Ωδή η΄. Ο Ειρμός.
Ευλογείτε παίδες,
της Τριάδος ισάριθμοι, δημιουργόν Πατέρα Θεόν· υμνείτε τον συγκαταβάντα Λόγον,
και το πυρ εις δρόσον μεταποιήσαντα· και υπερυψούτε, το πάσι ζωήν παρέχον,
Πνεύμα πανάγιον εις τους αιώνας.
Ερμηνεία.
Προσφυώς και
περιέργως εμελούργησε τον παρόντα Ειρμόν ο ιεράρχης και σοφός Κοσμάς. Διότι
επειδή οι τρεις Παίδες εν τη ογδόη τούτων Ωδή παρακινούσιν όλα τα κτίσματα εις
ύμνον Θεού, «ευλογείτε, λέγοντες, και υμνείτε και υπερυψούτε τον Κύριον»·
τούτου χάριν και ο ιερός Μελωδός παρακινεί αντιστρόφως τους τρεις Παίδας εις
τον αυτόν ύμνον του Θεού. Και εκείνο όπου οι τρεις Παίδες εποίησαν προς τα άλλα
κτίσματα, τούτο ποιεί ο Ασματογράφος ούτος προς τους τρεις Παίδας· μάλλον δε,
αυτός εμιμήθη και εις τούτο αυτούς· διότι, καθώς οι ίδιοι τρεις Παίδες
παρακινούσι τον εαυτόν των εις το να υμνούσι τον Θεόν, λέγοντες «ευλογείτε
Ανανία Αζαρία και Μισαήλ τον Κύριον»· ούτω και ο θείος Μελωδός παρακινεί εις
ύμνον αυτούς δια του παρόντος Τροπαρίου.
Πάλιν, επειδή οι τρεις Παίδες είναι ισάριθμοι της αγίας Τριάδος· δια τούτο ο Μελωδός ευρών τα τρία ταύτα ρήματα αναφερόμενα εν τη ογδόη τούτων Ωδή: ήτοι το ευλογείτε, το υμνείτε, και το υπερυψούτε. Το μεν ευλογείτε απέδωκεν εις τον Θεόν και Πατέρα, τον προκαταρκτικώς Δημιουργόν όντα του Παντός· το δε υμνείτε απέδωκεν εις τον του Πατρός μονογενή Υιόν και Λόγον, όστις συγκατέβη εις την κάμινον και μετέβαλεν εις δρόσον το πυρ· το δε υπερυψούτε απέδωκεν εις το Πανάγιον Πνεύμα, το οποίον δίδει ζωήν εις όλα τα ζωντανά κτίσματα· οποία είναι οι Άγγελοι, οι Άνθρωποι, τα ζώα, και τα φυτά· διότι και τα φυτά ζωήν έχουσι και ψυχήν θρεπτικήν, αυξητικήν και γεννητικήν του ομοίου. Όθεν και Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης ζώντα ταύτα ονομάζει. Αλλ΄ αν και τα τρία ταύτα ρήματα οι τρεις Παίδες τα αποδίδουσιν εις ένα πρόσωπον, το του Πατρός δηλαδή, όπερ και Κύριον ονομάζουσιν· φησί γαρ «Ευλογείτε πάντα τα έργα Κυρίου τον Κύριον, υμνείτε και υπερυψούτε αυτόν εις τους αιώνας» (Αίν.). Ο θείος όμως Κοσμάς διεμοίρασε ταύτα εις τα τρία Θεαρχικά πρόσωπα και υποστάσεις της μιας Θεότητος. Εποίησε δε τούτο, όχι διότι ειδικώς και με ξεχωριστόν τρόπον αποδίδοται το μεν ευλογείτε, τω Πατρί, τω δε υμνείτε, τω Υιώ, και το υπερυψούτε, τω Αγίω Πνεύματι· άπαγε της τοιαύτης φρενοβλαβείας! Διότι κοινά και εις τα τρία υπερούσια πρόσωπα της μακαρίας Θεότητος είναι, και η ευλογία και ο ύμνος και η υπερύψωσις· αλλ΄ εποίησε τούτο, ένα μεν, δια να δείξη, ότι οι Παίδες οι ευλογούντες και υμνούντες και υπερυψούντες τον Κύριον, ήτον τρεις τω αριθμώ, και ακολούθως ο καθείς εξ αυτών εδοξολόγει με ένα ξεχωριστόν ρήμα εν πρόσωπον της Αγίας Τριάδος, της οποίας ήτον ισάριθμοι· το δε κυριώτερον αίτιον τούτου εστάθη, διότι εν τη Ωδή ταύτη των τριών Παίδων έβλεπεν ο ιερός Μελωδός, ότι αναφέρονται και τα τρία πρόσωπα της Βασιλικωτάτης Θεότητος. Ο μεν γαρ Πατήρ αναφέρεται δια του ονόματος του, Κύριος και του, Θεός· φησί γαρ: «Ευλογείτε πάντα τα έργα Κυρίου τον Κύριον»· και πάλιν: «Και οι τρεις ούτοι Σεδράχ, Μισάχ, και Αυδεναγώ έπεσον εις μέσον της καμίνου και περιεπάτουν εν μέσω της φλογός υμνούντες τον Θεόν και ευλογούντες τον Κύριον» (Δαν. γ:23)· ο δε Υιός αναφέρεται εν αυτή δια του ονόματος του Αγγέλου· Ο δε Άγγελος, φησί, Κυρίου συγκατέβη: «άμα τοις περί τον Αζαρίαν εις την κάμινον, και εξετίναξε την φλόγα του πυρός εκ της καμίνου» (Αίν. 25)· ο γαρ Άγγελος ούτος δεν ήτον ένας από τους απλούς Αγγέλους, αλλ΄ ήτον ο μονογενής Υιός και Λόγος του Θεού και Πατρός, ο της μεγάλης βουλής Άγγελος, όστις δια της συγκαταβάσεώς του ταύτης επρομήνυε την δια σαρκός Αυτού προς ημάς γενησομένην κατάβασιν. Όθεν και Ναβουχοδονόσορ Υιόν Θεού ωνόμαζεν Αυτόν, λέγων: «Ουχί άνδρας τρεις εβάλομεν εις το μέσον του πυρός πεπεδημένους; Ιδόν εγώ ορών άνδρας τέσσαρας λελυμένους και περιπατούντας εν μέσω του πυρός, και διαφθορά ουκ έστιν εν αυτοίς, και η όρασις του τετάρτου ομοία Υιώ Θεού» (Δαν. γ:24-25). Ούτω γαρ και ο εν τη βάτω φανείς Άγγελος προς τον Μωϋσήν, Αυτός ήτο ο Υιός του Θεού εν είδει Αγγέλου καταβάς, ως ερμηνεύει ο μέγας Βασίλειος εν τοις κατ΄ Ευνομίου. Ομοίως και ο Άγγελος ο ρυόμενος τον Ιακώβ εκ πάντων των κακών, (Γέν. μη:16) ως αυτός έλεγεν, ο Θεός Λόγος ην ο της μεγάλης βουλής Άγγελος κατά τον Μ. Αθανάσιον. Το Πνεύμα δε το Άγιον αναφέρεται εν τη Ωδή δια των λόγων τούτων: «Και εποίησε το μέσον της καμίνου ως πνεύμα δρόσου διασυρίζον». Όθεν ο ιερός Κοσμάς βλέπων αναφερόμενα εν τη Ωδή και τα τρία πρόσωπα της μοναρχικωτάτης Τριάδος, δεν υπέφερε να υμνήται εν τη Ωδή το εν μόνον πρόσωπον· αλλ΄ αναλόγως εμοίρασεν εις το καθ΄ εν πρόσωπον το εν ρήμα εκ των ανωτέρω· ίνα και τα τρία, ως ομοούσια και λυτρώσαντα τους Παίδας εκ της καμίνου δοξολογώνται. Και αύτη είναι η αφορμή, δια την οποίαν και η Εκκλησία εν τω τέλει της παρούσης ογδόης επρόσθεσε τα λόγια ταύτα: «Ευλογούμεν Πατέρα, Υιόν, και Άγιον Πνεύμα τον Κύριον» (Ου γαρ των τριών Παίδων ταύτα εισι), βλέπουσα και αυτή, ότι αναφέρονται εν τη Ωδή τα τρία πρόσωπα της μιας Θεότητος. Ποίον δε ωφέλιμον νόημα ημπορείς να κερδήσης εις την ψυχήν σου, αγαπητέ, από το Τροπάριον τούτο; Το να ευχαριστής και δοξολογής τον Θεόν πάντοτε, δια τας ευεργεσίας και χάριτας, όπου κατά διαφόρους καιρούς και τρόπους σοι έδωκε. Καθώς γαρ οι τρεις Παίδες δεν έπαυον από το να ευχαριστούν και δοξολογούν τον Θεόν, διότι τους ελύτρωσεν από την κάμινον του πυρός· και όχι μόνον αυτοί εδοξολόγουν, αλλά και όλα τα κτίσματα επαρακίνουν εις το να δοξολογούν και αυτά με αυτούς· ούτω και συ, αδελφέ, πρέπει μεν να ευχαριστής τον Θεόν εις κάθε πράγμα, κατά την παραγγελίαν του Αποστόλου, την λέγουσαν «Εν παντί ευχαριστείτε» (α΄ Θεσσ. ε:18) εξαιρέτως δε πρέπει να τον ευχαριστής, όταν τύχη να σε ελευθερώση από κανένα κίνδυνον και πειρασμόν, ή να σοι χαρίση καμμίαν εξαίρετον ευεργεσίαν: «Εξομολογήσεταί σοι γαρ, λέγει ο Δαβίδ προς τον Θεόν, (ήτοι θέλει δοξολογήσει και ευχαριστήσει ο Άνθρωπος) όταν αγαθύνης αυτώ» (Ψαλμ. μη:19). Ούτως ο Απόστολος Παύλος ευχαρίστει πάντοτε· όθεν έλεγεν: «ευχαριστώ τω Θεώ πάντοτε» (α΄ Κορ. α:4) ούτως ο θείος Χρυσόστομος εσυνείθιζε να λέγη πάντοτε ταύτα τα αξιομνημόνευτα και ευχαριστικά λόγια: «Δόξα τω Θεώ πάντων ένεκεν· ου γαρ παύσομαι τούτο επιλέγων αεί επί πάσι μοι τοις συνβαίνουσιν» (Επιστ. Ια΄ προς Ολυμπιάδα)· και πάλιν ο αυτός έλεγεν «Αρίστη ευεργεσίας φυλακή, η της ευεργεσίας μνήμη και η διηνεκής ευχαριστία»· ούτως ο μέγας της Θεσσαλονίκης Γρηγόριος μιμούμενος τον θείον Χρυσόστομον έλεγε τα ανωτέρω εκείνου λόγια. Εάν ούτως ευχαριστής, αγαπητέ, τον ευεργέτην σου Θεόν, όχι μόνον δεν θέλεις δείξει αχαριστίαν εις αυτόν, η οποία κατά τον ιερόν Αυγουστίνον δεν αρέσκει εις τον Θεόν, αλλά προς τούτοις, δια την ευχαριστίαν σου θέλεις παρακινήσει τον Θεόν να σοι χαρίση χαρίσματα μεγαλύτερα από τα πρότερα, όπου σοι εχάρισε· καθώς λέγει ο άγιος Ισαάκ «η Ευχαριστία του λανβάνοντος, ερεθίζει τον διδόντα, του δούναι δωρήματα μειζότερα των προτέρων» (Λόγος λ΄ σελ 186).
Πάλιν, επειδή οι τρεις Παίδες είναι ισάριθμοι της αγίας Τριάδος· δια τούτο ο Μελωδός ευρών τα τρία ταύτα ρήματα αναφερόμενα εν τη ογδόη τούτων Ωδή: ήτοι το ευλογείτε, το υμνείτε, και το υπερυψούτε. Το μεν ευλογείτε απέδωκεν εις τον Θεόν και Πατέρα, τον προκαταρκτικώς Δημιουργόν όντα του Παντός· το δε υμνείτε απέδωκεν εις τον του Πατρός μονογενή Υιόν και Λόγον, όστις συγκατέβη εις την κάμινον και μετέβαλεν εις δρόσον το πυρ· το δε υπερυψούτε απέδωκεν εις το Πανάγιον Πνεύμα, το οποίον δίδει ζωήν εις όλα τα ζωντανά κτίσματα· οποία είναι οι Άγγελοι, οι Άνθρωποι, τα ζώα, και τα φυτά· διότι και τα φυτά ζωήν έχουσι και ψυχήν θρεπτικήν, αυξητικήν και γεννητικήν του ομοίου. Όθεν και Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης ζώντα ταύτα ονομάζει. Αλλ΄ αν και τα τρία ταύτα ρήματα οι τρεις Παίδες τα αποδίδουσιν εις ένα πρόσωπον, το του Πατρός δηλαδή, όπερ και Κύριον ονομάζουσιν· φησί γαρ «Ευλογείτε πάντα τα έργα Κυρίου τον Κύριον, υμνείτε και υπερυψούτε αυτόν εις τους αιώνας» (Αίν.). Ο θείος όμως Κοσμάς διεμοίρασε ταύτα εις τα τρία Θεαρχικά πρόσωπα και υποστάσεις της μιας Θεότητος. Εποίησε δε τούτο, όχι διότι ειδικώς και με ξεχωριστόν τρόπον αποδίδοται το μεν ευλογείτε, τω Πατρί, τω δε υμνείτε, τω Υιώ, και το υπερυψούτε, τω Αγίω Πνεύματι· άπαγε της τοιαύτης φρενοβλαβείας! Διότι κοινά και εις τα τρία υπερούσια πρόσωπα της μακαρίας Θεότητος είναι, και η ευλογία και ο ύμνος και η υπερύψωσις· αλλ΄ εποίησε τούτο, ένα μεν, δια να δείξη, ότι οι Παίδες οι ευλογούντες και υμνούντες και υπερυψούντες τον Κύριον, ήτον τρεις τω αριθμώ, και ακολούθως ο καθείς εξ αυτών εδοξολόγει με ένα ξεχωριστόν ρήμα εν πρόσωπον της Αγίας Τριάδος, της οποίας ήτον ισάριθμοι· το δε κυριώτερον αίτιον τούτου εστάθη, διότι εν τη Ωδή ταύτη των τριών Παίδων έβλεπεν ο ιερός Μελωδός, ότι αναφέρονται και τα τρία πρόσωπα της Βασιλικωτάτης Θεότητος. Ο μεν γαρ Πατήρ αναφέρεται δια του ονόματος του, Κύριος και του, Θεός· φησί γαρ: «Ευλογείτε πάντα τα έργα Κυρίου τον Κύριον»· και πάλιν: «Και οι τρεις ούτοι Σεδράχ, Μισάχ, και Αυδεναγώ έπεσον εις μέσον της καμίνου και περιεπάτουν εν μέσω της φλογός υμνούντες τον Θεόν και ευλογούντες τον Κύριον» (Δαν. γ:23)· ο δε Υιός αναφέρεται εν αυτή δια του ονόματος του Αγγέλου· Ο δε Άγγελος, φησί, Κυρίου συγκατέβη: «άμα τοις περί τον Αζαρίαν εις την κάμινον, και εξετίναξε την φλόγα του πυρός εκ της καμίνου» (Αίν. 25)· ο γαρ Άγγελος ούτος δεν ήτον ένας από τους απλούς Αγγέλους, αλλ΄ ήτον ο μονογενής Υιός και Λόγος του Θεού και Πατρός, ο της μεγάλης βουλής Άγγελος, όστις δια της συγκαταβάσεώς του ταύτης επρομήνυε την δια σαρκός Αυτού προς ημάς γενησομένην κατάβασιν. Όθεν και Ναβουχοδονόσορ Υιόν Θεού ωνόμαζεν Αυτόν, λέγων: «Ουχί άνδρας τρεις εβάλομεν εις το μέσον του πυρός πεπεδημένους; Ιδόν εγώ ορών άνδρας τέσσαρας λελυμένους και περιπατούντας εν μέσω του πυρός, και διαφθορά ουκ έστιν εν αυτοίς, και η όρασις του τετάρτου ομοία Υιώ Θεού» (Δαν. γ:24-25). Ούτω γαρ και ο εν τη βάτω φανείς Άγγελος προς τον Μωϋσήν, Αυτός ήτο ο Υιός του Θεού εν είδει Αγγέλου καταβάς, ως ερμηνεύει ο μέγας Βασίλειος εν τοις κατ΄ Ευνομίου. Ομοίως και ο Άγγελος ο ρυόμενος τον Ιακώβ εκ πάντων των κακών, (Γέν. μη:16) ως αυτός έλεγεν, ο Θεός Λόγος ην ο της μεγάλης βουλής Άγγελος κατά τον Μ. Αθανάσιον. Το Πνεύμα δε το Άγιον αναφέρεται εν τη Ωδή δια των λόγων τούτων: «Και εποίησε το μέσον της καμίνου ως πνεύμα δρόσου διασυρίζον». Όθεν ο ιερός Κοσμάς βλέπων αναφερόμενα εν τη Ωδή και τα τρία πρόσωπα της μοναρχικωτάτης Τριάδος, δεν υπέφερε να υμνήται εν τη Ωδή το εν μόνον πρόσωπον· αλλ΄ αναλόγως εμοίρασεν εις το καθ΄ εν πρόσωπον το εν ρήμα εκ των ανωτέρω· ίνα και τα τρία, ως ομοούσια και λυτρώσαντα τους Παίδας εκ της καμίνου δοξολογώνται. Και αύτη είναι η αφορμή, δια την οποίαν και η Εκκλησία εν τω τέλει της παρούσης ογδόης επρόσθεσε τα λόγια ταύτα: «Ευλογούμεν Πατέρα, Υιόν, και Άγιον Πνεύμα τον Κύριον» (Ου γαρ των τριών Παίδων ταύτα εισι), βλέπουσα και αυτή, ότι αναφέρονται εν τη Ωδή τα τρία πρόσωπα της μιας Θεότητος. Ποίον δε ωφέλιμον νόημα ημπορείς να κερδήσης εις την ψυχήν σου, αγαπητέ, από το Τροπάριον τούτο; Το να ευχαριστής και δοξολογής τον Θεόν πάντοτε, δια τας ευεργεσίας και χάριτας, όπου κατά διαφόρους καιρούς και τρόπους σοι έδωκε. Καθώς γαρ οι τρεις Παίδες δεν έπαυον από το να ευχαριστούν και δοξολογούν τον Θεόν, διότι τους ελύτρωσεν από την κάμινον του πυρός· και όχι μόνον αυτοί εδοξολόγουν, αλλά και όλα τα κτίσματα επαρακίνουν εις το να δοξολογούν και αυτά με αυτούς· ούτω και συ, αδελφέ, πρέπει μεν να ευχαριστής τον Θεόν εις κάθε πράγμα, κατά την παραγγελίαν του Αποστόλου, την λέγουσαν «Εν παντί ευχαριστείτε» (α΄ Θεσσ. ε:18) εξαιρέτως δε πρέπει να τον ευχαριστής, όταν τύχη να σε ελευθερώση από κανένα κίνδυνον και πειρασμόν, ή να σοι χαρίση καμμίαν εξαίρετον ευεργεσίαν: «Εξομολογήσεταί σοι γαρ, λέγει ο Δαβίδ προς τον Θεόν, (ήτοι θέλει δοξολογήσει και ευχαριστήσει ο Άνθρωπος) όταν αγαθύνης αυτώ» (Ψαλμ. μη:19). Ούτως ο Απόστολος Παύλος ευχαρίστει πάντοτε· όθεν έλεγεν: «ευχαριστώ τω Θεώ πάντοτε» (α΄ Κορ. α:4) ούτως ο θείος Χρυσόστομος εσυνείθιζε να λέγη πάντοτε ταύτα τα αξιομνημόνευτα και ευχαριστικά λόγια: «Δόξα τω Θεώ πάντων ένεκεν· ου γαρ παύσομαι τούτο επιλέγων αεί επί πάσι μοι τοις συνβαίνουσιν» (Επιστ. Ια΄ προς Ολυμπιάδα)· και πάλιν ο αυτός έλεγεν «Αρίστη ευεργεσίας φυλακή, η της ευεργεσίας μνήμη και η διηνεκής ευχαριστία»· ούτως ο μέγας της Θεσσαλονίκης Γρηγόριος μιμούμενος τον θείον Χρυσόστομον έλεγε τα ανωτέρω εκείνου λόγια. Εάν ούτως ευχαριστής, αγαπητέ, τον ευεργέτην σου Θεόν, όχι μόνον δεν θέλεις δείξει αχαριστίαν εις αυτόν, η οποία κατά τον ιερόν Αυγουστίνον δεν αρέσκει εις τον Θεόν, αλλά προς τούτοις, δια την ευχαριστίαν σου θέλεις παρακινήσει τον Θεόν να σοι χαρίση χαρίσματα μεγαλύτερα από τα πρότερα, όπου σοι εχάρισε· καθώς λέγει ο άγιος Ισαάκ «η Ευχαριστία του λανβάνοντος, ερεθίζει τον διδόντα, του δούναι δωρήματα μειζότερα των προτέρων» (Λόγος λ΄ σελ 186).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου