ΕΟΡΤΟΔΡΟΜΙΟΝ

Τροπάριον.

Ποιμένες αγραυλούντες, εκπλαγούς φωτοφανείας έτυχον· δόξα Κυρίου γαρ αυτούς περιέλαμψε και Άγγελος, ανυμνήσατε βοών, ότι ετέχθη Χριστός· ο των Πατέρων Θεός ευλογητός ει.

Ερμηνεία.

Το παρόν Τροπάριον ερανίσθη ο Μελωδός από το Β΄ Κεφάλαιον του κατά Λουκάν αγίου Ευαγγελίου, όπου λέγεται περί των Ποιμένων: «Και Ποιμένες ήσαν εν τη χώρα τη αυτή αγραυλούντες και φυλάσσοντες φυλακάς της νυκτός επί την ποίμνην αυτών. Και ιδού Άγγελος Κυρίου επέστη αυτοίς, και δόξα Κυρίου περιέλαμψεν αυτούς, και εφοβήθησαν φόβον μέγαν». Λέγει λοιπόν ο θείος Κοσμάς, ότι οι Ποιμένες οι αγραυλούντες έτυχον μίαν εκστατικήν φωτοχυσίαν και θεοφάνειαν. Αγραυλούντες δε κυρίως μεν είναι οι εις τον αγρόν αυλούντες και παίζοντες το συραύλιον, κατά τον Ζυγαδηνόν Ευθύμιον, ή, κατά τον Θεοφύλακτον, οι αυλούντες άσματα αγροτικά και συνήθη εις τους αγροίκους ανθρώπους. Καταχρηστικώς δε το «αγραυλούντες» φανερώνει τους εις τον αγρόν διατρίβοντας και διάγοντας, κατά τον Θεοφύλακτον και Ευθύμιον. Πως δε έτυχον οι Ποιμένες την ρηθείσαν εκστατικήν φωτοχυσίαν; Διότι δόξα μεν Κυρίου έλαμψεν αυτούς, ήτις ήτον ένα φως θεϊκόν, κατά τον Ευθύμιον· Άγγελος δε Κυρίου εφάνη εις αυτούς, όστις και έλεγεν: «Ω ποιμένες των αλόγων προβάτων, υμνήσατε και δοξολογήσατε τον Θεόν· διότι εγεννήθη εις εσάς ο Χριστός, όστις είναι Θεός των Πατέρων υμών». Ούτω δε εν τω Ευαγγελίω γέγραπται, ότι είπεν ο Άγγελος εις τους Ποιμένας: «Ιδού ευαγγελίζομαι υμίν χαράν μεγάλην, ήτις έσται παντί τω λαώ, ότι ετέχθη υμίν σήμερον Σωτήρ, ος εστι Χριστός Κύριος εν πόλει Δαβίδ» (Λουκ. β: 10). Σημείωσαι δε, ότι προθύστερον σχήμα και υπερβατόν μεταχειρίζεται εδώ ο Μελωδός· πρώτον γαρ εφάνη εις τους Ποιμένας ο Άγγελος, κατά τον Ευαγγελιστήν Λουκάν, και δεύτερον έλαμψεν εις αυτούς δόξα Κυρίου· ήτις δια τούτο εφάνη μετά την επιστασίαν του Αγγέλου, δια να γνωρίσουν οι Ποιμένες, ότι ο επιστάς εις αυτούς Άγγελος ήτον αγαθός και θείος κατά τον Ευθύμιον, και όχι πονηρός και εναντίος. Ο δε θείος Κοσμάς άλλαξε την τάξιν, και το μεν «Δόξα Κυρίου» έβαλε πρώτον, το δε «Άγγελον βοών» έβαλε δεύτερον, δια να συναρμόση αυτό με το τέλος του Τροπαρίου. Πρέπει δε εις το «Και Άγγελος» να προστεθή το «επέστη» κατά το ύφος του Ευαγγελίου, ίνα το όλον η, «Και Άγγελος επέστη βοών ανυμνήσατε», και τα εξής. Ήθελε δε απορήση τινάς· διατί ο Άγγελος Κυρίου εφάνη εις ανθρώπους Ποιμένας; Και αποκρινόμεθα, ότι δια τέσσαρα αίτια: α) δια το άπλαστον ήθος αυτών και την απλότητα και ακακίαν, κατά τον Θεοφύλακτον· όσοι γαρ είναι μακράν από τας πολιτείας και συναναστροφάς των ανθρώπων, και κατοικούν εις τα όρη και τους αγρούς, αυτοί φυσικώ τω τρόπω είναι πάντοτε απλοϊκώτεροι, καθαρώτεροι και απονηρότεροι από τους εν πόλεσι κατοικούντας. Όθεν και ο θείος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης συμφώνως είπεν: «Άλλος Άγγελος τους Ποιμένας ως τη των πολλών αναχωρήσει και ησυχία κεκαθαρμένους ευηγγελίζετο, και συν αυτώ πλήθος Ουρανίου στρατιάς την πολυϋμνητον εκείνην παρεδίδου τοις επί γης δοξολογίαν» (Κεφάλαιον δ΄ περί ουρανίου Ιεραρχίας). β) διότι κατά τον αυτόν Θεοφύλακτον και τον Ευθύμιον, οι Ποιμένες ούτοι ήτον μιμηταί και ακόλουθοι της πολιτείας και αρετής των παλαιών εκείνων Πατριαρχών, Αβραάμ, Ισαάκ και Ιακώβ, οίτινες ήσαν Ποιμένες. γ) διότι ο Χριστός Ποιμήν εγεννήθη παντός του λαού του Ισραηλιτικού και του Εθνικού. Όθεν καταλλήλως εις τους Ποιμένας εγνωρίσθησαν πρώτον τα περί αυτού κατά τον Ευθύμιον. Δηλούται δε δια τούτου, και ότι εις τους Ποιμένας των λογικών προβάτων προτύτερα από τους άλλους αποκαλύπτονται τα του Θεού Μυστήρια, κατά τον αυτόν Ευθύμιον. δ) δε και τελευταίον, δια να δείξη ο Θεός, ότι τους αγροικοτέρους και χωρικωτέρους ανθρώπους εξ αρχής εδιάλεξεν από τους άλλους, και έκαμεν αυτούς κήρυκας, ως απλουστέρους και ως μάλλον πιστεύοντας, και ουχί τους εν ταις πολιτείαις αναστρεφομένους Γραμματείς και Φαρισαίους· διότι αυτοί πονηροί όντες ευκόλως δεν επίστευον. Όθεν καθώς ο Χριστός εδιάλεξεν ύστερον τους αλιείς· ούτως εδιάλεξε πρότερον τους αγροίκους Ποιμένας· ίνα, δια της μωρίας και της αγροικίας, καταισχύνη τους σοφούς του Κόσμου και άρχοντας.