Ερωτευμένος με την Ευρώπην ο Ρώσσος
στοχαστής Χέρτσεν έζησε πολύν καιρόν εις αυτήν. Προς το τέλος όμως της ζωής
του, προ εκατόν και πλέον ετών, έγραφεν: «Αρκετόν καιρόν εμελετούσαμε τον
σητόβρωτον οργανισμόν της Ευρώπης, παντού, εις όλα τα επίπεδα είδομεν τον
δάκτυλον του θανάτου… Η Ευρώπη πορεύεται προς φοβερόν κατακλυσμόν. Αι πολιτικαί
επαναστάσεις κρημνίζονται από το βάρος της αδυναμίας των, εξετέλεσαν μεγάλα
έργα, δεν εξεπλήρωσαν όμως τον σκοπόν των, εκρήμνισαν την πίστιν, αλλά δεν
επέτυχον την ελευθερίαν, ήναψαν εις τας καρδίας πόθους, τους οποίους δεν ηδύναντο
να εκπληρώσουν… Πρώτος εγώ λιποψυχώ και φοβούμαι εμπρός εις την σκοτεινήν
νύκτα, η οποία έρχεται. Χαίρε, μελλοθάνατε κόσμε, αντίο Ευρώπη!...»
Άδειασεν ο ουρανός, διότι ο Θεός δεν είναι μέσα του. Άδειασεν η γη,
διότι δεν έχει επάνω της αθάνατη ψυχή. Ο ευρωπαϊκός πολιτισμός έκαμε τους
δούλους του νεκροταφείον. Και αυτός ο ίδιος έγινε νεκροταφείον. «Θέλω να πάω
εις την Ευρώπην», δηλώνει ο Ντοστογιέφσκι, «και γνωρίζω ότι μεταβαίνω εις
νεκροταφείον…».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου