Ο Αρχιερεύς μας Χριστός Κύριος -- του αείμνηστου Στεργίου Σάκκου Ομ. Καθηγητού Α.Π.Θ.

Η πτώση των πρωτοπλάστων απομάκρυνε τον αποστάτη άνθρωπο από τον Δημιουργόν του, σκότισε το νου του και τον αποπροσανατόλισε από τη θεία αλήθεια, εξασθένισε τη βούλησή του, η οποία πλέον ρέπει προς το κακό και τα γήϊνα, αχρείωσε το «κατ΄ εικόνα» και τον κατέστησε ανίκανο να εκπληρώσει τον υψηλό σκοπό του, το «καθ΄ ομοίωσιν Θεού». Έτσι, ο πεσμένος άνθρωπος χρειαζόταν το φωτισμό της αληθινής διδασκαλίας, ποθούσε την εξιλέωση και συμφιλίωση με τον Θεό, είχε ανάγκη από τη θεία ενίσχυση για την αρμονική οργάνωση της ζωής του. Αυτές τις τρεις αδήριτες ανάγκες επεδίωξαν να ικανοποιήσουν στον ειδωλολατρικό κόσμο η φιλοσοφία, η θρησκεία και η εξουσία αντίστοιχα, που η κάθε μια ξεχωριστά υποσχόταν στον άνθρωπο την ευτυχία, τη λύτρωση και την ασφάλεια. Αλλά αν η ειδωλολατρία περιπλανάται σε δρόμους σκοτεινούς και αβέβαιους, που κοινή κατάληξί τους έχουν το αδιέξοδο, η ιουδαϊκή θρησκεία, που αποτελεί αποκάλυψη του αληθινού Θεού, ανοίγει ένα σίγουρο και φωτεινό μονοπάτι για τον άνθρωπο.

Εδώ ο ίδιος ο Γιαχβέ καθοδηγεί και κατευθύνει το λαό του, διορίζοντας για το σκοπό αυτό τους απεσταλμένους του· προφήτες, ιερείς και βασιλείς. Τα τρία αυτά αξιώματα παρέχονται με ειδική τελετή, τη χρίση. Χρίονται οι προφήτες, για να αποκαλύψουν το σχέδιο του Θεού και να διδάξουν το θέλημά του στο λαό του, οι αρχιερείς, για να ιερουργούν τις θυσίες και να εξιλεώνουν τον Θεό για τις αμαρτίες του λαού, και οι βασιλείς, για να διοικούν το λαό στο θεοκρατικό πολίτευμα του Ισραήλ. Οι τρεις αυτές τάξεις, προφήτες, ιερείς και βασιλείς, αναφέρονται στην Παλαιά Διαθήκη με το όνομα «χριστοί Κυρίου», διότι τους «έχριε», τους διόριζε ο Κύριος. Αλλά οι «χριστοί Κυρίου», που χειραγωγούν το λαό του Θεού μέσα στα σκοτάδια της ειδωλολατρίας, δεν εξυπηρετούν μόνο την ανάγκη της εποχής τους. Λειτουργούν και προφητικά μέσα στο σχέδιο της θείας οικονομίας, διότι προτυπώνουν τον αληθινό προφήτη και διδάσκαλο, τον τέλειο αρχιερέα, τον αιώνιο βασιλέα, που θα έρθει να διδάξει, να λυτρώσει και να κυβερνήσει την ανθρωπότητα. Είναι τύποι του Ιησού Χριστού, ο οποίος συγκεντρώνει και ασκεί με μοναδικό τρόπο και σε απόλυτο βαθμό τη διδακτική, την αρχιερατική και τη βασιλική εξουσία. Ο Ιησούς είναι ο κατ΄ εξοχήν «Χριστός Κυρίου». Αυτός αναλαμβάνοντας το επί γης έργο του θα εφαρμόση στον εαυτό του την προφητεία του Ησαϊα διαγγέκοντας «Πνεύμα Κυρίου επ΄ εμέ, ου είνεκεν έχρισέ με…» (Λκ 4, 18-19· πρβλ. Ησ 61, 1-2), και θα αποδείξει με τη ζωή και το έργο του ότι γι΄ αυτόν έχει γραφεί το «δια τούτο έχρισέ σε, ο Θεός, ο Θεός σου έλαιον αγαλλιάσεως παρά τους μετόχους σου» (Ψαλμ. 44, 8· Εβρ. 1, 9). Δηλαδή υπερέχει όλων των «χριστών Κυρίου», διότι, ενώ σ΄ εκείνους δίδεται από το Πνεύμα του Κυρίου, αυτός έχει όλο το Πνεύμα δικό του. Είναι ο ίδιος ο Κύριος ο Θεός και γι΄ αυτό θα ονομασθεί όχι απλώς «χριστός Κυρίου», αλλά «Χριστός Κύριος» (Λκ 2, 11). Βέβαια, είναι σχολαστική η διάκριση και εσφαλμένη η απόπειρα αξιολογήσεως των τριών αξιωμάτων του Κυρίου. Ανά πάσαν στιγμήν της επιγείου διακονίας του ο Ιησούς Χριστός ήταν συγχρόνως ο Διδάσκαλος, ο Αρχιερεύς και ο Βασιλεύς. Εξ άλλου, οι τρεις αυτές λειτουργίες είναι εξ ίσου απαραίτητες για την απολύτρωση και τη σωτηρία του ανθρώπου. Διότι ως διδάσκαλος ο Κύριος καλλιεργεί και προετοιμάζει τον άνθρωπο, ως αρχιερεύς τον λυτρώνει και τον αγιάζει, και ως βασιλεύς τον διατηρεί στο καθεστώς της χάριτος, στη λύτρωση. Γι΄ αυτό και η Εκκλησία, που συνεχίζει την επίγεια διακονία του Κυρίου, επιτελεί συγχρόνως και εξ ίσου τις τρεις αυτές λειτουργίες· διδάσκει, αγιάζει και διοικεί το πλήρωμά της.                                        

Η θυσία του Χριστού                                                                                                                                                                                                                                                                              
Ιδιαίτερα προβάλλει αυτές τις άγιες ημέρες της προετοιμασίας για το Πάσχα το αρχιερατικό αξίωμα του Κυρίου. Η Εκκλησία μας διαλέγει να διαβάζει ως αποστολικά αναγνώσματα των Κυριακών την προς Εβραίους Επιστολή, στην οποία διακηρύσσεται ο Ιησούς Χριστός ως ο μοναδικός και αιώνιος αρχιερέας. Αλλά και ο άξονας όλης της αγίας και μεγάλης Τεσσαρακοστής δεν είναι άλλος παρά η θυσία του Χριστού, ο σταυρός και το πάθος του για την αμαρτία του κόσμου. Εν τούτοις, η αρχιερατική διακονία του Ιησού Χριστού δεν συμπεριλαμβάνεται σε μία πράξη δεν εκπροσωπείται από μία θυσία. Διέπει και συνέχει όλη την επίγεια ζωή του και αποκορυφώνεται στη σταυρική του θυσία. Κατά το σοφό καθηγητή και διδάσκαλο της ορθοδόξου θεολογίας, αείμνηστο Χ. Ανδρούτσο, «το αρχιερατικόν τού Κυρίου αξίωμα περιλαμβάνει πάντα τα πολυειδή παθήματα, άτινα υπέρ ημών υπέστη ο Κύριος ενανθρωπήσας, από της Βηθλεέμ μέχρι τέλους, ιδίως δε και κατ΄ εξοχήν τον σταυρικόν θάνατον, ον υπέστη εν Γολγοθά αντί των αμαρτιών τού ανθρωπίνου γένους» (Χ. Ανδρούτσου, Δογματική της ορθοδόξου ανατολικής Εκκλησίας, Αθήναι 1956, σελ. 196). Επομένως, αν ήθελα αυτή τη στιγμή να δώσω μία πλήρη εικόνα της ιερωσύνης του Χριστού, θα έπρεπε να παρουσιάσω την ερμηνεία των τεσσάρων ευαγγελικών διηγήσεων. Αλλά, επειδή δεν είναι δυνατόν να γίνει κάτι τέτοιο, θα περιορισθώ σε μία σύντομη, σχεδόν επιγραμματική αναφορά ωρισμένων στοιχείων και περιστατικών της ζωής του Χριστού, όπου τον βλέπουμε να ιερουργεί την εκούσια προσφορά του.

α΄) Οι τρεις σταυροί του Χριστού                                                                                                                                                                                                                                                           
Η σταυρική θυσία του Ιησού αποτελεί το επισφράγισμα της προσφοράς του, την κορυφή, θα έλεγα, της θυσίας του για την εξιλέωση του ανθρώπου. Αλλά πριν ακόμη ανεβεί στο σταυρό του Γολγοθά ο Χριστός, από την ώρα που ενανθρώπησε, υπέμενε δύο άλλους σταυρούς· την αντίρρηση και αντιλογία των οικείων και των μαθητών του, και την αποδοκιμασία και καταφρόνια των φαρισαίων, της θρησκευτικής και της πολιτικής ηγεσίας του Ισραήλ. Πολλές είναι οι μαρτυρίες της Γραφής, που αποδεικνύουν τον Ιησού «τοιαύτην υπομεμενηκότα υπό των αμαρτωλών εις αυτόν αντιλογίαν» (Εβρ. 12, 3) και πολλά τα περιστατικά που ιστορούνται στα Ευαγγέλια και εικονίζουν την κακία των φαρισαίων και των άλλων ανθρώπων του ναού, αλλά και την εχθρότητα των πολιτικών αρχόντων απέναντί του. Ενδεικτικά αναφέρω την απόπειρα των συγχωριανών του να τον δολοφονήσουν (Λκ. 4, 29-30)· την απόπειρα των λεγομένων αδελφών του να τον εμποδίσουν από τη θεία του αποστολή (Μρ. 3, 21), την αντίρρηση του Πέτρου στο απολυτρωτικό του έργο(Μθ. 16, 22)· την αδυναμία των μαθητών του να τον κατανοήσουν (Μθ. 15, 16)· τις διαβολές των εχθρών του ότι είναι Σαμαρείτης και δαιμονισμένος και όργανο του Βεελζεβούλ (Ιω. 8, 48· Μθ. 12, 24).

β΄) Η τελείωση – η παράδοση της διαθήκης                                                                                                                                                                                                                                       
Η επίσημη, όμως, ιερουργία του αρχιερέως Ιησού αρχίζει το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης με το νιπτήρα. Λίγο πριν από το μυστικό δείπνο ο Κύριος ανασκουμπώνεται κι αρχίζει να πλένει τα πόδια των μαθητών του. Η ενέργειά του αυτή αντιστοιχεί μ΄ αυτό που στη σημερινή τελετουργική γλώσσα λέμε ότι ο ιερεύς «παίρνει καιρό» (ντύνεται τα ειδικά άμφια) ή «βάζει Ευλογητός». Ο ιουδαίος αρχιερέας πριν από τη λειτουργία του καθάριζε τον εαυτό του από κάθε σωματικό μολυσμό τελώντας τους καθαρμούς και ειδική θυσία· αυτό λεγόταν «τελείωσις». Ο αρχιερέας Ιησούς ως προκαταρκτική πράξη της λειτουργίας του πλένει τα πόδια των μαθητών του. Δεν καθαρίζει, αλλά λερώνει τα χέρια του. Με τον τρόπο αυτό εγκαινιάζει μία νέα τελείωση, την εσχάτη ταπείνωση. Αμέσως μετά το νιπτήρα, κατά την διάρκεια του Μυστικού Δείπνου, ο Ιησούς Χριστός υπογράφει την καινούργια συμφωνία του με τους ανθρώπους, την καινή διαθήκη. Και την υπογράφει με το αίμα του, το «αίμα της καινής διαθήκης». Αυτό είναι το μυστήριο της θείας Ευχαριστίας και της Κοινωνίας του αίματός του. Σαν ένα αρνί με μυαλό ανθρώπου και αγάπη Θεού ο Ιησούς έρχεται να σφαγεί για τη σωτηρία μας, συμφωνεί τη σφαγή του, υπογράφει ότι δέχεται να σφαγεί, κι αμέσως μετά την υπογραφή προχωρεί μόνος του, εκούσια και με πλήρη επίγνωση στο σφαγείο, στο σταυρό.

γ΄) Η θυσία                                                                                                                                                                                                                                                                                             
Αλλά ο Ιησούς Χριστός δεν είναι μόνο το ιερό σφάγιο. Είναι συγχρόνως και ο αρχιερέας που ιερουργεί τη θυσία. Κάθε θυσία συνοδεύεται από προσευχή. Και ο Χριστός, πριν επιτελέσει τη σταυρική του θυσία, προσεύχεται. Ο ευαγγελιστής Ιωάννης στο 17^ο κεφ. του Ευαγγελίου του διασώζει αυτή την αρχιερατική προσευχή του Κυρίου. Και όπως κάθε ιερέας στην προσευχή της θυσίας δηλώνει στον Θεό γιατί την προσφέρει, π.χ. για να ζητήσει ευφορία γης, σωτηρία από ναυάγιο, αποκατάσταση υγείας κλπ., έτσι και ο Ιησούς στην αρχιερατική προσευχή του μεταξύ των άλλων δηλώνει για ποιο αίτημα προσφέρει τον εαυτό του· «ίνα και αυτοί (=οι μαθητές του, η Εκκλησία του) ώσιν ηγιασμένοι εν αληθεία» (Ιω. 17, 19). Για να γίνουν ιδιοκτησία του Θεού Πατέρα, να εγγραφούν και να καταταγούν και αυτοί στην πολιτεία του Θεού, να μπουν στο χώρο από τον οποίο κάποτε εξέπεσαν. Με ένα λόγο, ο Ιησούς προσφέρει τη θυσία του εαυτού του για τη λύτρωση του πεσμένου ανθρώπου. Πόσο ο Κύριος είχε την πεποίθηση ότι ιερουργεί ως ιερέας πάνω στο σταυρό, όπου κρέμεται ως θύμα, φαίνεται και από το γεγονός ότι πριν παραδώσει το πνεύμα του, ο τελευταίος του λόγος ήταν «τετέλεσται» (Ιω. 19, 30). Τελειώνει η ιερουργία του, η θυσία του ολοκληρώνεται, το σχέδιο της θείας οικονομίας εκτελείται. Με τη θριαμβευτική ανάσταση, την οποία επιβεβαιώνουν οι εμφανίσεις τού αναστημένου Κυρίου, επικυρώνεται η θυσία του. Κατόπιν, με την ανάληψη ο αναστημένος Ιησούς Χριστός εγκαθίσταται στους ουρανούς, στα δεξιά του Πατρός, όπου «εντυγχάνει υπέρ ημών» (Εβρ. 7, 25), συνεχίζει την αρχιερατική διακονία του «εις το διηνεκές». Ο Χριστός, γράφει ο Ζυγαβηνός, «πρεσβεύει έτι και νυν ως άνθρωπος υπέρ της σωτηρίας ημών ότι μετά του σώματός εστιν, ούπερ έλαβεν».                                                                                                                                                                                                                                                          

Και σήμερα η Εκκλησία συνεχίζοντας το αρχιερατικό έργο του Χριστού επιτελεί και προσφέρει στον κόσμο την άχραντη θυσία του, που λυτρώνει τον άνθρωπο από τα δεινά του. Βέβαια, η εποχή μας έχει γεμίσει από υποκατάστατα, που ζητούν να αντικαταστήσουν τη θυσία του Χριστού στη ζωή μας και υπόσχονται διάφορες ψευτολυτρώσεις. Το γεγονός, όμως, είναι ότι ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός παραμένει ο μόνος Λυτρωτής, κοντά στον οποίο αναπαύονται όντως οι ψυχές, τρέφονται με το αίμα του και μεταλαμβάνουν τη θεία ζωή του. Είναι «ο ελεήμων και πιστός αρχιερεύς», αυτός που θέλει και μπορεί να μας σώσει, ο αρχιερέας που με το ένα χέρι κρατά τον Θεό και με το άλλο την ανθρωπότητα και γίνεται η γέφυρα της σωτηρίας μας. Και οι ιερείς, οι οποίοι διακονούν αυτό το ύψιστο έργο, οφείλουν να έχουν βαθειά τη συναίσθηση ότι η ιερωσύνη τους είναι το σκαλοπάτι όπου κατεβαίνει ο Θεός, για να φθάσει τον άνθρωπο, και όπου ανεβαίνει ο άνθρωπος, για να φθάσει τον Θεό και να πάρει τη λύτρωση που του φέρνει.