ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Κ. ΣΑΚΑΡΕΛΛΟΣ Θεολόγος-Νομικός --- Του κ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΤΣΟΥΡΑ, ΘΕΟΛΟΓΟΥ

Χρέος ἠθικό μᾶς ὑπαγορεύει τήν παροῦσα δημοσίευση. Πρόκειται γιά τή νεκρολογία τοῦ ἀγαπητοῦ καί ἀξέχαστου Ἀθανασίου Σακαρέλλου, Δικηγόρου καί Θεολόγου, μέ τόν ὁποῖο μᾶς συνέδεε μακροχρόνια φιλία.

Ὁ Ἀθανάσιος ἐγκατέλειψε τά γήϊνα τήν 26η Φεβρουαρίου 2021, σέ ἡλικία 82 ἐτῶν καί κηδεύτηκε τήν ἑπομένη στόν τόπο καταγωγῆς του, τό Θέρμο Αἰτωλοακαρνανίας.

Τά τελευταῖα χρόνια ἀντιμετώπιζε διάφορα προβλήματα ὑγείας, τά ὁποῖα ἔφθασαν νά δυσχεραίνουν τήν ἐπικοινωνία καί ἐπαφή του μέ τό περιβάλλον καί τούς ἀνθρώπους πού τόν ἐγνώριζαν.

Τόν συναντήσαμε γιά πρώτη φορά στήν Ἱερά Μονή Ἁγίων Ταξιαρχῶν Ἀθικίων Κορινθίας, τό ἔτος 1977 ἤ 1978 σέ κάποια πανήγυρη τῆς Μονῆς, τήν ὁποία συχνά ἐπισκεπτόμασταν, ἀφοῦ ἐκεῖ διέμενε ὁ πρῶτος Πνευματικός μας πατέρας, Ἐπίσκοπος Κάλλιστος.

Ἔκτοτε συνδεθήκαμε μέ πνευματική φιλία, παρά τή μεταξύ μας μεγάλη διαφορά ἡλικίας. Μᾶς συνέδεε ἡ κοινή ἀγάπη μας γιά τήν Πατερική Θεολογία καί τόν παραδοσιακό Μοναχισμό καί τό ἀμείωτο ἐνδιαφέρον μας γιά τά "ἐκκλησιαστικά" πράγματα.

Ὁ Ἀθανάσιος ὑπῆρξε γιά ἐμᾶς μία πολλαπλῶς ὠφέλιμη πνευματική συναναστροφή. Ἐξαιτίας του πλούτισα τίς γνώσεις μου καί χάριν σέ ἐκεῖνον γνώρισα πολλούς καί ἀξιόλογους ἀνθρώπους, ὅπως τόν π. Ἐπιφάνιο Θεοδωρόπουλο, τόν π. Μελέτιο Καλαμαρᾶ, τόν π. Γεώργιο Μεταλληνό, τόν Γέροντα Πορφύριο (Μπαϊρακτάρη), τόν π. Μᾶρκο Μανώλη (τοῦ "'Ορθοδόξου Τύπου"), τόν Γέροντα Θεόκλητο Διονυσιάτη, τόν π. Μάξιμο Λαυρεώτη καί βεβαίως τόν ἀξέχαστο π. Ἰωάννη Ρωμανίδη, τόν κατ' ἐμέ σπουδαιότερο Θεολόγο τοῦ 20οῦ αἰῶνος.

Μάλιστα ἡ γνωριμία μας μέ τόν τελευταῖο καί ἡ παρακολούθηση τῆς διδασκαλίας του στά περίφημα καί πολύτιμα ἐκεῖνα Θεολογικά μαθήματα στό Δικηγορικό Γραφεῖο τοῦ Ἀθανασίου στό κέντρο τῶν Ἀθηνῶν (Κάνιγγος 10) σφράγισαν τή Θεολογική μας σκέψη καί πορεία. [Σημείωση: Πολλοί ἀξιόλογοι ἄνθρωποι τοῦ Πνεύματος, Κληρικοί καί λαϊκοί, τά παρακολουθοῦσαν συνωστισμένοι στό μικρό χῶρο τοῦ Γραφείου. Μεταξύ αὐτῶν ἤμουν μᾶλλον ὁ νεώτερος στήν ἡλικία, μέ ἄγνοια τότε ποιοί ἦσαν οἱ συνδαιτημόνες ἐκείνων τῶν πνευματικῶν "συμποσίων". Ἀργότερα συνειδητοποίησα μέ πόσες καί ποιές προσωπικότητες βρεθήκαμε ἐκεῖ νά ἀπολαμβάνουμε τή σαγηνευτική διδασκαλία τοῦ μεγάλου Θεολόγου καί Καθηγητοῦ τῆς Δογματικῆς στό Α.Π.Θ. Ἰωάννου Ρωμανίδη.]

Ἰδιαίτερη ἀνάμνηση γιά τήν ἐλαχιστότητά μας ἀποτελεῖ ἡ κατόπιν προτροπῆς τοῦ Ἀθανασίου διακονία μας ὡς Κατηχητοῦ στό Μετόχι τῆς Μονῆς τοῦ Σινᾶ στόν Κόκκινο Μύλο Ἀττικῆς (Ἱ. Ναός Ἁγίας Βαρβάρας), σέ ἐφηβική ἀκόμη ἡλικία (13-14 ἐτῶν). Ὁ Ἀθανάσιος συνδεόταν μέ ἰδιαίτερη φιλία μέ τόν συντοπίτη του σημερινό Ἀρχιεπίσκοπο Σινᾶ κ. Δαμιανό, στόν ὁποῖο μᾶς συνέστησε, ἐνῶ καί ó ἴδιος ἐκκλησιαζόταν ἐκείνη τήν περίοδο στό ἀνωτέρω Μετόχι τοῦ Σινᾶ, τό ὁποῖο ἀκολουθοῦσε τό παλαιό ἡμερολόγιο.

Μία ἀκόμη ἔντονη ἀνάμνησή μας ἀπό τόν Ἀθανάσιο ἦταν ἡ ἀξέχαστη ἐμπειρία μας νά τόν ἀκοῦμε νά ἀγορεύει ὡς συνήγορος ὑπερασπίσεως μοναζουσῶν σέ πολύκροτη Δίκη (οἱ Γονεῖς των εἶχαν στραφεῖ ἐναντίον των καί τῆς Μονῆς τῆς μετανοίας των, λόγω τοῦ νεαροῦ τῆς ἡλικίας των, γιά δῆθεν ἀποπλάνηση καί προσηλυτισμό) σέ αἴθουσα στό Κτήριο τοῦ Ἀρσακείου Ἀθηνῶν (όπου στεγάζεται σήμερα τό Συμβούλιο τῆς Ἐπικρατείας). Θυμᾶμαι τήν χαρακτηριστική ἀποστροφή στήν ἀγόρευσή του πρός τήν Ἕδρα ὅτι εἶναι χίλιες φορές προτιμότερο οἱ νέοι νά στρέφονται πρός τόν Μοναχισμό, παρά στίς Ἀνατολικές Θρησκεῖες ἤ στά ναρκωτικά, ὅπως συνηθέστερα συμβαίνει. Ἀναφορά πού ἐπιδοκιμάστηκε αὐθόρμητα ἀπό τό πολυπληθές ἀκροατήριο μέ ἕνα παρατεταμένο χειροκρότημα!

Πολύ ἀργότερα, βρεθήκαμε νά εἴμαστε γείτονες στό Χωριό Χαλκί Κορινθίας, ὅπου ἐγώ ἀπέκτησα ἕνα κτῆμα, ὅπου βρίσκονταν οἱ μικρές ἐγκαταστάσεις ἑνός μικροῦ ἡσυχαστηρίου μέ ναΐσκο πρός τιμήν τοῦ Ἁγίου Νεκταρίου, ἐνῶ ἐκεῖνος εἶχε ἤδη ἀποκτήσει ἕνα μεγάλο κτῆμα ἐντός τοῦ ὁποίου ὑπῆρχαν οἱ ἐγκαταστάσεις μικροῦ μοναστηριοῦ μέ παλαιό Ναό πρός τιμήν τοῦ Ἁγίου Γεωργίου.

Ἐκεῖ, στό μοναστηράκι αὐτό (τό ὁποῖο ἑώρταζε στή μνήμη «πάντων τῶν Ὁσίων Πατέρων», τό Σάββατο τῆς Τυρινῆς) ἐπέλεξε να ζήσει μοναχική ζωή ὁ Ἀθανάσιος, ὅπου ἀποσύρθηκε καί ἐγκαταστάθηκε μονίμως μετά τή συνταξιοδότησή του ὡς Δικηγόρου. Ὁ Ἀθανάσιος ἦταν λάτρης τοῦ ὀρθοδόξου μοναχισμοῦ. Μάλιστα, ἐξ ὅσων γνωρίζω εἶχε ἐπιχειρήσει νά μονάσει δύο τουλάχιστον φορές. Τήν πρώτη φορά στή Μονή Σινᾶ καί τή δεύτερη στην Ἁγιορειτική Μονή Βατοπαιδίου, πρίν τήν ἐπάνδρωσή της ἀπό τή σημερινή Ἀδελφότητα τῆς Μονῆς ὑπό τόν γνωστό Ἡγούμενο Ἐφραίμ.

Αὐτή ἡ πρόθεση καί ἐπιθυμία του μπορεῖ νά μήν εὐοδώθηκε, ἀλλά ὁ Ἀθανάσιος εἶχε ἐπιλέξει óριστικά καί συνειδητά τόν ἄγαμο βίο ἤ μᾶλλον τή μοναχική βιοτή, ἀσχολούμενος κυρίως μέ τή μελέτη καί τή συγγραφή.

Ἐπί πολλά ἔτη ὑπῆρξε ἀρθρογράφος στήν Ἐφημερίδα "Ὀρθόδοξος Τύπος". Πολλά ἄρθρα του προκάλεσαν αἴσθηση γιά τόν τολμηρό καί ἀποκαλυπτικό τους χαρακτήρα, τάραξαν τά νερά στόν χῶρο τῆς θεολογίας ἀλλά καί τῶν ἐκκλησιαστικῶν πραγμάτων. Συνέγραψε τό σημαντικό βιβλιαράκι «Ἔγινε ἡ Ἕνωση τῶν Ἐκκλησιῶν» (Αθήνα 2007, σελ. 93). Πολέμησε μέ τήν πέννα του σφοδρώτατα τόν Οἰκουμενισμό, τή Μασωνία, τόν Σχολαστικισμό καί γενικότερον τόν ἐκδυτικισμό. Ἐμπνεόταν καί συγκινεῖτο ἰδιαιτέρως ἀπό τά ἰδανικά τῆς Ρωμηοσύνης.

Με τόν Ἀθανάσιο συμφωνούσαμε σέ πολλά καί διαφωνούσαμε ἐπίσης σέ ἀρκετά θέματα. Κυρίως, ἡ διαφωνία μας ἦταν στό ἡμερολογιακό ζήτημα, περί τοῦ ὁποίου ὅμως οἱ θέσεις του διαφοροποιήθηκαν μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου. Μάλιστα, ἐξ ὅσων γνωρίζω τίς τελευταῖες δεκαετίες τῆς ζωῆς του ἀκολούθησε τελικῶς τό λεγόμενο παλαιό ἡμερολόγιο, ἐνταχθείς στήν μεγαλύτερη τῶν ἐν Ἑλλάδι παλαιοημερολογιτικῶν παρατάξεων, αὐτή τῶν λεγομένων "Φλωρινικῶν" (ἐκ τοῦ πρώην Φλωρίνης Μητροπολίτου Χρυσοστόμου Καβουρίδου, ὁ ὁποῖος, ὡς γνωστόν, τό 1935 μέ δύο ἀκόμη Μητροπολίτες ἀπεκήρυξαν τό νέο ἡμερολόγιο καί ἀνέλαβαν τήν πνευματική ἡγεσία τῶν λεγομένων παλαιοημερολογιτῶν).

Εἶναι ἐνδεικτικό τῆς σημαντικῆς καί συνειδητῆς ἀποφάσεώς του νά ἐνταχθεῖ στόν χῶρο τοῦ παλαιοῦ ἡμερολογίου, κατά τοῦ ὁποίου εἶχε δημοσιογραφήσει μέ ἔντονο τρόπο καί ὀξύτητα κατά τό παρελθόν, τό γεγονός ὅτι ἐν συνεχεία συνέγραψε ἀξιόλογα βιβλία ἐπί τοῦ θέματος («Παληό καί Νέο ἡμερολόγιο», Ἀθήνα 2005, σελ. 263 καί «Τό ἡμερολογιακό», Ἀθήνα 2009, σελ. 128).

Εἶμαι δέ σέ θέση νά γνωρίζω ὅτι εἶχε ξεκινήσει, ἀλλά δέν πρόλαβε νά ὁλοκληρώσει, ἕνα ἐπιπλέον σχετικό πόνημα, μέ τό ὁποῖο ἀναιροῦσε συστηματικῶς καί τεκμηριωμένα τίς διατυπωθεῖσες θέσεις τοῦ γνωστοῦ ἐπιφανοῦς νεοημερολογίτου Ἀρχιμανδρίτου Ἐπιφανίου Θεοδωροπούλου κατά τῶν "παλαιοημερολογιτῶν" στό εὐρέως διαδοθέν καί προβαλλόμενο βιβλίο του "ΤΑ ΔΥΟ ΑΚΡΑ" (Ἀθήνα, 1986).

Ἐλπίζουμε, ἡ σημαντική καί ἀναμφίβολα ἐνδιαφέρουσα αὐτή ἐργασία του Ἀθανασίου Σακαρέλλου νά δεῖ κάποια στιγμή τό φῶς τῆς δημοσιότητος, διότι θά ἔχει ἰδιαίτερη ἀξία καί βαρύτητα ἡ γνώμη τοῦ τελευταίου, ὁ ὁποῖος ὑπῆρξε στενός φίλος τοῦ ἐν λόγῳ Ἀρχιμανδρίτου, τό συγκεκριμένο δέ βιβλίο ἀποτέλεσε καί ἀποτελεῖ τό κύριο "ὁπλοστάσιο" ὅσων ἀσκοῦν ἀρνητική κριτική στούς "παλαιοημερολογίτες" καί ἔχει ἐπηρεάσει πολύ κόσμο.

Ὁ Ἀθανάσιος Σακαρέλλος συνδεόταν μέ προσωπική φιλία μέ τόν Μητροπολίτη Ναυπάκτου κ. Ἱερόθεο Βλάχο. Ὁ τελευταῖος εἶναι ἐκεῖνος στόν ὁποῖο ὁ Ἀθανάσιος ἐμπιστεύθηκε τό πολύτιμο ὑλικό τῶν μαγνητοφωνημένων παραδόσεων τοῦ ἀξέχαστου Καθηγητοῦ π. Ἰωάννου Ρωμανίδη στό Γραφεῖο του, τό ὁποῖο ἔγινε ἡ βάση καί ἡ πηγή τῶν ἐκδοτικῶν ἔργων τοῦ Μητροπολίτου Ναυπάκτου καί ἰδίως τοῦ σπουδαίου δίτομου ἔργου τῆς ἐμπειρικῆς Δογματικῆς τοῦ μεγάλου Δογματολόγου.

Ἐν κατακλεῖδι, ὀφείλουμε νά ἀναφερθοῦμε στό γεγονός τῆς κηδεύσεως τοῦ Ἀθανασίου ὑπό τοῦ Μητροπολίτου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος Ναυπάκτου κ. Ἱεροθέου, ἡ ὁποία ἐξ ὅσων γνωρίζουμε ἔγινε μέ πρωτοβουλία τοῦ τελευταίου καί ἀπό τόν Ναό Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου Θέρμου Αἰτωλοακαρνανίας.

Ὁ Ἀθανάσιος Σακαρέλλος ὑπῆρξε ἕνας εὐφυέστατος ἄνθρωπος, παραδοσιακός Θεολόγος καί καλός Νομικός. Τόν χαρακτήριζε ἡ τόλμη στίς σκέψεις καί τίς προτάσεις του ἐπί διαφόρων νομικῶν καί ἐκκλησιαστικῶν ὑποθέσεων. Εἶχε ὡς ἄνθρωπος κάποιες ἰδιορρυθμίες καί ἀδυναμίες, ἀλλά διακρινόταν γιά τήν ἁπλότητα, τόν συναισθηματισμό καί τήν εὐαισθησία του. Ἐνδεικτικό τῆς ταπεινότητός του ἦταν ὅτι πάντοτε ζητοῦσε τή γνώμη συναδέλφων καί φίλων του γιά τά κείμενά του πρίν τά δημοσιεύσει. Δέν ἀπέφυγε τίς ἐσφαλμένες τοποθετήσεις ἐπί διαφόρων θεμάτων, κυρίως λόγῳ παρορμητισμοῦ. Ὅμως, δέν δίσταζε νά ἀναθεωρεῖ τίς ἀπόψεις του, νά διορθώνει τίς θέσεις του καί νά ἀποδέχεται τήν καλοπροαίρετη κριτική.

Εὐχόμεθα ὅπως Κύριος ὁ Θεός τόν συγχωρήσει κατά τό ἄμετρον ἔλεός Του. Θά τόν θυμόμαστε πάντοτε μέ ἀγάπη καί εὐγνωμοσύνη.

 Δ.Ι.Κ.

http://epistrofi-sotiria.blogspot.com/