Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ὁ στῦλος τῆς Ἐκκλησίας καὶ κήρυξ τῆς θείας Χάριτος -- Τοῦ Ἀρχ/του π. Μάρκου Μανώλη (†)

Ἡ σημερινή Κυριακή, εὐσεβεῖς χριστιανοί εἶναι συνέχεια θά μποροῦσε νά πῆ κανείς τῆς προηγουμένης Κυριακῆς τῆς Ὀρθοδοξίας. Διότι σήμερα ἑορτάζομε τήν μνήμην τοῦ μεγάλου προμάχου τῆς Ὀρθοδοξίας μας τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου Ἀρχιεπισκόπου Θεσ/νίκης τοῦ Παλαμᾶ καί ὅπως οἱ πρό αὐτοῦ Ἅγιοι Πατέρες ἠγωνίσθησαν διά τόν θρίαμβον τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως ἔτσι καί ὁ σημερινός μεγάλος Ἅγιος τῆς Ἐκκλησίας μας, ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς «ἑπόμενος τοῖς Ἁγίοις Πατράσι», ἀκολουθώντας δηλαδή πιστά τήν διδασκαλία τῶν Ἁγίων Πατέρων, ἐστερέωσε τήν Ὀρθοδοξίαν μας, ἐστήριξε τήν πίστιν τῶν Ὀρθοδόξων καί κατήσχυνε ὅλους ἐκείνους οἱ ὁποῖοι πολεμοῦσαν αὐτήν, μάλιστα δέ ἐκείνους, πού πολεμοῦσαν τόν Ὀρθόδοξο μοναχισμό, τόν ἡσυχασμό καί ἐκείνους πού δέν ἐδέχοντο διάκρισιν μεταξύ οὐσίας καί ἐνεργείας εἰς τήν Ἁγίαν Τριάδα.

Βέβαια αὐτά τά ζητήματα ἴσως μᾶς φαίνονται πολύ θεολογικά καί πολλές φορές θά ἔλεγε κανείς τί σχέσι ἔχουν αὐτά μέ τήν ζωή μας. Ἡ πραγματικότης εἶναι ὅτι ἔχουν μεγάλην καί τεραστίαν σχέσιν, διότι ἔτσι, μέ τήν διδασκλίαν τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ βλέπομε ὅτι ὁ Θεός δέν εἶναι κάτι τό ἀπρόσιτον. Ἡ οὐσία Του βεβαίως τοῦ Πανάγαθου Θεοῦ, τῆς Παναγίας Τριάδος εἶναι ὄντως ἀπρόσιτος καί ἄγνωστος εἰς ἡμᾶς, ἀλλά γίνονται γνωσταὶ εἰς ἡμᾶς αἱ ἐνέργειαι. Ἔρχεται ἡ Χάρις τοῦ Κυρίου μας καί μᾶς ἐπισκιάζει διά τῶν Ἁγίων Μυστηρίων καί διά τῶν ἄλλων ἀκτίστων ἐνεργειῶν τοῦ Παναγάθου Θεοῦ, ὥστε νά ἔχωμεν ζωήν, ὥστε νά ἔχωμεν κοινωνίαν μέ τήν Ἁγίαν Τριάδα. Ἔτσι ἡ διδασκαλία τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ εἶχε τεραστίαν σημασίαν ὄχι μόνον διά τό Βυζάντιον, ὄχι μόνον διά τήν ἐποχήν, πού ἔζησε τόν 14ον αἰῶνα, ἀλλά ἔχει μεγάλην σημασίαν καί σήμερα πού δεσπόζει ἡ ἀπιστία καί κυριαρχεῖ ὁ ὀρθολογισμός καί ἐδῶ καί εἰς τήν Εὐρώπην καί εἰς ὅλον τόν κόσμον, δυστυχῶς. Καί μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ἀνεκαλύφθη μόλις τά τελευταῖα χρόνια. Μελετηταί τοῦ ἔργου του μᾶς παρέδωσαν τόν πλοῦτον τῆς διδασκαλίας του καί ὅλοι θαυμάζουν πῶς ἐφωτίσθη ἀπό τό Πανάγιον Πνεῦμα αὐτός πού ζητοῦσε τόν φωτισμόν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου καί τοῦ Παναγίου Θεοῦ «φώτισόν μου τό σκότος» λέγοντας, ὅλοι θαυμάζουν πῶς ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς διετύπωσε αὐτήν τήν ὑπέροχον Ὀρθόδοξον διδασκαλίαν.
Ἔτσι, ἀδελφοί μου, ἡ Ἐκκλησία μας θά ἔχη πάντοτε τά ἀναστήματα ἐκεῖνα, τά ὁποῖα θά διακονήσουν τούς Ὀρθοδόξους, θά στηρίζουν τούς ἀδυνάτους καί θά καταπολεμοῦν τάς αἱρέσεις μέχρι τερμάτων αἰῶνος σύμφωνα μέ τήν ἐπαγγελίαν καί τήν ὑπόσχεσιν τοῦ Κυρίου μας πού εἶπε καί «πύλαι Ἅδου οὐ κατισχύσουσιν αὐτῆς».
Καί σήμερα μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι ὑπάρχουν ἄνδρες ἅγιοι, τοῦ Θεοῦ ἄνθρωποι, οἱ ὁποῖοι ἀκολουθοῦν τήν διδασκαλίαν τῶν Ἁγίων Πατέρων καί μάλιστα τοῦ Ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ. Αὐτήν τήν διδασκαλίαν ἠκολούθησε ὁ Ἅγιος Μᾶρκος ὁ Εὐγενικός, ὁ στῦλος τῆς Ὀρθοδοξίας. Αὐτήν τήν διδασκαλίαν ἠκολούθησε ἀργότερα καί ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης• εἶχε συλλέξει τά συγγράμματά του καί τά εἶχε ὑπομνηματίσει μέ πολλά σχόλια, ἀλλά δυστυχῶς ἐχάθησαν εἰς τό τυπογραφεῖον καί αὐτήν τήν διδασκαλίαν τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου Παλαμᾶ, πού ἑορτάζομε, προσπαθοῦν νά κρατοῦν σήμερα οἱ Ὀρθόδοξοι.
Μεγάλη μορφή καί εἶναι κρῖμα ὅτι δέν τόν γνωρίζομε ὅσο πρέπει, δέν τόν ἔχομε μελετήσει. Σήμερα εἰς τήν ἑορτήν, εἰς τό Εὐαγγέλιον, πού ἀκούσαμε τοῦ θαύματος τοῦ παραλυτικοῦ πού ἔκανε καλά ὁ Κύριος εἰς τήν Καπερναούμ ἔχει ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς καί μιά ἐπίκαιρο ὁμιλία τῆς ἑορτῆς, καί εἰς τήν ὁμιλία του λέγει ὅτι πράγματι ὅταν ἐδίδασκε ὁ Κύριός μας ἐκεῖ εἰς τήν Καπερναούμ ἦτο πολύς κόσμος, παρά πολύς κόσμος πού παρακολουθοῦσε τήν διδασκαλίαν Του. Ἦσαν πολλοί ἀκροαταί, ἀλλά δέν ἦσαν ὅλοι πρόθυμοι, διά νά κάμουν, νά ἐφαρμόσουν τήν διδασκαλίαν Του. Ἦσαν μέν ἀκροαταί ἀλλά ὄχι καί πρόθυμοι ποιηταί. Ἐμεῖς ὅμως πρέπει ὁσάκις μελετοῦμε τόν λόγον τοῦ Θεοῦ ἤ ἀκοῦμε τόν λόγον τοῦ Θεοῦ, λέγει ὁ Ἅγιος, νά εἴμεθα καί πρόθυμοι καί καλοί ἀκροαταί ἀλλά καί πρόθυμοι ποιηταί.
Ἐν συνεχείᾳ ἐρχόμενος εἰς τό θαῦμα πού ἔγινε εἰς τόν παραλυτικόν, πού ἀφήρεσαν τμῆμα τῆς στέγης οἱ τέσσεροι σύντροφοί του καί βοηθοί του, διότι ἦταν πάρα πολύς κόσμος καί πλησίασαν τόν παραλυτικόν μπροστά εἰς τά πόδια τοῦ Κυρίου καί ἔγινε τό θαῦμα ἐκεῖνο• αὐτό χρησιμοποιεῖ ὁ Ἅγιος, διά νά τό μεταφέρη καί εἰς τήν κάθε ψυχήν χριστιανοῦ, πού δέν προσέχει καί ἔχει μολυνθῆ ἀπό τίς ἁμαρτίες, ἔχει κουρασθῆ καί ἔχει παραλύσει πνευματικά ἀπό τίς ἁμαρτίες καί θέλει νά μᾶς βοηθήση εἰς τόν πνευματικόν αὐτό τομέα. Ἔτσι λέγει, προσαρμόζει τήν πρᾶξιν τῆς θεραπείας τῆς παραλύτου ψυχῆς. Καθένας πού πρόσκειται στίς ἡδονές εἶναι παράλυτος εἰς τήν ψυχήν, μᾶς λέγει ὁ Ἅγιος Γρηγόριος. Κείμενος ἐπάνω στό κρεβάτι τῆς ἡδυπαθείας καί τῆς σαρκικῆς ἀνέσεως. Ἡ ψυχή μας εἶνα παράλυτη, καθηλωμένη εἰς ἕνα σῶμα πού ὑπηρετεῖ τίς ἡδονές• χρειάζεται, εἶναι ἀνάγκη ἡ παράλυτη ψυχή νά ἐπιστρέψη εἰς τόν Χριστόν, διά νά θεραπευθῆ. Πῶς μπορεῖ νά τό ἐπιτύχη αὐτό; Τήν βοηθοῦν τέσσερις παράγοντες• Τέσσερις βοηθούς εἶχε ὁ παράλυτος. Τέσσερα πνευματικά μέσα καί ὅπλα. Μᾶς συνιστᾶ καί ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ἄν θέλωμε νά ζωοποιήσωμε καί νά ἀναστήσωμε τήν παραλυμένη μας ψυχή, ὁ πρῶτος τρόπος εἶναι ἡ αὐτοκατάκρισις, ἡ αὐτομεμψία. Μακάριος ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος πού φεύγει σάν ἀπό φωτιά τήν κατάκρισις, τό κουτσομπολιό, τήν σκληροκαρδίαν καί ὅ,τι εἶναι εἰς βάρος τοῦ ἀδελφοῦ του καί σκέπτεται τήν ἰδικήν του οἰκτράν κατάστασιν καί ἔχει τήν εὐλογημένην αὐτομεμψίαν. Μετά εἶναι ἡ ἐξαγόρευσις τῶν προημαρτημάτων, δηλαδή ἡ ἐξομολόγησις. Πόσην παρηγορίαν, πόσην ἀνακούφισιν αἰσθανόμεθα, ὁσάκις καταφεύγωμε εἰς τό φιλάνθρωπον αὐτό μυστήριον τῆς ἐξομολογήσεως. Εἶναι ὁ δεύτερος βοηθός μετά ἀπό τήν αὐτομεμψίαν. Εἶναι ὁ δεύτερος βοηθός ἡ ἱερά ἐξομολόγησις εἰς τό νά ἀναστήσωμε τήν νεκρωθεῖσαν καί παράλυτον ψυχήν μας. Ἐπίσης ἡ ὑπόσχεσις ἀποχῆς τῶν κακῶν, ἡ ὑπόσχεσις δηλαδή διά διόρθωσιν. Ὅπως λέγουν οἱ Ἅγιοι Πατέρες καί ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, πού ἑορτάζει καί ὁ Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης δέν εἶναι ἀρκετό τό ὅτι θά πᾶμε νά ἐξομολογηθοῦμε τίς ἁμαρτίες μας καί πάλι νά ξανασυνεχίσουμε τήν ἴδια ἁμαρτωλόν ζωήν, ἀλλά χρειάζεται ἀπόφασις διορθώσεως «σπαθί παιδί μου, σπαθί» πρέπει νά εἶναι ἡ ἀπόφασις, λέγει ὁ Ἅγιος, ὅταν φεύγης ἀπό τό ἐξομολογητήριον. Καί ὅπως ἔλεγε κάποιος καί σύγχρονος μετανοήσας χριστιανός προτιμῶ νά πεθάνω παρά νά ἁμαρτήσω. Μιά τέτοια διάθεσις, ἕνα τέτοιο φρόνημα πρέπει νά ὑπάρχη, ἄν θέλουμε νά ἔλθη ἡ ὑγεία καί ἡ θεραπεία καί εἰς τήν παράλυτον ἰδικήν μας ψυχήν καί τέλος δέησιν πρός τόν Θεόν. Νά ὁ τέταρτος βοηθός μας πού θά μᾶς βοηθήση εἰς τόν πνευματικόν αὐτόν ἀγῶνα. Χωρίς τήν παράκλησιν, χωρίς τήν βοήθεια ἀπό τόν Κύριόν μας, χωρίς τήν δέησιν τί μποροῦμε νά κάνωμε; Χωρίς ἐμοῦ δέν μπορεῖτε νά κάνετε τίποτε, μᾶς λέγει ὁ Κύριος. Νά λοιπόν οἱ τέσσεροι βοηθοί μας εἰς τήν πνευματικήν αὐτήν νεκρανάστασιν καί ἐξέγερσιν ἐκ τῆς πνευματικῆς παραλυσίας.
Μέ τήν κατάγνωσιν, ὅπως εἴπαμεν, ἡ αὐτομεμψία, ἡ ἐξαγόρευσις τῶν προημαρτημένων, δηλαδή ἡ ἐξομολόγησις, ἡ ὑπόσχεσις ἀποχῆς τῶν κακῶν, δηλαδή ἡ ἀπόφασις γιά διόρθωσιν εἰς τήν ζωήν μας καί τέλος ἡ δέησις πρός τόν Θεόν ἡ προσευχή. Ἀπαιτεῖται ὅμως νά ἀποστεγάσουμε τήν στέγην, τήν ὀροφήν. Ὀροφή εἶναι τό μέρος τῆς ψυχῆς πού εἶναι φορτωμένον ἀπό ὑλικά πού προέρχονται ἀπό τίς σχέσεις μας πρός τά γήινα καί τά πάθη καί χωρίζουν τήν ψυχήν ἀπό τόν Χριστόν. Ὅπως ἐκεῖ ἔγινε ἡ ἀποστέγασις καί πλησίασαν τόν παραλυτικόν ἐκεῖ ὅπου εὑρίσκετο ὁ Κύριος, τό μεταφέρει αὐτό ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς καί εἰς τόν κόσμον τῆς ψυχῆς μας, εἰς τό νοερόν τῆς ψυχῆς μας καί λέει εἶναι ἀνάγκη πᾶσαν τήν βιοτικήν ἀποθώμεθα μέριμναν. Νά ξεκολλήσουμε ἐπί τέλους ἀπό τήν ἁμαρτίαν, ἀπό τίς ἡδονές, ἀπό τά πάθη, ἀπό ὅλα ἐκεῖνα τά ὁποῖα μᾶς κρατοῦν χάμω καί δέν μᾶς ἀφήνουν νά πετάξουμε πρός τόν ἀκύμαντον λιμένα τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν. Τό νά πλησιάσουμε δηλαδή πραγματικά εἰς τόν Χριστόν μας. Ὅταν καθαρισθῆ ὁ λογισμός, τότε μποροῦμε νά ταπεινωθοῦμε, νά προσπέσουμε καί νά προσεγγίσουμε εἰς τόν Χριστόν, ὅπως ἔκανε ὁ εὐλογημένος ὁ παραλυτικός. Ἀμέσως τότε ὁ παράλυτος νοῦς ἀκούει τήν γλυκυτάτην λέξιν, τέκνον καί λαμβάνει τήν ἄφεσιν τῶν ἁμαρτιῶν του. Ἐπίσης λαμβάνει καί δύναμην, διά νά σηκώση τό κρεβάτι. Δηλαδή ὁ παραλυτικὸς ἄγει καί διευθύνει τό σῶμα εἰς τά ἔργα τῆς μετανοίας καί δέν διευθύνεται ἀπό αὐτό, ὅπως προηγουμένως. Ἔτσι ὁ ἄνθρωπος ἀνασταίνεται καί ζῆ εἰς τήν ἐν Χριστῷ ζωήν.
Νά ἀδελφοί μου, ὁ τρόπος μέ τόν ὁποῖον ἐδίδασκε τά πλήθη τῶν χριστιανῶν ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς. Ἤξερε καλά τόν νόμον τοῦ Θεοῦ, τήν Ἁγίαν Γραφήν, ἤξερε τήν διδασκαλίαν τῶν πρό αὐτοῦ Ἁγίων Πατέρων καί ἤθελε αὐτήν τήν ἀθάνατον διδασκαλίαν καί τόσον σημαντικήν καί σπουδαίαν διά τήν σωτηρίαν μας νά τήν μεταδώση καί εἰς τούς χριστιανούς καί μέ αὐτόν τόν τρόπον ἠγωνίσθη καί μέ τήν διδασκαλίαν του καί μέ τό παράδειγμά του καί μέ τά θαύματα, τά ὁποῖα τοῦ ἐχάρισε ὁ Κύριος καί ἔγινε πράγματι νεώτερος ἀστέρας τῆς Ὀρθοδοξίας μας, στῦλος τῆς Ἐκκλησίας μας, τῶν μοναστῶν ἡ καλλονή, ὁ κήρυξ τῆς Θείας Χάριτος.
Ἄς τόν παρακαλέσωμε εἰς τήν σημερινήν ἑορτήν του νά πρεσβεύη καί δι᾽ ἐμᾶς, ὥστε ν᾿ ἀγαπήσουμε ἀκόμη περισσότερο τόν Κύριόν μας καί τόν πλησίον καί νά θελήσουμε καί μεῖς νά προσπαθήσουμε ἰδιαιτέρως κατά τίς ἡμέρες αὐτές τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς νά ἀναστήσωμε καί τήν παράλυτον ψυχήν μας καί νά θελήση νά ἀγωνισθῆ τόν ὡραῖον πνευματικόν ἀγῶνα τῆς μετανοίας.
"Ο.Τ"