς γεγονός, πού συμβαίνει ἀπό ἀρκετές δεκαετίες στην πατρίδα μας. Ἄντρες καί γυναῖκες τῶν Ὀρθοδόξων Χριστιανικῶν Κύκλων, τά καλοκαίρια πού πηγαίνουν γιά λόγους ὑγείας στα Λουτρά Αἰδηψοῦ, Ὑπάτης καί σ’ ἄλλα πού διαθέτει ἡ χώρα μας, παίρνουν μαζί τους καί χριστιανικά ἔντυπα, μέ τά ὁποῖα προμηθεύουν τούς παραθεριστές γιά νά ἐπωφελοῦνται πνευματικά τον ἐλεύθερο χρόνο τῶν διακοπῶν τους. Ὁ χρόνος, ὑπό ὁποιαδήποτε μορφή —εἴτε ἐπαγγελματικός, εἴτε ἐλεύθερος— εἶναι δῶρο τοῦ Θεοῦ. Γιαυτό, μή λησμονοῦμε τοῦ Παύλου τή συμβουλή: «Ἐξαγοραζόμενοι τόν καιρόν» (Ἐφ.Ε΄16).