Βαλκάνια: Μια πυρίκαυστη ζώνη

Κωνσταντίνος Χολέβας

Στις 28 Ιουνίου θυμόμαστε δύο ιστορικές επετείους που σχετίζονται με την πυρίκαυστη ζώνη των Βαλκανίων. Πρώτη επέτειος είναι εκείνη της 28ης Ιουνίου 1389, όταν οι Σέρβοι ηττήθηκαν από τους Οθωμανούς Τούρκους στην πεδιάδα των κοτσυφιών (Κοσσυφοπέδιο) και εισήλθαν στη σκοτεινή περίοδο της Τουρκοκρατίας. Η δεύτερη επέτειος είναι εκείνη της 28ης Ιουνίου 1914, όταν δολοφονήθηκε από Σέρβο εθνικιστή ο διάδοχος της Αυστροουγγαρίας Φερδινάνδος στο Σαράγιεβο και έτσι άναψε η πρώτη σπίθα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου.
 Η μάχη του Κοσσυφοπεδίου έδωσε έναν άγιο και ήρωα στο ορθόδοξο σερβικό έθνος: Τον πρίγκιπα Λάζαρο, ο οποίος τιμάται έως σήμερα. Η ανάμνηση προκαλεί διπλή θλίψη στους σύγχρονους Σέρβους διότι έχασαν ξανά προσφάτως το Κοσσυφοπέδιο, το οποίο οι Αλβανοί ανακήρυξαν ανεξάρτητο κράτος με το όνομα Κόσοβο.
Τα ορθόδοξα μοναστήρια της περιοχής, αγιογραφημένα κατά κύριο λόγο από Θεσσαλονικείς αγιογράφους της υστεροβυζαντινής περιόδου (14ος αιώνας), έχουν υποστεί σημαντικές καταστροφές από φανατικούς Αλβανούς μουσουλμάνους.
 Η δολοφονία του Φερδινάνδου από τον Γκαμπρίλο Πρίντσιπ, μέλος της οργανώσεως Μαύρη Χειρ, η οποία ήθελε να διώξει τους Αυστριακούς από τη Βοσνία και να δημιουργήσει τη μεγάλη Σερβία, οδήγησε την τότε κραταιά Αυτοκρατορία των Αψβούργων να εισβάλει στη Σερβία. Οι εξελίξεις ήσαν ραγδαίες, με τους Γερμανούς, Βουλγάρους και Τούρκους να συμπαρατάσσονται με τους Αυστριακούς και με τους Αγγλους, τους Γάλλους κ.ά. να δημιουργούν την Εγκάρδιο Συνεννόηση, γνωστή και ως Αντάντ (Entente Cordiale). Ο Μεγάλος Πόλεμος, όπως αρχικά ονομάστηκε, εξελίχθηκε στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, με τις ΗΠΑ να εισέρχονται αργότερα υπέρ των Αγγλογάλλων και να συντελούν στην τελική νίκη και τη Ρωσία να μετέχει στην ίδια συμμαχία, έως την ανατροπή του τσάρου από τους κομμουνιστές.
 Η Ελλάς γνώρισε εξαιτίας του Πολέμου τον πρώτο Εθνικό Διχασμό και τελικά μετέσχε στο Βαλκανικό Μέτωπο στο πλευρό της Αντάντ. Η μάχη του Σκρα και ο πόλεμος των χαρακωμάτων δεν είναι γεγονότα οικεία στις νεότερες γενιές. Κλασική είναι η περιγραφή της ελληνικής συμμετοχής με τη Μεραρχία Αρχιπελάγους στο βιβλίο «Η ζωή εν τάφω» του Στρατή Μυριβήλη.
 Ο επεκτατισμός ορισμένων λαών επί αιώνες αιματοκύλισε τα Βαλκάνια. Ο νέος οθωμανισμός της Αγκυρας απειλεί σήμερα τη σταθερότητα της περιοχής. Χρειαζόμαστε ισχυρή αμυντική και διπλωματική θωράκιση.