Ασκητής
του Θεοβάδιστου Όρους
«Έρωτι
και πυρί θείας αγάπης πυρπολούμενος»
Αληθινό πρότυπο ζωής, ανόθευτης και αυθεντικής πίστης είναι ο άγιος Ιωάννης
της Κλίμακας, τη μνήμη του οποίου όρισε να τιμά η Εκκλησία μας τη Δ΄ Κυριακή
των Νηστειών. Το μεγάλο αυτό πνευματικό ανάστημα, δεν ήταν τίποτε άλλο παρά
ένας ταπεινός ασκητής της ερήμου. Έπλεε όμως μέσα στο πέλαγος της θείας
Χάριτος, η οποία το ζωογονούσε πνευματικά. Ήταν ο κατ’ εξοχήν ασκητής του
θεοβάδιστου όρους Σινά και εκφραστής της θείας εμπειρίας που αφήνει τον άνθρωπο
να σκαρφαλώνει ως ύπαρξη στις κορυφογραμμές ουράνιων ενατενίσεων.
Το
υψηλό ανάστημα
Για το σημερινό άνθρωπο και τους σύγχρονους ρυθμούς της ζωής, ίσως η
προβολή ενός ασκητή, του εκτοπίσματος του Ιωάννη της Κλίμακας, να φαντάζει ως
κάτι το παράδοξο, να αποτελεί ίσως και ένα «σκάνδαλο».
Πώς μπορεί να
εναρμονίζονται τα βαθύτερα μηνύματα που εκπέμπει η ασκητική αυτή μορφή, η οποία
με μετάνοια και τα δάκρυα που απορρέουν από αυτή, με νηστεία και πνευματική
άσκηση, δείχνει μια πορεία εντελώς αντίθετη απ’ εκείνη που υπαγορεύει το δήθεν
σύγχρονο και εξελιγμένο πνεύμα της εποχής; Βασανιστικό πραγματικά το ερώτημα
αλλά συνάμα και υποβοηθητικό για βαθύτερο προβληματισμό.
Και όμως, στα νάματα της Ορθόδοξης Παράδοσης, η ασκητική ζωή δεν είναι
τίποτε άλλο, παρά η υπέρβαση του ατομισμού, ο εν χάριτι Θεού αγώνας προκειμένου
να καταστεί ο άνθρωπος χριστοειδής ύπαρξη, στην πιο τιμημένη μορφή της. Το
ορθόδοξο ήθος είναι στη βαθύτερη ουσία του ασκητικό, γιατί ισορροπεί στη σωστή
αξιολόγηση και ιεράρχηση των πραγμάτων, υπολογίζοντας τον άνθρωπο ως αιώνια
αξία. Επειδή η πνευματική ωριμότητα και τελείωση δεν είναι τελικά καρπός των
προσπαθειών του ανθρώπου αλλά δωρεά του Αγίου Πνεύματος, γι’ αυτό και η άσκηση
αυτή καθ’ εαυτή ποτέ δεν αποβαίνει αυτοσκοπός, αλλά το μέσο που οδηγεί στην
απόκτηση της δωρεάς και της χάρης του Θεού. Αυτό φαίνεται και από το
περιεχόμενο του περίφημου έργου του Ιωάννη, που το ονόμασε «Κλίμακα». Με τον
αγώνα και την πνευματική άσκηση, σκαλί-σκαλί και βήμα-βήμα, ο άνθρωπος
εγκολπώνεται την αρετή και αποτάσσεται την κακία.
Το περιεχόμενο της «Κλίμακας» είναι τόσο ψυχωφελές, που αναδεικνύεται σε
αληθινή πυξίδα ζωής. Είναι ένα από τα ωραιότερα ψυχωφελή συγγράμματα βγαλμένα
από ανθρώπινη γραφίδα. Με ύφος λιτό και σοβαρό, αποφθεγματικό και στοχαστικό,
που έχει όμως μέσα του ένα δυναμισμό και μια ανείπωτη γλυκύτητα που γοητεύει
και συναρπάζει, κατηχεί, οδηγεί, στηρίζει, ηλεκτρίζει την ψυχή των πιστών. Τους
σπρώχνει ν’ ατενίσουν προς τα άνω και ν’ ανέβουν την κλίμακα των αρετών, της
αγιότητας και της θέωσης. «Ανεβαίνετε, ανεβαίνετε, αδελφοί, αναβάσεις προθύμως
εν τη καρδία διατιθέμενοι…είπερ η αγάπη εστίν ο Θεός».
Προσευχή
Στην καρδιά της άσκησης, ως τρόπου ζωής, ξεπροβάλλει η δύναμη της
προσευχής. Το προνόμιο του ανθρώπου να προσεύχεται, να καταξιώνεται, να
συνομιλεί και να επικοινωνεί με το Δημιουργό του, είναι από τα πιο ισχυρά που
διαθέτει στη φαρέτρα του. Ακριβώς, από το Συναξάρι του αγίου Ιωάννη της
Κλίμακας, μαθαίνουμε ότι πρωτίστως ήταν άνθρωπος της προσευχής. Ήταν ο
αδιαλείπτως προσευχόμενος. Ο «έρωτι και πυρί θείας αγάπης πυρπολούμενος», όπως
χαρακτηριστικά τον περιγράφει το λειτουργικό βιβλίο του Τριωδίου. Είναι ο
εκφραστής της τέλειας προσευχής, την οποία από μόνος του διδάχθηκε στην πράξη,
αποτυπώνοντας τις θείες εμπειρίες του στο θείο σύγγραμμά του «Η Κλίμακα».
Πυρ
άγιο και επουράνιο
Ειδικότερα, για την προσευχή, ο Ιωάννης αναφέρεται στο 28ο κεφάλαιο της
Κλίμακας και την ανεβάζει στα ανώτερα στάδια της τελείωσης του ανθρώπου. Δεν θα
μπορούσε κιόλας να ήταν διαφορετικά, αφού, όπως ο ίδιος την ορίζει, «προσευχή
εστί ένωσις ανθρώπου και Θεού». Η προσευχή είναι «πυρ… άγιο και επουράνιο», που
εδρεύει στην καρδιά του ανθρώπου, αλλά η φλόγα της ανάβει από τον ουρανό. Η φωτιά
αυτή της προσευχής κατακαίει και εξαγνίζει την καρδιά του ανθρώπου, η οποία στη
συνέχεια γίνεται ευλογημένος δέκτης της θείας έλλαμψης και κάθαρσης. Τότε ο
νους, ο λογισμός και η διάθεση αδρανούν προς την φορά της αμαρτίας και τα πάθη
και οι κακίες υποχωρούν και ξεριζώνονται ή καλύτερα μεταποιούνται προς την
αρετή.
Εξάλλου, στη σημερινή ευαγγελική περικοπή βλέπουμε και τον πατέρα του
δαιμονισμένου εκείνου παιδιού να ζητεί τη βοήθεια του Χριστού. Αισθάνεται μέσα
του την αγάπη του Κυρίου. Αυτή φλέγει και πυρπολεί την καρδιά του. Η πίστη και
η εμπιστοσύνη που δείχνει στον Χριστό είναι υποδειγματική. Ξεπερνά τα
οποιαδήποτε εμπόδια και δυσκολίες. Και βέβαια ο λόγος του Κυρίου «ει δύνασαι
πιστεύσαι, πάντα δυνατά τω πιστεύοντι», απευθυνόταν όχι μόνο στον πατέρα του
παιδιού, αλλά και σε όλους μας. Η ζωντανή πίστη είναι ο αγλαής καρπός της
άσκησης και της προσευχής, στην οποία παραπέμπει η προσωπικότητα του Ιωάννη της
Κλίμακας.
Αγαπητοί αδελφοί, η αληθινή πίστη που εισάγει τον άνθρωπο στο χώρο της
θείας θαυματουργίας, όπως αποκρυσταλλώνεται από το μήνυμα της σημερινής
ευαγγελικής περικοπής, είναι στοιχείο που απουσιάζει από τη ζωή του σημερινού
ανθρώπου. Επειδή συμβαίνει αυτό, τον βλέπουμε να ακολουθεί μια πορεία
αυτοθεοποίησης που τον οδηγεί στην καταστροφή. Το ισχυρό παράδειγμα του πατέρα
που η πίστη του οδήγησε στη θαυματουργή θεραπεία του παιδιού του, αλλά και του
Ιωάννη που μέσα από την «Κλίμακά» του, ξεδιπλώνει τους πνευματικούς αναβαθμούς
που εκτοξεύουν τον άνθρωπο σε πνευματικά ύψη, με φόντο την προσευχή, ας
σφραγίσει και την δική μας πορεία στη ζωή. Πρόκειται για τον πιο αυθεντικό
δείκτη αλλά και πυξίδα ζωής.
Χριστάκης Ευσταθίου, θεολόγος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου