Εἰσήγηση Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν καὶ πάσης Ἑλλάδος κ. Ἱερωνύμου στην Ἱερά Σύνοδο τῆς Ἱεραρχίας Ὀκτώβριος 2011 «Πρὸς ἀναθεώρηση καὶ ἀναδιοργάνωση ἐκκλησιαστικῶν πραγμάτων» Ἀγαπητοὶ ἐν Χριστώ ἀδελφοί,
Εὐχαριστῶ τοὺς ἀδελφοὺς συνοδικοὺς Ἀρχιερεῖς ποὺ ἀπεδέχθησαν κατὰ τὴν συνεδρίαν τῆς 15 Ἰουνίου τοῦ τρέχοντος ἔτους τὴν πρότασή μου νὰ ἐκθέσω μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Θεοῦ ἐνώπιόν σας κατὰ τὴν σημερινὴ τακτικὴ συνεδρία τῆς Ἱεραρχίας μας τὶς προσωπικές μου σκέψεις γύρω ἀπὸ τὸ θέμα: «Πρὸς Ἀναθεώρηση καὶ Ἀναδιοργάνωση Ἐκκλησιαστικῶν μας πραγμάτων».
Η συνέχεια, κλικ πιο κάτω στο : Read more
1
Κάποιοι ἴσως ἀναρωτηθοῦν, ἢ καὶ μᾶς κατακρίνουν, γιατί ἀσχολούμεθα μὲ θέματα ποὺ μοιάζουν σὰν ἐσωτερικοὶ προβληματισμοὶ σὲ περίοδο ποὺ ἡ χώρα ταλαιπωρεῖται ἀπὸ μία τόσο μεγάλη κοινωνικὴ καὶ κυρίως οἰκονομικὴ κρίση.
Οὔτε ἀδιαφοροῦμε, οὔτε ἐφησυχάζουμε, οὔτε ἀποστασιοποιούμεθα ἀπὸ τὴν ἀγωνία ποὺ διαπερνᾶ τὸν τόπο μας. Ὅμως ἡ τραγικότης τῶν στιγμῶν ἀπαιτεῖ νηφαλιότητα καὶ αὐτογνωσία. Ἡ ὑπέρβαση τῆς κρίσης δὲν εἶναι μονοδιάστατο μέγεθος καὶ δὲν ἐξαντλεῖται στὸ παρὸν ἀλλὰ ἀπαιτεῖ τὴν δημιουργία προϋποθέσεων ὥστε ὄχι μόνο νὰ ἐπιβιώσουμε τῆς κρίσεως προσωρινὰ ἀλλὰ καί νὰ διασφαλίσουμε βιώσιμο μέλλον. Ἑπομένως, τὸ ζητούμενο αὐτὴ τὴ στιγμὴ δὲν εἶναι οἱ καταγγελτικὲς κραυγές, ποὺ ἁπλῶς θὰ ἐξυπηρετήσουν τὴν προσωρινὴ ψυχολογικὴ ἐκτόνωση καὶ συγχρόνως θὰ ἐντείνουν τὴν πόλωση καὶ τὸν διχασμὸ, σὲ στιγμὲς ποὺ ἡ ψυχραιμία καὶ ἡ ἑνότητα εἶναι ἐκ τῶν ὧν οὐκ ἄνευ προαπαιτούμενα γιὰ τὴν ἐθνική μας ἐπιβίωση.
Ἡ νόσος ποὺ ἀπειλεῖ τὴν ἐθνική μας ὑπόσταση χρειάζεται νηφάλια διάγνωση τῶν αἰτιῶν πού τή δημιούργησαν. Ἀπαιτεῖται σωστὴ, ἀποτελεσματικὴ καὶ μὲ κοινωνικὴ εὐαισθησία καὶ αἴσθημα δικαίου θεραπεία τῶν νοσηρῶν φαινομένων ἀλλὰ καὶ ἐνίσχυση τῆς φυσικῆς κατάστασης καὶ τῶν πνευματικῶν καὶ ἠθικῶν ἀντισωμάτων γιὰ νὰ μὴν εἶναι προσωρινὰ τὰ ἀποτελέσματα τῆς θεραπείας, ποὺ ἤδη εἶναι ἐπώδυνη καὶ καθόλου ἀναίμακτη.
Ἡ ἀπάντηση, ἑπομένως, σχετικὰ μὲ τὸ ἐπίκαιρο ἢ μὴ τῶν θεμάτων πού μας ἀπασχολοῦν εἶναι ἁπλή: Ἡ Ἐκκλησία δὲν ἀσκεῖ πολιτική, εἶναι ὅμως ὑπεύθυνη γιὰ τὸ ἦθος τῶν πολιτῶν τοὺς ὁποίους ὀφείλει νὰ ἐμπνέει, καὶ ὅταν εἶναι μέλη της νὰ καθοδηγεῖ ὥστε οἱ νοσηροὶ παράγοντες ποὺ σχετίζονται μὲ τὴν δημιουργία τῆς κρίσης νὰ ἀποφεύγονται καὶ ἡ κρίση νὰ ἀντιμετωπίζεται μὲ ἦθος φιλάδελφο καὶ φιλάνθρωπο ἀλλὰ καὶ νὰ ἐνισχυθοῦν οἱ προϋποθέσεις ὥστε νὰ μὴν εἶναι προσωρινὲς οἱ θεραπευτικὲς συνέπειες ὅσων μέτρων μὲ πολὺ πόνο καὶ θυσίες ὑφίσταται ὁ λαός μας.
Ὅσοι δὲν στέκονται στὴν ἐπιφάνεια τῶν πραγμάτων καὶ διαβάζουν στὸ βάθος καὶ στὸ νόημα τῶν διατυπώσεων εὔκολα θὰ διακρίνουν ὅτι πίσω ἀπὸ τόν τίτλο «ἀναθεώρηση καὶ ἀναδιοργάνωση ἐκκλησιαστικῶν πραγμάτων» κρύβεται βαθιά ἀγωνία καὶ ἐνδιαφέρον γιὰ τὴ ζωὴ καὶ τὴν ἐπιβίωση τοῦ Ἔθνους μας, μὲ τὴν ἐπίγνωση καὶ τὴ βεβαιότητα ὅτι χωρὶς μετάνοια, δηλαδὴ χωρὶς νὰ ἀλλάξουμε μυαλὰ καὶ τρόπο ζωῆς, κοπιάζουμε εἰς μάτην.
Ἡ κεντρικὴ ἰδέα, λοιπὸν, τῆς παρούσης συζητήσεως εἶναι νὰ ἀναρωτηθοῦμε σχετικὰ μὲ τὸ πὼς ἐμεῖς οἱ ἐκκλησιαστικοὶ ταγοὶ θὰ προβληματιστοῦμε εἰλικρινὰ γιὰ τὶς στρεβλώσεις καὶ τὶς ἀποκλίσεις τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ βίου ἀπὸ τὶς Εὐαγγελικὲς ἐπιταγές, τί συνεπάγεται αὐτὸ γιὰ τὴ ζωὴ τοῦ τόπου καὶ πὼς μποροῦμε νὰ συμβάλλουμε στὴ βελτίωση τῆς ἑλληνικῆς πραγματικότητας ὄχι μόνο στὸ παρὸν ἀλλὰ καὶ στὸ μέλλον τοῦ τόπου μας. Νὰ ἐξετάσουμε, δηλαδή, πῶς θὰ διορθώσουμε μερικὰ κακῶς κείμενα, ὑποδεικνύοντας ἔργῳ καὶ λόγῳ ὅτι χωρὶς μετάνοια, χωρὶς ἀνάληψη τῶν εὐθυνῶν ποὺ ἀναλογοῦν στὸν καθένα καὶ ἔμπρακτη μεταστροφὴ, δὲν μποροῦμε νὰ μιλᾶμε γιὰ ἕνα καλύτερο αὔριο κοιτάζοντας τὰ παιδιά μας στὰ μάτια μὲ τὸ θάρρος ἐκείνου ποὺ ξέρει ὅτι δὲν εἶναι ψεύτης ἢ ὑποκριτής.
«Καθημερινὰ βλέπουμε νὰ ἁπλώνεται σ’ Ἀνατολὴ καὶ Δύση ἡ λεγόμενη παγκοσμιοποίηση, ἡ ὁποία, σημειωτέον, καμία σχέση δὲν ἔχει οὔτε μὲ τὴν ἀρχαιοελληνικὴ παγκοσμιότητα, οὔτε μὲ τὴ χριστιανικὴ οἰκουμενικότητα. Γιὰ τὸν ωκράτη σημασία εἶχε πρὸς τὰ ποὺ εἶναι στραμμένη ἡ ψυχὴ καὶ, δεδομένου, ὅτι κατ’ αὐτὸν ἡ ψυχὴ ἦταν ἄυλη, ὄφειλε νὰ στραφεῖ πρὸς τὰ αἰώνια καὶ ἄυλα, πρός τὴ φωτισμένη πραγματικότητα τῆς ζωῆς καὶ ἔτσι νὰ πορευτεῖ ὅλο ψηλότερα. Μὲ τὴν ἐνανθρώπηση τοῦ Λόγου τὰ πράγματα ξεκαθάρισαν ἀφοῦ ἔχουμε τὴν Ἀλήθεια προσωποποιημένη καὶ σαρκωμένη, ὁπότε ὁ ἄνθρωπος, τώρα ὁλόκληρος καὶ ὄχι μόνον ἡ ψυχή του, καλεῖται νὰ στραφεῖ πρὸς τὸ πρόσωπο τοῦ Λόγου καὶ νὰ πορευτεῖ ἀνάλογα»2. Αὐτὸς ὁ Λόγος μας κάλεσε, μᾶς καλεῖ καὶ θὰ μᾶς καλεῖ νὰ τὸν ἀκολουθήσουμε. Ὁ Εὐαγγελιστὴς Μᾶρκος γράφει: «Καὶ προσκαλεσάμενος τὸν ὄχλον σὺν τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ εἶπεν αὐτοῖς· Ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἀκολουθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτὸν καὶ ἀράτω τὸν σταυρὸν αὐτοῦ, καὶ ἀκολουθείτω μοι» (Μαρκ. 8,34). Καὶ ὁ Εὐαγγελιστὴς Ματθαῖος σημειώνει «Περιπατῶν δὲ παρὰ τὴν θάλασσαν τῆς Γαλιλαίας εἶδεν δύο ἀδελφούς, Σίμωνα τὸν λεγόμενον Πέτρον καὶ Ἀνδρέαν τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ, βάλλοντας ἀμφίβληστρον εἰς τὴν θάλασσαν· ἦσαν γὰρ ἁλιεῖς. Καὶ λέγει αὐτοῖς· Δεῦτε ὀπίσω μου, καὶ ποιήσω ὑμᾶς ἁλιεῖς ἀνθρώπων. Οἱ δὲ εὐθέως ἀφέντες τὰ δίκτυα ἠκολούθησαν αὐτώ. Καὶ προβὰς ἐκεῖθεν εἶδεν ἄλλους δύο ἀδελφούς, Ἰάκωβον τὸν τοῦ Ζεβεδαίου καὶ Ἰωάννην τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ, ἐν τω πλοίῳ μετὰ Ζεβεδαίου τοῦ πατρὸς αὐτῶν καταρτίζοντας τὰ δίκτυα αὐτῶν· καὶ ἐκάλεσεν αὐτούς. Οἱ δὲ εὐθέως ἀφέντες τὸ πλοῖον καὶ τὸν πατέρα αὐτῶν ἠκολούθησαν αὐτώ» (Ματθ. 4, 18-22). . Μέσα στις μυριάδες τῶν ἀνθρώπων ποὺ τὸν ἀκολούθησαν στὸ διάβα τοῦ χρόνου ἕνας εἶμαι καὶ ἐγώ. Ἡ πρόσκλησή Σου μὲ σεβασμὸ τῆς ἐλευθερίας μου, ἡ ἐκτίμησις στὴν ἐπιλογὴ καὶ τὴν εὐθύνη μου μὲ γοήτευσαν. Παρὰ τὴν προσπάθειά μου ὅμως δὲν κατάφερα πάντοτε νὰ ἀρνηθῶ τὸν ἑαυτό μου. Ὁ ἐγωισμός, ἡ φιλαυτία, ἡ ἐγωπάθεια καὶ ὁ ἀτομοκεντρισμος στάθηκαν καὶ στέκονται πολλὲς φορὲς ἀντίβαρο στὸ ἄθλημα τῆς ἀπαρνήσεως τοῦ ἑαυτοῦ μου. Ὄχι μόνο δὲν καταφέρνω νὰ σηκώσω τὸν σταυρὸ τοῦ χρέους μου ἀλλὰ γογγύζω. Ὃμως δὲν ἐγκαταλείπω. Μένω στὴν αὐλὴ Σου προχωρώντας σημειωτὸν καί προσπαθώντας νὰ μὴ μὲ νικήσει ἡ τραγικότητα τοῦ μηδενὸς καὶ τῆς μοναξιᾶς. 3
Ποιος εἶναι αὐτὸς που ἀκολούθησα; Ἡ σκέψη μου στρέφεται νοερὰ στὴν ὄμορφη καί συγκλονιστική συζήτηση Σοῦ Ἰησοῦ Φριστοῦ μὲ τοὺς μαθητές του, ὅπως διασώζεται στο Εὐαγγελικὸ κείμενο: «τίνα με λέγουσιν οἱ ἄνθρωποι εἶναι τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου; Οἱ δὲ εἶπον· οἱ μὲν ᾿Ιωάννην τὸν βαπτιστήν, ἄλλοι δὲ ᾿Ηλίαν, ἕτεροι δὲ ῾Ιερεμίαν ἢ ἕνα τῶν προφητῶν. Λέγει αὐτοῖς· ὑμεῖς δὲ τίνα με λέγεται εἶναι; Ἀποκριθεὶς δὲ Σίμων Πέτρος εἶπε· σὺ εἶ ὁ Χριστὸς ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος» (Ματθ. 16, 13-16).
Πολλοὶ μίλησαν στο παρελθόν, μιλοῦν σήμερα καὶ θὰ μιλοῦν καὶ αὔριο γιὰ τὸν Χριστὸ περιπίπτοντας ἀπὸ σύγχυση σὲ σύγχυση. Μερικοὶ τὸν χαρακτηρίζουν ὡς μεγάλο διδάσκαλο, ἐκεῖνον ποὺ ἔκοψε τὴν ἱστορία στὰ δυὸ. Ὅμως αὐτὸς ὁ διανοητικά κατασκευασμένος Χριστὸς δὲν σῴζει. Ἐγὼ πιστεύω καὶ ὑπηρετῶ τὸν Χριστὸ ποὺ ὁμολόγησε ὁ Πέτρος: «Σὺ εἶ ὁ Φριστὸς ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος». (Ματθ. 16, 16).
Σὸ μόνο γιὰ τὸ ὁποῖο ἀνησυχῶ εἶναι ἂν θά κατορθώσω Αὐτὸς νὰ εἶναι ἡ ἀνάστασή μου καί ὄχι ἡ πτώση μου κατὰ τὴν προφητεία τοῦ Συμεών: «Ἰδοὺ οὗτος κεῖται εἰς πτῶσιν καὶ ἀνάστασιν πολλῶν» (Λουκ. 2, 34).
Ὅσοι διακονοῦμε τὴν Ἐκκλησία καλούμεθα σὲ συμπόρευση μαζί του στὴν δύσκολη πορεία τοῦ Γολγοθά, σὲ μία διηνεκῆ προσπάθεια νὰ ζοῦμε μὲ τὴ βεβαιότητα τῆς ἀναμονῆς τοῦ πάθους καὶ τοῦ μαρτυρίου. Διότι στὴν πορεία πρὸς τὸ Γολγοθὰ ὁ Χριστὸς ὁμιλεῖ γιὰ ὅσα πρόκειται νὰ συμβοῦν· τὸ πάθος καὶ τὸ μαρτύριο. Καὶ τότε δυὸ μαθητὲς, τὰ παιδιὰ τοῦ Ζεβεδαίου ὁ Ἰάκωβος καὶ Ἰωάννης βοηθούμενοι μάλιστα καὶ ἀπὸ τὴν μητέρα τους τί ἀπαίτησαν; «Κύριε τώρα ποὺ τελειώνει τὸ πάθος σου καὶ στεριώνεις τὴ βασιλεία σου βάλε μας ἕνα ἐκ δεξιῶν καὶ ἕνα ἐξ ἀριστερῶν σου γιὰ νὰ ζήσουμε τὴ δόξα σου» («Σότε προσῆλθεν αὐτώ ἡ μήτηρ τῶν υἱῶν Ζεβεδαίου μετὰ τῶν υἱῶν αὐτῆς προσκυνοῦσα καὶ αἰτοῦσά τι παρ' αὐτοῦ. Ὁ δὲ εἶπεν αὐτῇ· Τί θέλεις; λέγει αὐτώ· Εἰπὲ ἵνα καθίσωσιν οὗτοι οἱ δύο υἱοί μου εἷς ἐκ δεξιῶν σου καὶ εἷς ἐξ εὐωνύμων σου ἐν τῇ βασιλείᾳ σου». (Ματθ. 20, 20-21).
Συζήτηση μέ τραγικότητα ποὺ γίνεται ἀφορμὴ νὰ διατρανωθεῖ ἡ διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ:
Ἔχω ἐπίγνωση ὅτι εἶμαι καὶ ἐγὼ μέτοχος στοῦ ἔθνους μας τὶς ἀδυναμίες. Ὅμως παίρνω τὸ θάρρος καὶ καταθέτω τίς σκέψεις μου σὲ σᾶς, τοὺς ἀδελφούς μου, πρός συζήτηση καὶ λήψη ἀποφάσεων, με τὴν ἐλπίδα τῆς ἀναθεώρησης καὶ ἀναδιοργάνωσης μερικῶν ἐκκλησιαστικῶν πραγμάτων. Ἡ ἀγάπη μου καὶ τὸ ἐνδιαφέρον μου γι’ αὐτὸ ποὺ ὑπηρετοῦμε ὅλοι μαζί, τὸ θυσιαστήριο τοῦ Κυρίου καὶ τὴ δημιουργημένη κοινωνικὴ κατάσταση, μὲ κάνουν νὰ διατυπώσω τὴν ἀγωνία μου γιὰ ὅσα μὲ περισσότερους ἀπὸ ἐσᾶς κατὰ καιροὺς εἴτε ἐν συνόδῳ εἴτε κατ’ ἰδὶαν ἔχουμε συζητήσει.
Ἐπέλεξα, λοιπὸν νὰ ἑστιάσω τὴν προσοχή μου σὲ μερικὰ σημεῖα, ἐπὶ τῶν ὁποίων θὰ τοποθετηθῶ στὴ συνέχεια, καὶ τὰ ὁποία εἶναι τὰ ἑξῆς:
Α. Ὁ ἐξοστρακισμὸς τῆς Φριστιανικῆς παραδόσεως καὶ ἡ κλήση γιὰ μετάνοια
Β. Ἡ ἀναδόμηση τῆς Ἐνορίας
Γ. Ἐκκλησιαστικὴ Ἐκπαίδευση
Δ. Σὰ οἰκονομικά της Ἐκκλησίας
Ε. Σχέσεις Ἐκκλησίας καί Κράτους
ΣΤ. Εὐρωπαϊκὴ προβληματικὴ
Ζ. Ὁ Καταστατικὸς Φάρτης 4
Α. Ὁ ἐξοστρακισμὸς τῆς Χριστιανικῆς παραδόσεως καὶ ἡ κλήση γιὰ μετάνοια Πιστεύω ὅτι ὁ ἐξοστρακισμὸς ποὺ ὑφίσταται καὶ στὸν τόπο μας ἡ χριστιανική παράδοση, ἡ ἀπομάκρυνσή μας ἀπ’ αὐτὴν (καὶ μάλιστα ὑπὸ τὴν καθοδήγηση ὑψηλῶν παραγόντων) καὶ ἡ ἀποξένωση τῶν Νεοελλήνων ἀπὸ τὶς χριστιανικὲς καὶ πολιτισμικές μας ρίζες ἔφεραν καὶ φέρνουν πλῆθος στρεβλώσεων σὲ ὅλα τὰ ἐπίπεδα ζωῆς.
Ὅσο ἀποθρησκεύεται ὁ κόσμος τόσο ὁ ἄνθρωπος κατεβαίνει χαμηλότερα στὴν ἄβυσσο τῆς ἀδυναμίας νὰ συναντηθεῖ μὲ τὸν ἄλλον, τὸν πλησίον, καὶ νὰ ἀποτελέσουν κοινωνία προσώπων.
Σήμερα γίνεται πολὺς λόγος γιὰ τὴν πνευματικὴ κρίση τῆς πατρίδος μας καὶ τὶς ἄλλες κρίσεις ποὺ φυσικὸ εἶναι νὰ τὴν ἀκολουθοῦν. Εἶναι χειροπιαστὰ πλέον ἡ φυσικὴ ὑποδούλωση, ἡ μοναξιά, τὸ ψεῦδος, ἡ ὑποκρισία, ἡ σκληροκαρδία, ἡ ἀναλγησία, ἡ ἀναισθησία ποὺ γεννᾶ στὶς μεγαλουπόλεις ὁ ἀτομικισμὸς, ἡ γοητεία τοῦ μηδενὸς καὶ τῆς ἀνυπαρξίας, ἡ κάθε λογὴς εἰδωλολατρία καὶ φυσικὰ ἡ αὐτοειδωλοποίηση, ὁ ξεριζωμὸς καὶ ἡ μετάβαση ἀπὸ ἕνα τόπο σὲ ἄλλο, ἡ ἀνεργία, ἡ φτώχεια, ἡ ἀνασφάλεια καὶ ὁ τρόμος.3 «Οὐχ οὕτως ἔσται ἐν ὑμῖν» (Ματθ. 20, 26). Κάτι καινούριο ἔρχεται σ’ αὐτὸν τὸν κόσμο. Διαιρεῖται πιὰ νοητὰ ὁ ἀνθρώπινος ἀγώνας καὶ συγχρόνως ἡ ἀνθρώπινη πορεία. «ὁ δὲ Ἰησοῦς προσκαλεσάμενος αὐτοὺς εἶπεν· Οἴδατε ὅτι οἱ ἄρχοντες τῶν ἐθνῶν κατακυριεύουσιν αὐτῶν καὶ οἱ μεγάλοι κατεξουσιάζουσιν αὐτῶν. Οὐχ οὕτως ἔσται ἐν ὑμῖν, ἀλλ' ὃς ἐὰν θέλῃ ἐν ὑμῖν μέγας γενέσθαι, ἔσται ὑμῶν διάκονος, καὶ ὃς ἂν θέλῃ ἐν ὑμῖν εἶναι πρῶτος, ἔσται ὑμῶν δοῦλος· ὥσπερ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου οὐκ ἦλθε διακονηθῆναι, ἀλλὰ διακονῆσαι καὶ δοῦναι τὴν ψυχὴν αὐτοῦ λύτρον ἀντὶ πολλῶν». (Ματθ. 20, 25-28). 3 . Γουνελᾶς, Ὁ Ἀντιχριστιανισμός, < , σ. 83. Ἀκούγεται πανταχόθεν δειλά ἀλλὰ ὅλο καὶ ἐντονότερα, ὅτι εἶναι ἀνάγκη νὰ ἀλλάξουμε τρόπο ζωῆς, νὰ ξαναβροῦμε τὶς ἀρχὲς καὶ τὶς ἀξίες ποὺ ξεχάσαμε. Στὴν «κουλτουριάρικα» διατυπωμένη αὐτὴ πρόταση μοιάζει νὰ συνηχεῖ ἁρμονικὰ ἡ φωνὴ τοῦ βοῶντος μέσα στὴν ἔρημο Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Βαπτιστοῦ: «ΜΕΣΑΝΟΕΙΣΕ»! Μετάνοια μᾶς χρειάζεται, δηλαδὴ ἀλλαγὴ τοῦ νοῦ, πού συνεπάγεται ἀλλαγὴ πορείας ζωῆς. Ὄχι ὅμως τυχαῖα, ἀλλὰ μὲ ἀναφορὰ στὸν Διδάσκαλο τῆς οὐσιαστικῆς Μετάνοιας καὶ τῆς Συγγνώμης. Τότε θὰ γίνουν πάλι ὁρατὰ καὶ θὰ ἐπανέλθουν στὴ θέση ποὺ τοὺς πρέπει οἱ Ἀξίες καὶ οἱ Ἀρχές.
Αὐτὴ εἶναι, λοιπόν, ἡ πρώτη μου πρόταση γιὰ ἀναθεώρηση ἐκκλησιαστικῶν πραγμάτων. Ἡ ἔμπρακτη μετάνοιά μας. Ὀφείλουμε νὰ ἀναγνωρίσουμε ὅτι ὅσον ἀφορᾶ τὴν ἀνθρώπινη πλευρὰ τῆς Ἐκκλησίας μας, δηλαδὴ ἐμᾶς τοὺς ἴδιους, ὅτι πολλὲς φορὲς ἀστοχήσαμε καὶ ἀστοχοῦμε. Ἑπομένως πρῶτοι ἐμεῖς πρέπει νὰ πρωταγωνιστήσουμε στὸ ἄθλημα τῆς Μετανοίας γιὰ νὰ γίνουμε παράδειγμα στοὺς ἄρχοντες καὶ τὸν λαό μας.
Εἶναι καιρὸς νὰ συνετιστοῦμε, ἀποφεύγοντας τὶς προκλήσεις, θέτοντας ἔλεγχο στὶς πομπώδεις ἐκδηλώσεις καὶ τὶς βυζαντινίζουσες φιέστες, στούς τίτλους καί τίς διακρίσεις ποὺ ξενίζουν τὸν σύγχρονο ἄνθρωπο. Λιγότερο Βυζάντιο καὶ περισσότερη Ἔρημος εἶναι αὐτὸ ποὺ ἀναπαύει σήμερα τοὺς πιστούς μας.
Στὴν περίοδο τῆς διχαστικῆς πολυγλωσσίας ὀφείλουμε νὰ μείνουμε πιστοὶ στὴ γλῶσσα τῆς εἰλικρίνειας. Στὴν ἐποχὴ τῆς φαινομενικῆς πραγματικότητας καὶ τῆς ἠθοποιίας χρειάζεται νὰ σπάσουμε μὲ τρόπο σαφῆ τὸ κάτοπτρο τῆς ὑποκρισίας.
Καὶ βέβαια ὑπάρχουν πράγματα ποὺ δὲν μποροῦν νὰ ἀλλάξουν. Σί δὲν μπορεῖ νὰ ἀλλάξει, νὰ ἀναθεωρηθεῖ, νὰ ἀναδομηθεῖ; Ἡ πίστη μας. Ἡ Διδασκαλία τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὅπως μᾶς παραδόθηκε γνήσια ἀπὸ τοὺς Ἁγίους καί τούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας χωρὶς προσθήκη ἢ ἀφαίρεση οὔτε ἑνὸς «γιώτα».
Ἔχουμε καθῆκον ὅμως νὰ ἀναθεωρήσουμε τοὺς τρόπους πού προσεγγίζουμε αὐτὴν τὴν Ἀλήθεια ἀξιοποιώντας τὶς νέες μεθόδους καὶ τὴν ἐξελισσόμενη τεχνογνωσία. Ἰδιαίτερα στὴν ἐποχή μας ἡ πληροφορικὴ μὲ τὴν γενικότερη ἔννοια, μολονότι σὲ ἀπρόσεχτα χέρια συσσωρεύει δεινά, ἀξιοποιούμενη γιὰ τὴ Διακονία τῆς Ἐκκλησίας μπορεῖ νὰ γίνει ἐργαλεῖο καὶ σύμμαχος.
Σὲ μία ἐποχὴ ἐπανευαγγελισμοῦ ἰδίως στὸν χῶρο τῆς νεότητας ἡ Ἐκκλησία πρέπει νὰ ἀσχοληθεῖ μὲ αὐτοῦ τοῦ εἴδους ἐκμετάλλευσης τῆς τεχνογνωσίας γιὰ τὴν κατήχηση. 5
Β. Ἡ ἀναδόμηση τῆς Ἐνορίας Ἡ Ἐνορία ἀποτελεῖ θεανθρώπινο ὀργανισμὸ μὲ πνευματικὴ καὶ δομικὴ διάσταση. Ἐξετάζοντάς την ἀπὸ τὴν ἀνθρώπινη πλευρά, δηλαδή ὡς θεσμικὸ ὀργανισμὸ, καταλήγουμε στὸ συμπέρασμα, ὅτι χρειάζεται καλὴ καὶ σωστὴ διοίκηση γιὰ νὰ ἐπιτύχει τὸν σκοπὸ της4. Ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος σημειώνει με διαυγῆ καθαρότητα: «καθάπερ λιμένας ἐν πελάγει, οὕτω τὰς ἐκκλησίας ἐν ταῖς πόλεσιν ἔπηξεν ὁ Θεὸς, ἵνα ἀπὸ τῆς ζάλης τῶν βιοτικῶν θορύβων ἐνταῦθα καταφεύγοντες, γαλήνης μεγίστης ἀπολαύωμεν. Οὐδὲ γὰρ κυμάτων ἔστιν ἐνταῦθα δεῖσαι τρικυμίαν, οὐ λῃστῶν ἐπιδρομὰς, οὐ κακούργων ἔφοδον, οὐ πνευμάτων βίας, οὐ θηρίων ἐπιβουλάς· λιμὴν γάρ ἐστιν ἁπάντων τούτων ἀπηλλαγμένος, λιμήν ἐστι ψυχῶν πνευματικός. Καὶ τῶν λεγομένων μάρτυρες ὑμεῖς. Εἰ γάρ τις ὑμῶν τὸ συνειδὸς ἀναπτύξειε νῦν, πολλὴν ἔνδον εὑρήσει τὴν ἡσυχίαν· οὐ θυμὸς γὰρ ἐνοχλεῖ, οὐκ ἐπιθυμία φλέγει, οὐ βασκανία τήκει, οὐκ ἀπόνοια φυσᾷ, οὐ κενοδοξίας ἔρως διαφθείρει, ἀλλὰ πάντα ταῦτα κατέσταλται τὰ θηρία<» (Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, M.G. 49, 363). 4 Ροδάνθη Ἀνδρουλιδάκη-Πετράκη, Ἡ διοίκηση στὴν Ἐνορία, Ἐφαρμογὴ καὶ προβληματισμοί, Ἡράκλειο, 2011, σ. 17 κ.ἐξ. 5 Ο.π.
6 Ο.π. Εἶναι προφανὲς ὅτι δὲν ἐπιτρέπεται νὰ ὑποβαθμίζεται ἢ νὰ παραβλέπεται ἡ πνευματικὴ διάσταση τῆς ἐνοριακῆς ζωῆς. Ἡ ἐνορία, αὐτὸ τὸ κύτταρο τῆς Ἐκκλησίας, λειτουργεῖ ὄντως ὡς χῶρος, ὅπου «ἀσκοῦμε τὸ ὀρθόδοξο ἦθος ἢ τελοῦμε τὴν μετάνοιά μας»5.
Ὁ ἄνθρωπος, ὡς κοινωνικὸ ὅν, ἔχει ἔμφυτη τὴν ἀνάγκη νὰ ἀνήκει σὲ κάποιο σύνολο. Αὐτὴ ἡ ἀνάγκη καλύπτεται πλήρως ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία, ὅταν αὐτὴ λειτουργεῖ σωστά. Καὶ ἡ Ἐκκλησία λειτουργεῖ σωστά, ἂν λειτουργεῖ σωστὰ ἡ Ἐνορία. Καὶ ἡ Ἐνορία λειτουργεῖ σωστὰ ὅταν λειτουργεῖ ἡ Ἐκκλησία.Ὅταν ἡ Ἐνορία δὲν λειτουργεῖ ὅπως πρέπει καὶ δὲν καλύπτει τὶς πνευματικὲς καὶ κοινωνικὲς ἀνάγκες τῶν ἀνθρώπων, εἶναι φυσικὸ ἐπακόλουθο αὐτοὶ νὰ ἀναζητήσουν ἄλλα ὑποκατάστατα ἱκανοποίησης τῶν ἀναγκῶν τους σὲ ἄλλες ποικίλες δραστηριότητες. Γεννᾶται, λοιπόν, τὸ ἐρώτημα ἂν ἡ σημερινὴ ἐνορία ὑλοποιεῖ τὸ γνήσιο ἐκκλησιολογικὸ καὶ σωτηριολογικὸ ὅραμα πού καλεῖται νὰ πραγματοποιήσει. Καὶ διερωτᾶται εὔλογα κάποιος ἐὰν ἡ Ἐνορία σήμερα ὄντως παρέχει στὸν σύγχρονο ἄνθρωπο ἐκεῖνα ποὺ αὐτὸς ζητάει, ἐὰν τοῦ καλύπτει τὶς πνευματικές του ἀναζητήσεις. Ἐὰν τοῦ προσφέρει τὴν αἴσθηση τῆς κοινότητος, ποὺ τόσο ἔχει ἀνάγκη, ἐὰν τὸν ἀπεγκλωβίζει καὶ τὸν ἀπελευθερώνει ἀπὸ τὸν «παλαιὸ» ἄνθρωπο, τὸν ὑπόδουλο στὰ πάθη καὶ στὴν ἁμαρτία.
Αἰσθάνεται, ἄραγε ὁ σημερινὸς ἄνθρωπος ζωντανή τὴν παρουσία τοῦ Θεοῦ μέσα του; Συμμετέχει συνειδητὰ στὴ μυστηριακὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας; Θεωρεῖ τὴν Ἐνορία ὡς καταφύγιό του; Ἐπικρατεῖ ἀγάπη, κατανόηση, συμπαράσταση, πραγματικὸ ἐνδιαφέρον μεταξὺ τῶν ἐνοριτῶν; Ἐντέλει ἡ Ἐνορία ὡς ἐκκλησιαστικὴ μονάδα μετουσιώνει καὶ ἀφομοιώνει τὸν κόσμο ἢ ἀφομοιώνεται ἀπὸ αὐτόν6;
Ἡ Ἐνορία ὡς εὐχαριστιακὴ «ἐπὶ τὸ αὐτό» σύναξις τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινότητος, περνᾶ σήμερα κρίση. Ἡ κρίσις συνίσταται πρώτιστα, στὴν ἀδυναμία τῆς σύγχρονης Ἐνορίας (ἐκτὸς εὐλογημένων φωτεινῶν ἐξαιρέσεων) νὰ λειτουργεῖ ὡς κοινωνία καὶ ἕνωσις προσώπων ἐν Χριστώ, ὡς ἕνωσις Κυριακοῦ σώματος, ὡς εὐχαριστιακὴ σύναξις ποὺ μεταμορφώνεται καὶ μεταμορφώνει τὸν κόσμο, ὡς οἰκογένεια Θεοῦ, στὴν ὁποία ὁ χωρισμένος ἀπὸ τὸν Θεὸ ἄνθρωπος ἀποκαθίσταται καὶ ἐπαναπατρίζεται.
Ἡ Ἐνορία, βεβαίως, λειτουργεῖ καὶ συμπεριφέρεται σάν ἕνας ἀνθρώπινος ὀργανισμός, χωρὶς αὐτὸ νὰ σημαίνει καὶ νὰ ὑποδηλώνει τὴν παραθεώρηση τῆς πνευματικῆς της ὑπόστασης. Ἡ Ἐνορία, παρόλο ποὺ ὡς ἐκκλησιαστικὸς θεσμὸς διέπεται ἀπὸ σχετικὴ νομοθεσία γιὰ νὰ ἔχει τὴ δυνατότητα ἀποτελεσματικῆς λειτουργίας μέσα στὸ εὐρύτερο κοινωνικὸ πλαίσιο, δὲν εἶναι ἕνα ἁπλὸ νομικὸ κατασκεύασμα. Γιατί, οὐσιαστικά, ὁ θεολογικὸς σκοπὸς τῆς Ἐνορίας εἶναι νὰ
ἐμπνεύσει στὸν πιστὸ τὸ ἀληθινὸ πνεῦμα τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ νὰ γίνει αὐτὸς ἐκούσια οὐσιαστικὸ μέλος τῆς Ἐκκλησίας μὲ ἀπώτερο σκοπὸ τὴν ἕνωσή του μὲ τὸ Θεό.
Ἐξετάζοντας λοιπὸν τὴν Ἐνορία ἀπὸ τὴν ἀνθρώπινη πλευρά της, διαπιστώνουμε ὅτι γιὰ νὰ λειτουργήσει αὐτὴ σωστὰ καὶ ἀποτελεσματικὰ εἶναι ἀπαραίτητο καὶ ἐπιβεβλημένο νὰ κινεῖται μέσα σὲ ἕνα πλαίσιο, τὸ ὁποῖο νὰ διέπεται ἀπὸ νόμους καὶ κανόνες, ἀπὸ δικαιώματα καὶ ὑποχρεώσεις, να λαμβάνει ἀποφάσεις, νὰ προγραμματίζει, νὰ ὀργανώνει, νὰ διευθύνει, νὰ ἀσκεῖ ἔλεγχο.
Δὲν πρέπει νὰ διαφεύγει τῆς προσοχῆς μας, ἐπίσης, ἡ ποικιλομορφία τῆς ἐνοριακῆς πραγματικότητας. Ὑπάρχουν Ἐνορίες ἐγκαταλελειμμένων περιοχῶν, μικρῶν χωριῶν, κωμοπόλεων καὶ μεγαλουπόλεων. Ἡ πολύχρονη διακονία μου μοῦ ἔδωσε τὴν δυνατότητα τῆς ἐμπειρίας ὅλων αὐτῶν τῶν περιπτώσεων. Σὰ πράγματα καὶ οἱ οἰκονομικὲς συγκυρίες μᾶς ὑποχρεώνουν νὰ κάνουμε κάτι ποὺ ἀμελήσαμε μέχρι σήμερα. Νὰ ἀποκτήσουμε, δηλαδή, σαφῆ εἰκόνα τοῦ ἀριθμοῦ τῶν Ἐνοριῶν μας. Νὰ γνωρίζουμε, ἐπίσης, τὸν ἀκριβῆ ἀριθμὸ τῶν ἐν λειτουργίᾳ κληρικῶν μας καί τὶς ὑποχρεώσεις καὶ τὰ διακονήματά τους.
Ἤδη συνεστήθη στὴν Ἱερὰ Σύνοδο Ἐπιτροπὴ ἡ ὁποία θὰ ἑτοιμάσει πλήρη ἀπεικόνιση τῶν ἐνοριῶν καὶ τῶν ἐφημερίων. Χρέος μας εἶναι νὰ ἀσχοληθοῦμε μὲ τὸ θέμα αὐτὸ καὶ νὰ σκεφτοῦμε πῶς θὰ διαχειριστοῦμε προβλήματα καὶ ἀνισότητες ὅπως ἡ ὕπαρξη πτωχῶν καὶ πλουσίων Ἐνοριῶν, ἀλλὰ καὶ πτωχῶν καὶ πλουσίων ἱερέων.
Δὲν γνωρίζω τί γίνεται μὲ τὶς ἐνορίες τῶν Μεγαλουπόλεων ἀνὰ τὴν ἐπικράτεια. Ἡ πόλις ὅμως τῶν Ἀθηνῶν δυστυχῶς δὲν εἶναι δυνατὸν πιά νὰ διαποιμανθεῖ σύμφωνα μὲ τὶς ἐπιταγὲς τοῦ Εὐαγγελίου. Χρειάζεται, ἑπομένως μία τολμηρὴ ἀναδιαρθρωτικὴ παρέμβαση μέσα στό πλαίσιο πάντοτε τῆς παράδοσης καὶ τῶν ἱερῶν Κανόνων.
Ψυχὴ τῆς Ἐνορίας εἶναι ὁ ἱερέας, ὁ ὁποῖος πολὺ ἐπιτυχημένα καλεῖται πατέρας. Ἀναμφισβήτητα ὑπάρχουν ἱερεῖς ἀξιόλογοι, ὁ καθένας μὲ τὰ δικά του χαρίσματα καὶ τὸν ἀγῶνα του. Ὑπάρχουν ὅμως καὶ ἄλλοι πολλοὶ ποὺ χρειάζονται κατάρτιση, βοήθεια στὴ διακονία τους καί συμπαράσταση στὰ προβλήματά τους. Άλλά ὑπάρχουν καὶ οἱ ἱερεῖς τῆς «τηλεποιμαντορίας», οἱ «λειτουργοί» της Κυριακῆς.
Εἶναι γνωστὸ ὅτι σὲ κάθε Μητρόπολη ὁ Μητροπολίτης κάνει ὅ,τι μπορεῖ γιὰ τὴν κατὰ τὸν καλύτερο τρόπο ὑποστήριξη καὶ ἀξιοποίηση τῶν κληρικῶν του (συναντήσεις, συνάξεις, συνέδρια κλπ), ἀσχολεῖται μὲ ὅλα τὰ ἀναφυόμενα προβλήματα καὶ εἶναι εὐλογημένη ἡ ἐπικοινωνία καὶ ὁ προσωπικὸς σύνδεσμος ἐπισκόπου καὶ ἱερέως, ὡς πατέρα μὲ τὸ παιδί του.
Ἡ ἐπίγνωση καὶ ἡ προσπάθεια ἀνταπόκρισής μας στὶς σύγχρονες ἀπαιτήσεις γιὰ μία δυναμικὴ «ποιμαντικὴ τῶν ποιμένων» στὴν Ἱερὰ Ἀρχιεπισκοπὴ Ἀθηνῶν ὁδήγησε στή σύσταση τοῦ «Ἱδρύματος Ποιμαντικῆς Ἐπιμορφώσεως», τὸ ὁποῖο κατὰ τὸν χρόνο αὐτὸ θὰ λειτουργήσει μὲ καινούρια ἐπιμορφωτικὰ προγράμματα. Ἤδη τό ἐκπαιδευτικὸ πρόγραμμα γιὰ ὁλόκληρο τὸ τρέχον ἀκαδημαϊκὸ –ἐκκλησιαστικὸ ἔτος ἔχει ἀναρτηθεῖ στὸ διαδίκτυο γιὰ ὅσους ἐνδιαφέρονται. τόχος τοῦ «Ἱδρύματος» εἶναι, ἐπίσης, νὰ ἀποκτήσει τὶς προϋποθέσεις γιὰ νὰ ἐνταχθεῖ στὰ προγράμματα τῆς «Διὰ βίου ἐπιμόρφωσης» πρᾶγμα ποὺ θὰ μπορέσουν νὰ ἀκολουθήσουν καὶ ἄλλες Μητροπόλεις μόνες ἢ σὲ συνεργασία μὲ ἄλλες.
Σὲ αὐτὸ τὸ σημεῖο, καὶ ἐπειδὴ γίνονται καὶ πάλι συζητήσεις γιὰ τὴ μισθοδοσία τοῦ κλήρου, ἀνοίγω μία παρένθεση γιὰ νὰ ὑπενθυμίσω τὴν συμβατικὴ ὑποχρέωση τῆς Πολιτείας ποὺ ξεκινᾶ ἀπὸ τὴν Δ’ Ἐθνικὴ Συνέλευση τοῦ Ἄργους καὶ Νομοθετεῖται μὲ τά ὑπ’ ἄρθ. 25 Σεπτεμβρίου /7 Ὀκτωβρίου 1833, 13 Ὀκτωβρίου 1834, 13 Ἰουνίου 1838 καὶ 29 Ἀπριλίου 1843 Διατάγματα τοῦ βασιλέως Ὄθωνος. Γ. Ἐκκλησιαστικὴ Ἐκπαίδευση. Μία πτυχὴ τῶν ἐκκλησιαστικῶν πραγμάτων ποὺ σχετίζεται ἄμεσα μὲ τὰ προηγούμενα εἶναι τὸ θέμα τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἐκπαιδεύσεως, τό ὁποῖο ξεκίνησε στραβὰ ἀπὸ τὴν ἀνασύσταση τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους καὶ συνέχισε νὰ λειτουργεῖ ἔτσι μέσα στό πλαίσιο τοῦ καθεστῶτος τῆς 7
νομῳ κρατούσης Πολιτείας. Ὁπωσδήποτε αὐτὸ εἶναι ἕνας συμβατικὸς ὅρος μεταξὺ Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας, τῆς τελευταίας ὑποχρεουμένης νὰ καλύπτει τὶς ἀπαιτούμενες οἰκονομικὲς δαπάνες.
Σήμερα, ὅμως, κάτω ἀπὸ τὶς καινούριες συνθῆκες, τὸ ὅλο θέμα πρέπει νὰ ἐπανεκτιμηθεῖ. Θὰ ἦταν ἄραγε λογικὸ ἡ Ἐκκλησία νὰ ἐκπαιδεύει τοὺς σπουδαστὲς τῆς Σχολῆς Εὐελπίδων, τῶν Ναυτικῶν Δοκίμων ἢ τῆς Ἀστυνομίας; Τότε, ὅμως, πῶς ἡ ἐκπαίδευση τῶν στελεχῶν τῆς Ἐκκλησίας ἀνατίθεται στὴν εὐθύνη ἀλλότριων χώρων καὶ μάλιστα στὴν ἐποχή μας;
Χρειάζεται καὶ ἐδῶ ρεαλιστικὴ σκέψη. Ἀπαιτοῦνται κινήσεις μὲ σύνεση καὶ μέθοδο. Καὶ πρὶν ὅ,τι ἄλλο πρέπει ἡ Ἱεραρχία νὰ σκεφτεῖ καὶ νὰ ἀποφασίσει πῶς θέλει τὸν ἱερέα στὴν Ἑλλάδα τοῦ 2025 ἢ τοῦ 2030;
Ἡ ἀπάντηση στὸ ἐρώτημα αὐτὸ θὰ δώσει καὶ τὸν γνώμονα τῆς πορείας μας.
Στὴν παροῦσα στιγμή, ἔχει νόημα ἡ ἐφαρμογὴ μίας «ἐμβαλωματικῆς» λύσης, δηλαδὴ ἡ συνέχιση τῆς λειτουργίας τῶν σχολείων σὲ ὅλη τὴν Ἑλλάδα με τούς λίγους μαθητές καί τίς πολλές δαπάνες. Ἐν τω μεταξὺ πρέπει νὰ ὀργανώνεται πρὸς ἐφαρμογὴ ἡ ἄλλη, ἡ οὐσιαστικὴ λύση. Δὲν χρειάζεται ἁπλῶς σχολεῖο, ἀλλὰ σχολεῖα μὲ προοπτικὴ. Ὄχι ὅμως σχεδιασμένα στὸ γόνατο, ἀλλὰ μὲ μελέτη καὶ πρόβλεψη γιά τήν ἀντιμετώπιση τῶν ποιμαντικῶν θεμάτων πού μᾶς φέρνουν τὰ χρόνια ποὺ ἔρχονται.
Ἀγαπητὸς ἀδελφὸς Ἀρχιερεὺς παραπονέθηκε γιατί ἐνώ αὐτὸς ἦταν ἁρμόδιος γιὰ τὴν Παιδεία κατὰ κάποιον τρόπον παραγκωνίστηκε, ἀφοῦ ἐπιτροπὲς ἄλλες ἀναμείχθηκαν σὲ θέματα σχετικά. Ἔχει δίκιο. Πρέπει, ὅμως, νὰ κατανοήσετε ὅτι τὰ θέματα τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἐκπαιδεύσεως καί ἰδιαίτερα αὐτὰ τῶν Ἀνωτάτων Ἀκαδημιῶν χρειάστηκαν καὶ χρειάζονται πολὺ χρόνο καὶ συσκέψεις ἐπὶ συσκέψεων καὶ ἡ παρουσία περισσότερων συνοδικῶν ἀδελφῶν ἦταν καὶ εἶναι ἀπαραίτητη.
Ὡς πρὸς αὐτὴν τὴν πλευρά, θὰ παρακαλέσω τὸν Σεβασμιώτατο Καισαριανῆς, Βύρωνος καί Ὑμηττοῦ κ. Δανιὴλ καὶ ὅσους συμμετεῖχαν σὲ αὐτὲς τὶς συζητήσεις νὰ ἐνημερώσουν ἂν χρειαστεῖ τὸ Σῶμα τῆς Ἱεραρχίας. Δ. Τὰ οἰκονομικά της Ἐκκλησίας Ἕνα ἄλλο ζήτημα φλέγον, ἐπίκαιρο καὶ σημαντικὸ ἀφορᾶ τὰ οἰκονομικά τῆς Ἐκκλησίας.
Δὲν θὰ ἀσχοληθῶ μὲ τὶς ἐπιθέσεις, τὶς συκοφαντίες ἐκείνων ποὺ ὑποστηρίζουν ὅτι ἡ Ἐκκλησία κρύβει μὲ σκληροκαρδία τοὺς θησαυρούς της στὰ σεντούκια, διότι τὰ ἴδια τὰ γεγονότα θὰ πείσουν τοὺς καλοπροαίρετους γιὰ τὴν ἀλήθεια. Ὅσο γιὰ τοὺς κακοπροαίρετους ἰσχύει τὸ εὐαγγελικὸν «εἰ Μωυσέως καὶ τῶν προφητῶν οὐκ ἀκούουσιν, οὐδὲ ἐὰν τις ἐκ νεκρῶν ἀναστῇ πεισθήσονται». (Λουκ. 16, 31).
Σχετικὰ μὲ τὴ διαχείριση τῶν οἰκονομικῶν της Ἐκκλησίας μποροῦμε νὰ διακρίνουμε πέντε περιόδους:
1. Περίοδος τοῦ ἀγῶνος τῆς παλιγγενεσίας καὶ τῆς προσφορᾶς πρὸς τὸν λαὸ κατὰ τὸ πνεῦμα τῆς Δ’ Ἐθνικῆς Συνελεύσεως τοῦ Ἄργους.
2. Περίοδος τῶν γενικῶν Ἀπαλλοτριώσεων (1930) καὶ τῆς Συμβάσεως Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας (1952).
3. Περίοδος τῆς ἐκποιήσεως ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας γιὰ τήν συντήρηση καὶ κάλυψη δαπανῶν λειτουργίας ὡς καὶ ἀξιοποίησης ἀκινήτων κυρίως εἰς διαμερίσματα καὶ μετοχές.
4. Σημερινὴ κατάσταση
5. Τὸ αὔριο
Γιὰ τὴν οἰκονομία τοῦ χρόνου δὲν θὰ ἀναφερθῶ στὶς τρεῖς πρῶτες περιόδους.
Ἡ Διεθνής οἰκονομικὴ ὕφεση καὶ ἡ οἰκονομικὴ κρίση τῆς πατρίδος μας ἀσφαλῶς ἔχει ἐπιπτώσεις καὶ στὸν οἰκονομικὸ τομέα τῆς Ἐκκλησίας γενικότερα καὶ ἰδιαίτερα τοῦ Κεντρικοῦ Ὀργανισμοῦ τῆς Ἐκκλησίας (ΕΚΤΟ).
Ἤδη στὴν παρελθοῦσα Διαρκῆ Ἱερὰ ύνοδο ἀνακοίνωσα, καὶ ἔγινε ἀποδεκτὸ, ὅτι τὰ οἰκονομικὰ στοιχεῖα τοῦ Κεντρικοῦ Ὀργανισμοῦ τῆς Ἐκκλησίας (ΕΚΤΟ) δὲν θὰ εἶναι ἑπτασφράγιστο μυστικὸ καὶ ὅτι ὄχι μόνο τὰ μέλη τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου ἀλλὰ καὶ ἐκεῖνα 8
τῆς Ἱεραρχίας θὰ ἔχουν πλήρη εἰκόνα τῶν οἰκονομικῶν, ὅπως καὶ κάθε ἁρμόδιος δημόσια ὑπηρεσία.
ημείωσις: Ἡ Ἱερὰ Ἀρχιεπισκοπὴ Ἀθηνῶν καὶ οἱ Ἱερὲς Μητροπόλεις τῆς χώρας διέθεσαν τὸ ἔτος 2010 σὲ Ἱδρύματα καὶ εὐπαθεῖς ὁμάδες: 96. 234. 510,47 εὐρὼ.
Ἡ Ἐκκλησία ποτὲ δὲν ἔθεσε καὶ δὲν θέτει στὴ ζωὴ της ὡς πρῶτο θέμα τὰ οἰκονομικά της γιατί ὁ Θεῖος Αὐτῆς Ἱδρυτὴς ὑπεσχέθη ὅτι «ἂν οἱ ἀποτελοῦντες αὐτὴν, καὶ δὴ ἡ ἡγεσία της, ἐμφοροῦνται εἰς πάσας τάς ἐνεργείας των καὶ ἐκδηλώσεις των διὰ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὰ οἰκονομικά μέσα προστεθήσεται αὐτοῖς».
Κανεὶς δὲν θέλει ἡ Ἐκκλησία νὰ μὴν εἶναι καθαρῶς πνευματικὸ καθίδρυμα. Ὅμως εἶναι ἀναγκαῖο νὰ δώσουμε σὲ Αὐτὴν τὰ ὑλικὰ μέσα γιά νὰ πραγματοποιήσει τὸν πνευματικὸ καὶ σωτήριο γιὰ τὸν ἄνθρωπο προορισμό της. Γιὰ τοῦτο καὶ ἐμεῖς δὲν θὰ πρέπει νὰ ἐπιδοθοῦμε στὸ ἔργο τῆς ἀξιοποιήσεως τῆς ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας μὲ σκοπὸ νὰ ἐξελιχθεῖ ἡ Ἐκκλησία σε πανίσχυρο οἰκονομικὸ ὀργανισμό. Διακαὴς πόθος μας εἶναι νὰ μετουσιωθεῖ ἡ ὕλη σὲ πνευματικὸ ἔργο. Ἡ περιουσία τῆς Ἐκκλησίας πρέπει νὰ πάρει πνευματικὴ ἀξία.
Ὑπὸ τὸν θόρυβο γιὰ τὴν δῆθεν ἀμύθητη περιουσία τῆς Ἐκκλησίας θεώρησα χρήσιμη μία συνάντηση μὲ τὸν ἁρμόδιο ὑπουργὸ καὶ τοῦ ἐξήγησα ὅτι ἡ ἐκκλησιαστικὴ περιουσία δὲν εἶναι ἕνας ἑνιαῖος κορβανὰς, ὅπως συνήθως θεωρεῖται ἀλλὰ περιουσίες περισσότερων ἀπὸ δέκα χιλιάδες νομικῶν προσώπων, ὅπως Μητροπόλεις, Μοναστήρια, Ναοί, Ἱδρύματα κ.ἅ. ποὺ λειτουργοῦν ὡς Ν.Π.Δ.Δ., μὲ τὰ συμβούλιά τους καὶ καταβάλλουν ὅλους τοὺς φόρους ποὺ ἐπιβάλλει τὸ Κράτος, παρὰ τὰ ὅσα μερικοὶ κακοπροαίρετα ὑποστηρίζουν. 9
Ἀκόμη τοῦ εἶπα ὅτι γιὰ τόν θόρυβο ἀφορμὴ δίνει καὶ ἡ καθυστέρηση τοῦ περίφημου Ἐθνικοῦ Κτηματολογίου. Σοῦ πρότεινα νὰ συνταχθεῖ τὸ Ἐκκλησιαστικὸ Κτηματολόγιο καὶ μάλιστα κατὰ τὸν ἑξῆς τρόπο: νὰ γίνει τὸ κτηματολόγιο τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀθηνῶν καὶ πάνω στὴ βάση αὐτὴ, χωρὶς ἐπιπλέον ἔξοδα, νὰ συνδεθεῖ τὸ κτηματολόγιο κάθε Ἱερᾶς Μητροπόλεως. Σὸ πρόγραμμα αὐτὸ μπορεῖ νὰ συμπεριληφθεῖ στὶς δαπάνες τοῦ ΕΠΑ.
Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ κάθε νομικὸ πρόσωπο τῆς Ἐκκλησίας θὰ ἔχει σαφῆ εἰκόνα τῆς περιουσίας του καὶ τὴν ὑπευθυνότητα γιὰ τὴν διαχείρισή της.
Θὰ ἐπαναλάβω πάλι αὐτὰ ποὺ εἶπα πρὸ δύο ετῶν σ’ αὐτὴν τὴν αἴθουσα. κοπὸς τῆς διαχειρίσεως τῆς ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας εἶναι ἡ κάλυψη τῶν λειτουργικῶν ἀναγκῶν της Ἐκκλησίας ἀλλὰ καὶ τῶν ἀναγκῶν τοῦ λαοῦ μας καὶ μάλιστα ἐκείνων ποὺ συνιστοῦν τὶς πιὸ εὐπαθεῖς τάξεις δημιουργώντας καὶ ἐνισχύοντας ἕνα εὐρὺ δίκτυο προνοιακῶν ἔργων. Ε. χέσειςἘκκλησίαςκαὶΚράτουςΜίαἄλληπτυχὴτοῦἐκκλησιαστικοῦβίουποὺπρέπεινὰμᾶςπροβληματίσειἀφορᾶτὶςσχέσειςΚράτουςκαὶἘκκλησίας ὉΚαποδίστριας -θὰτὸἐπαναλάβωκαὶπάλι-, ὅτανὅρισετὰὙπουργεῖα θεώρησεὅτιτὸὙπουργεῖοτῶνἘκκλησιαστικῶνκαὶτῆςΔημόσιαςἘκπαίδευσηςπρέπεινὰἀγκαλιάζειἑνιαῖατοὺςδύοαὐτοὺςσημαντικοὺςφορεῖς Ὁἴδιοςσυμφωνεῖχαρακτηριστικὰ «κατεστήσαμεντὴνἐπὶτῶνἘκκλησιαστικῶνπραγμάτωνκαὶτῆςΔημοσίουἘκπαιδεύσεωςΓραμματείαν θεωροῦντεςτάςδύοταύταςὑπηρεσίαςἀχωρίστους ὡςμίανἐχούσαςἀρχήν τὸνΠατέρατῶνφώτωνκαὶπρὸςἕνασυντρεχούσαςσκοπόν τὴνἠθικὴντῶνπολιτῶνδιαμόρφωσιν ἤτιςεἶναιἡβάσιςτῆςκοινωνικῆςκαὶπολιτικῆςτουἔθνουςἐπανορθώσεως (ἸωάννηςΚαποδίστριας 7. 7 ΚωνσταντῖνοςΟἰκονόμος Τὰσωζόμενα,τβ, Ἀθήνησι 1864, σ60 ΠολλοὶἀπόμαςθὰἐνθυμούμεθαὅτιπαλαιότεραστὴνΚοινότηταἢστὸνΔῆμοὑπῆρχανστὸἴδιοπεριβάλλονἡἘκκλησία τὸχολεῖοκαὶὁΔῆμος Σοῦτοφαίνεταιὁλοκάθαρα γιὰπαράδειγμα στὴνπόλητῆςἈρναίας τὴνἐποχήμαςἄλλαξαντὰπράγματα Ὄχιμόνονδὲνὑπάρχειδιάθεσηγιὰγειτνίασηἀλλὰμᾶλλοντὸἄκρωςἀντίθετοἰσχύει
Ὅμωςκαὶὁἐκκλησιαστικόςμαςχῶροςπρέπεινὰἀντικρύσειψύχραιματὴνπραγματικότητα ἩπαλαιὰτοπικὴκοινότηταδὲνἔχειτὰαὐτὰὅριαμὲτὴνσημερινὴἐνορίακαὶἡσημερινὴκοινωνίαδὲνσυμπίπτειμὲτὰὅριατῆςσημερινῆςἘκκλησίας
ὙπὸτὸκράτοςαὐτῆςτῆςπραγματικότητοςἀκούγονταιἀπόψειςπερὶχωρισμοῦἘκκλησίαςκαίΠολιτείας Βεβαίωςλησμονεῖταιπολλὲςφορὲς ὅτιτοῦτοτὸγένοςἔζησε συντηρήθηκεκαίἀπελευθερώθηκεχάρησ αὐτὴτουτὴνπαράδοση χάρησὲαὐτὸτὸσύνδεσμο
ΠρέπεινὰκαταστεῖσαφέςὅτιἡἘκκλησία μὲἐπίγνωσητῆςἱστορικῆςεὐθύνης δὲνθὰἐπιδιώξειτέτοιαἐνέργειακαίἂνἡΠολιτείατὸθελήσειθὰπρέπεινὰἀναλογιστεῖτὸκόστοςκαὶνὰἀναλάβειτὶςεὐθύνεςτης
Ἄλλοικάνουνλόγογιὰδιακριτοὺςρόλους καὶεἰσηγοῦνταιὁκάθεφορέαςνὰφροντίζειτὰτοῦοἴκουτου Καὶτοῦτοεἶναιἀσαφές Σίσημαίνειοἶκος Ποιὲςεἶναιοἱρίζεςτουκαὶτὰκλαδιάτου Ἄραγεὁ«οἶκος μαςμὲτὴνἔννοιααὐτὴεἶναιἐγκλωβισμένοςἢἀποκλεισμένος ΔὲνἔχειλόγογιὰτὴδιαμόρφωσητοῦχαρακτῆρατοῦἝλληναπολίτη γιὰτὴθρησκευτικὴἢτὴγενικότερηἀγωγὴτῶνπαιδιῶνμας γιὰτὴνπαράδοσήμας τὴγλῶσσαμας τὴνἱστορίαμαςκαὶτόσαἄλλαοὐσιώδητοῦβίουμας
Ἡσύγχρονηπραγματικότηταἐπιτάσσεινὰἀπομακρυνθοῦμεἀπὸστερεότυπες ἰδεολογικὰφορτισμένεςκαὶἄνευοὐσιαστικοῦπεριεχομένουπολωτικὲςδιατυπώσειςκαὶνὰἀναζητήσουμετρόπουςσυνεργασίας βασισμένουςσὲεἰδικὲςσχέσεις Μὲαὐτὸτὸσκεπτικό πρὶνἀπὸμερικὰχρόνιαμίαπολυμελῆςἐπιτροπὴἘκκλησίαςκαὶΠολιτείαςἀσχολήθηκεπολὺκαιρὸμὲτὴδιαμόρφωσημίαςπρότασης ἡὁποίαὅμωςδὲνπροωθήθηκεγιὰλόγουςπρακτικοὺςἀλλὰκαὶλόγῳνομικῶνδυσκολιῶν 10
τὴχώραμαςὑπάρχουνδύοεἰδῶννομικὰπρόσωπα ΝομικὰΠρόσωπαΔημοσίουΔικαίουκαὶΝομικὰΠρόσωπαἸδιωτικοῦΔικαίου ἩἐνλόγῳνέαπρότασηἦταννὰδημιουργηθεῖκαὶἕνατρίτοΝομικὸΠρόσωπο(sui geneneris) μὲκαθορισμένοπλαίσιο
Ἡπληθώρατῶνσημερινῶνπροβλημάτωνκαὶἡπρόθεσηδιαφόρωνπαραγόντωννὰτὰἐκμεταλλευτοῦνὁδήγησανστὴδημιουργία μὲΠρωθυπουργικὴἀπόφασηδημοσιευμένηστὸΥΕΚ μιᾶςμεικτῆςἘπιτροπῆςμὲθεσμικὰπρόσωπατῆςἘκκλησίαςκαὶτῆςΠολιτείας γιὰτὴνἀντιμετώπισηπαρουσιαζομένωναἰχμῶνκαὶπροβλημάτωνστὶςσχέσειςἘκκλησίαςκαὶΠολιτείας τὶςσυνεδρίεςαὐτῆςτῆςἘπιτροπῆςμποροῦννὰκληθοῦνκαὶἄλλαπρόσωπαποὺμποροῦννὰἐνισχύσουντὸνπροβληματισμὸκαὶτὶςπιθανὲςλύσειςμὲτὶςγνώσειςτουςἢτὴνἁρμοδιότητάτουςστὰσυζητούμεναθέματα
Αὐτὴἡπροσπάθεια κατὰτὴνἄποψήμου πρέπεινὰἐνισχυθεῖκαὶνὰσυνεχίσειτὸἔργοτης Ἐξάλλουἀνάμεσάμαςὑπάρχουνἀδελφοὶποὺθὰμποροῦσαννὰποῦνπερισσότεραἐπὶτοῦθέματος Σ. ΕὐρωπαϊκὴΠροβληματική Ἕναἀκόμηθέματὸὁποῖοεἶναιδυνατὸννὰσυμβάλλεικαθοριστικὰστὴνἀποσυμφόρησητῆςσημερινῆςκοινωνικῆςἀναταραχῆςεἶναιαὐτὸτῆςεὐρωπαϊκῆςπροοπτικῆςτῆςπατρίδοςμας ΠολλὴμελάνηἔχειχυθεῖγιὰνὰσκιαγραφηθεῖἡπολιτικὴδιάστασητῆςΕὐρώπης οἱκοινὲςἀξίεςκαὶοἱχριστιανικὲςρίζεςτης Ὁἑλληνοχριστιανικὸςπολιτισμός τὸρωμαϊκὸδίκαιοκαὶἡἀρχαίαφιλοσοφικὴσκέψηἀποτελοῦντοὺςτρεῖςπυλῶνες τὴνἀρραγῆβάσητοῦεὐρωπαϊκοῦοἰκοδομήματοςτῶνὁραματιστῶντῆςἑνωμένηςΕὐρώπης δηλαδὴτῶν«πατέρων τηςὅπωςὁShuman, ὁAdenaouer, ὁDe Gaul καὶἄλλοι Ἡοἰκονομικὴἕνωσιςἀποτελεῖὅμωςσήμεραμίαπραγματικότητα Σίγίνεταιὅμωςμὲτὴνπολιτικὴἑνοποίηση τὴνεὐρωπαϊκὴσυνοχή τὴνὁλοκλήρωσητοῦὁράματοςγιὰμίακοινωνίαεἰρήνης εὐημερίαςκαὶἀνάπτυξης
Ἂςμὴλησμονήσουμεἐπίσης τὸνέοεὐρωπαϊκὸύνταγμα ὅπουστὸγνωστὸἄρθρο16, δίνειτὴδυνατότηταδιαλόγου ἈναγνωρίζειτὸνρόλοκαὶτὴσυμβολὴτῶνἘκκλησιῶνστὴνπορείατῆςγηραιᾶςἨπείρουκαὶστὴδιαμόρφωσητῆςσημερινῆςμορφῆςτης
ΘεωροῦμελοιπόνἰδιαιτέρωςσημαντικὸνὰπαρέμβουμεὡςἘκκλησίαπρὸςαὐτὴντὴνκατεύθυνση Προτείνωτὴνἀποστολὴἐπιστολῶντῆςἱεραρχίαςπρὸςτὰεὐρωπαϊκὰθεσμικὰὄργανα(ΕὐρωπαϊκὸΚοινοβούλιο ΕὐρωπαϊκὴἘπιτροπή υμβούλιοτῆςΕὐρώπης μὲσκοπὸνὰτονιστοῦνἡἀνάγκηἀλληλεγγύης ἡμὴἐγκατάλειψητοῦεὐρωπαϊκοῦὁράματοςκαὶἡἐπιτακτικὴπλέονἀνάγκηἡμετατροπήτῆςοἰκονομικὴςἑνώσεωςσὲἀμιγῶςπολιτική Δὲνμπορεῖτὸἀνθρώπινοπρόσωπονὰἀποτελεῖἀναλώσιμοἀντικείμενο ἘπιμένωὅτιἡκρίσιςαὐτὴμπορεῖνὰἀποτελέσειτὴνἀπαρχὴγιὰμίακαλύτερηκαὶπιὸἀνθρώπινηΕὐρώπηποὺδὲνθὰἀσχολεῖταιμόνομὲνούμερακαὶὁμόλογαἀλλὰθὰσέβεταιτὶςἀνθρώπινεςἀξίεςμὲγνώμονατοὺςτρεῖςπαραπάνωθεμελιώδειςπυλῶνες Ζ. ΚαταστατικὸςΧάρτηςὉπροβληματισμὸςσχετικὰμὲτὴνἀναθεώρησηκαὶἀναδιοργάνωσηἐκκλησιαστικῶνπραγμάτωνδὲνθὰμποροῦσενὰπαραβλέψειτὸζήτηματοῦκαταστατικοῦΦάρτη
ὉΚαταστατικόςμαςΦάρτηςεἶναιἀπὸτοὺςκαλύτερουςποὺὑπάρχουνκαὶὑπῆρξανποτέ Ἡπαρέλευσιςὅμωςσαράντακαὶπλέονχρόνωνἀπὸτῆςδημοσιεύσεώςτουκαὶἡἀδράνειάμαςνὰἀξιοποιήσουμεπολλὲςἀπὸτίςπροβλέψειςτουἀπαιτοῦννὰἀσχοληθοῦμεκαὶμὲθέματαποὺἐντμεταξὺἔχουνπροκύψει ὅπωςεἶναιτὰπερὶἘκκλησιαστικῆςΔικαιοσύνηςκαὶἄλλα Ὅμωςἐπὶτοῦπαρόντοςδὲνεἶναισκόπιμονὰἐπιμείνωσὲπερισσότερεςλεπτομέρειες
Ὁλοκληρώνονταςθὰἤθελανὰσᾶςεὐχαριστήσω διότικατὰτὴνσυνεργασίαμαςεἴτεστὸπλαίσιοτῆςΔιαρκοῦςἹερᾶςυνόδουεἴτετῆςυνόδουτῆςἹεραρχίαςεἴτεστὶςπροσωπικέςμαςἐπικοινωνίες μοῦδίνετετὴδυνατότητακαὶτὸκουράγιονὰσκέπτομαι ὅτιμποροῦμενὰπροχωρήσουμετὸἔργοτῆςΔιακονίαςπούμᾶςἐμπιστεύθηκεὁἹδρυτὴςτοῦἈμπελῶνοςποὺὑπηρετοῦμε 11
Βεβαιως θάὑπάρχουνκαὶκάποιοιἀδελφοὶποὺθὰἤθελαννὰἀντιμετωπιστοῦνμερικὰθέματαμὲδιαφορετικὸτρόπο έβομαιτὶςἀπόψειςτους Πολλὲςφορὲςεἶναιὠφέλιμεςκαὶβοηθητικές Καὶαὐτοὶεἶναιἀγαπητοὶἀδελφοὶ καὶδὲναἰσθάνομαικάτινὰμᾶςχωρίζει διότιπιστεύωὅτιδὲνἐνεργοῦνἐγωκεντρικὰἀλλὰγιὰτὸκαλότῆςἘκκλησίαςμὲτὸνδικότουςτρόπο
Πρὶνὅμωςὁλοκληρώσωτὴνεἰσήγησήμου καὶἔχονταςστὴνσκέψημουκάποιουςἀπὸτοὺςπιστούςμας οἱὁποῖοιἴσωςπροβληματιστοῦνἢκαὶσκανδαλιστοῦνἀπὸμερικάστοιχεῖατῆςαὐτοκριτικῆςποὺπροανέφερα ἀντιγράφω γιὰνὰμοιραστῶμαζίσας μερικὲςσκέψειςσύγχρονουθεολόγου Πολλοὶδικαιώνουν«τὸπαρελθὸνσυγκροτώνταςἕναἰδανικό κρυστάλλινοκαὶἀεροστεγὲςμοντέλοἐκκλησιαστικῆςζωῆς ποὺδῆθενὑπῆρξεκάποτεκαὶἀπὸτὸὁποῖοξεπέσαμεστὴσημερινὴἀθλιότητα αὐτὴτὴνπερίπτωση ἡπαραπομπὴστὴ«Παράδοση γίνεταισχεδὸνπαγανιστικά ὅλατὰκακὰσυμβαίνουνσήμερα ὅλοιοἱἀντίχριστοιφύτρωσανστὰσημερινὰχωράφια φτάνουνμερικοὶνὰἀναρωτιοῦνταιἂνἡσημερινὴλαβωμένηἘκκλησίαεἶναιὄντωςἘκκλησία Ἔτσιἀναδύεταιμίαἀδιέξοδηγκρίνιακιἕναἀνυπόφοροβογγητὸγιὰτὴσημερινὴκατάσταση λὲςκαὶἡὅποιαἀναπηρίαμαςἐμποδίζειτὴΦάρηκαὶτὴνΠαρουσίατοῦΦριστοῦ λὲςκαὶἡἐκκλησιαστικὴἱστορίαἦτανποτὲἀπρόσκοπτη χωρίςστροβιλισμούς χωρὶςἀντινομίεςκαὶἐκπτώσεις8. 8 Θ Παπαθανασίου ἈνεστιότητακαὶΠαραπεμπτικότητα, Ἁρμός Ἀθῆνα σ 33. 9 Γ Θεοτοκᾶς ἩὈρθοδοξίαστὸνκαιρόμας, Οἱἐκδόσειςτῶνφίλων Ἀθῆνα 1975, σ 28-29 Οἱσκέψειςαὐτὲςἀποκτοῦνἰδιαίτεροἐνδιαφέρονἂνἀναλογιστοῦμεὅτιμέχριπρὸτινοςεἴχαμετὴνμετακίνησητῶνἰδεῶν τώραἔχουμετὴνμετακίνησητῶνἀνθρώπων γεγονόςποὺστὴχώραμαςδημιουργεῖτεράστιαπροβλήματακαὶκαθ ὄλουἀπίθανονσὲλίγονὰἔχουμεκαίμετακίνησηλαῶν
Οἱκαιροὶεἶναιδύσκολοι Ὅμωςμέσασὲπεριόδουςδοκιμασίας ὁπόνοςκαὶἡεὐθύνητοῦλαοῦσὲστάσημυστικῆςἐπικλήσεωςκάνουννὰἀνθίσεισὲκάποιαἄκρητοῦἐκκλησιαστικοῦκορμοῦὁβλαστὸςποὺθὰθρέψειμὲλόγοζωῆς
Ἀδελφοίμου
«Ἡχθὲςπρὸπολλοῦπαρῆλθεν Οὔτεκὰντὴνσήμερονζῶμενσήμερον Μᾶςπροέλαβεἡμεθαύριον ΕἶναιἀνέλπιδατὰκτυπήματαεἰςτὴνθύραντῆςἘκκλησίας ἊνδὲνκατηρχόμεθαπρὸςτὴνπραγματικὴνεἰκόνατοῦΘεοῦ τοῦἀνθρώπουκαὶτοῦκόσμουτου αὐτῆςτῆςστιγμῆς δὲνθὰεἴμεθαἘκκλησία Θὰεἴμεθαἔνδοξος ἴσωςθαυμαστή ἱστορικὴπραγματικότης ἀλλὰπαρελθοντολογίακαὶμόνον ἘνἘκκλησίαεἶναιἡζωή εἶναιἡπάντοτεσήμερονἐντῇἀτέρμονῃἐκτάσειτῆςαἰωνιότητος (ΜελίτωνΓέρωνΦαλκηδόνος.
Πολλοὶμὲπλησιάζουνκαὶμοῦλένεπροκλητικά «ΕἶναιἡὣρατῆςἘκκλησίας Κινηθεῖτε. υλλογίζομαιὅμως πότεδὲνεἶναιἡὣρατῆςἘκκλησίας ἩὣρατῆςἘκκλησίαςεἶναιπάντοτε ἀφοῦὁπροορισμὸςτηςεἶναιαιώνιοςκαίἐσχατολογικός νὰεἶναιστὸνκόσμοπηγὴὑψηλῆςπνευματικῆςζωῆς ἐλευθερίαςκαὶπανανθρώπινηςἀγάπης συναδελφώσεωςκαὶεἰρήνης ἄρνησηςτοῦμίσους τῆςκακίαςκαὶτῆςἀδικίας συμπαραστάτισσατῆςπάσχουσαςἀνθρωπότηταςστὴβασανισμένηπορείατης Ἔξωἀπὸτὸπνεῦμααὐτό ὅτιμπορεῖνὰλέγεταιφοβοῦμαιπὼςεἶναιἐκτοῦπονηροῦ.
Ἀδελφοίμου
Μὲαὐτὸτὸπνεῦμαἂςπορευθοῦμεστὴδιακονίαμας μὲτὴνουθεσίατοῦἱεροῦΦρυσοστόμου «Ἀρκεῖἀδελφέ μὴπολλὰλέγε ἀλλὁεἶποντᾶςἘκκλησίαςὑμωνμὴἀφῆτε Οὔτεγὰρἀπἐμοῦἤρξατοτὸδιδασκάλιον οὔτεεἰςἐμὲἐτελεύτησε καὶτὴνδιαπίστωσητοῦἈποστόλουΠαύλου «εἰδέτιςἐποικοδομεῖἐπὶτὸνθεμέλιοντοῦτονχρυσόν ἄργυρον λίθουςτιμίους ξύλα χόρτον καλάμην ἑκάστουτὸἔργονφανερὸνγενήσεται·ἡγὰρἡμέραδηλώσει·ὅτιἐνπυρὶἀποκαλύπτεται·καὶἑκάστουτὸἔργονὁποῖόνἐστιτὸπῦρδοκιμάσει (Α΄Κορ 3, 12-13). . Γουνελᾶς, Ὁ Ἀντιχριστιανισμός, Ἁρμός, Ἀθήνα, 2009.
Θέμα:
Θεωρῶ σκόπιμο νὰ ξεκινήσω τὴν εἰσήγησή μου ἀκολουθώντας τὴν προτρεπτικὴ ρήση τοῦ ἀρχαίου φιλοσόφου Ἀντισθένη: «Ἀρχὴ σοφίας ὀνομάτων ἐπίσκεψις».
Ἡ πρόθεσις «πρὸς» ὅταν συντάσσεται μὲ αἰτιατικὴ σημαίνει κίνηση, ξεκίνημα. Οἱ λέξεις «ἀναθεωρῶ» καὶ «ἀναθεώρηση» σημαίνουν ἐπανεξετάζω, ἐπανεξέταση καὶ οἱ λέξεις «ἀναδιοργανώνω» καὶ «ἀναδιοργάνωση», μὲ δομικὴ προέκταση τῶν ἐννοιῶν τους, σημαίνουν «ξανακτίζω», «ξαναφτιάξιμο». Σέλος ἡ ἔλλειψη τοῦ ἄρθρου «τῶν», σημαίνει ὅτι ἡ ἀναφορὰ γίνεται σὲ μερικὰ συγκεκριμένα καὶ ὄχι σὲ γενικὰ ἐκκλησιαστικὰ θέματα.
Θὰ ἤθελα ἐξ ἀρχῆς νὰ ὑπογραμμίσω, ὅτι ἡ τοποθέτησή μου ἀναφέρεται σὲ ταπεινὲς προσωπικές μου ἀπόψεις γιὰ τὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας σχετικά μέ ζητήματα ποὺ καλοῦν γιὰ μία κίνηση, γιὰ ἕνα ξεκίνημα, γιὰ μία ἐπανεξέταση καὶ ἀναδιοργάνωση συγκεκριμένων θεμάτων τῆς ποιμαντικῆς μας διακονίας. Σὲ μία ἐποχὴ δύσκολη μὲ πολλὲς ἰδιομορφίες, ὁ λαός μας, πέρα ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι βρίσκεται στὰ ὅρια τῶν οἰκονομικῶν του ἀντοχῶν, φαίνεται ὅτι βρίσκεται καὶ στὰ ὅρια τῶν ψυχολογικῶν ἀντοχῶν του. Ἀκόμη καὶ ἐκεῖνοι ποὺ δὲν αἰσθάνονται νὰ θίγονται σὲ καθοριστικὸ βαθμὸ ἀπὸ τὴν οἰκονομικὴ ὕφεση, βιώνουν μία ψυχολογικὴ ὕφεση χωρὶς προηγούμενο σὲ ὅλη τὴν μεταπολεμικὴ περίοδο μέχρι σήμερα.
Ἐν ὀλίγοις, ἐπιθυμῶ νὰ καταθέσω ἕνα πρακτικῆς χρησιμότητας κείμενο χωρὶς νὰ ἀνοιχτῶ σὲ βαθυστόχαστες ἀναλύσεις, ἂν καὶ αἰσθάνομαι ὑποχρεωμένος νὰ προσθέσω στὸ σημεῖο αὐτὸ κάποιες γενικότερες σκέψεις καθὼς ἡ κρίση τοῦ παγκόσμιου συστήματος φαίνεται νὰ βαθαίνει ὅλο καὶ περισσότερο καὶ δὲν πιστεύω, ὅτι κάποια κοινωνικοπολιτικὴ ἀνάλυση εἶναι ἱκανὴ νὰ μᾶς βγάλει μονομερῶς ἀπὸ αὐτὴν τὴν κρίση1. ης Ἰουνίου τοῦ τρέχοντος ἔτους τὴν πρότασή μου νὰ ἐκθέσω μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Θεοῦ ἐνώπιόν σας κατὰ τὴν σημερινὴ τακτικὴ συνεδρία τῆς Ἱεραρχίας μας τὶς προσωπικές μου σκέψεις γύρω ἀπὸ τὸ θέμα: «Πρὸς Ἀναθεώρηση καὶ Ἀναδιοργάνωση Ἐκκλησιαστικῶν μας πραγμάτων».
Εὐχαριστῶ τοὺς ἀδελφοὺς συνοδικοὺς Ἀρχιερεῖς ποὺ ἀπεδέχθησαν κατὰ τὴν συνεδρίαν τῆς 15 Ἰουνίου τοῦ τρέχοντος ἔτους τὴν πρότασή μου νὰ ἐκθέσω μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Θεοῦ ἐνώπιόν σας κατὰ τὴν σημερινὴ τακτικὴ συνεδρία τῆς Ἱεραρχίας μας τὶς προσωπικές μου σκέψεις γύρω ἀπὸ τὸ θέμα: «Πρὸς Ἀναθεώρηση καὶ Ἀναδιοργάνωση Ἐκκλησιαστικῶν μας πραγμάτων».
Η συνέχεια, κλικ πιο κάτω στο : Read more
1
Κάποιοι ἴσως ἀναρωτηθοῦν, ἢ καὶ μᾶς κατακρίνουν, γιατί ἀσχολούμεθα μὲ θέματα ποὺ μοιάζουν σὰν ἐσωτερικοὶ προβληματισμοὶ σὲ περίοδο ποὺ ἡ χώρα ταλαιπωρεῖται ἀπὸ μία τόσο μεγάλη κοινωνικὴ καὶ κυρίως οἰκονομικὴ κρίση.
Οὔτε ἀδιαφοροῦμε, οὔτε ἐφησυχάζουμε, οὔτε ἀποστασιοποιούμεθα ἀπὸ τὴν ἀγωνία ποὺ διαπερνᾶ τὸν τόπο μας. Ὅμως ἡ τραγικότης τῶν στιγμῶν ἀπαιτεῖ νηφαλιότητα καὶ αὐτογνωσία. Ἡ ὑπέρβαση τῆς κρίσης δὲν εἶναι μονοδιάστατο μέγεθος καὶ δὲν ἐξαντλεῖται στὸ παρὸν ἀλλὰ ἀπαιτεῖ τὴν δημιουργία προϋποθέσεων ὥστε ὄχι μόνο νὰ ἐπιβιώσουμε τῆς κρίσεως προσωρινὰ ἀλλὰ καί νὰ διασφαλίσουμε βιώσιμο μέλλον. Ἑπομένως, τὸ ζητούμενο αὐτὴ τὴ στιγμὴ δὲν εἶναι οἱ καταγγελτικὲς κραυγές, ποὺ ἁπλῶς θὰ ἐξυπηρετήσουν τὴν προσωρινὴ ψυχολογικὴ ἐκτόνωση καὶ συγχρόνως θὰ ἐντείνουν τὴν πόλωση καὶ τὸν διχασμὸ, σὲ στιγμὲς ποὺ ἡ ψυχραιμία καὶ ἡ ἑνότητα εἶναι ἐκ τῶν ὧν οὐκ ἄνευ προαπαιτούμενα γιὰ τὴν ἐθνική μας ἐπιβίωση.
Ἡ νόσος ποὺ ἀπειλεῖ τὴν ἐθνική μας ὑπόσταση χρειάζεται νηφάλια διάγνωση τῶν αἰτιῶν πού τή δημιούργησαν. Ἀπαιτεῖται σωστὴ, ἀποτελεσματικὴ καὶ μὲ κοινωνικὴ εὐαισθησία καὶ αἴσθημα δικαίου θεραπεία τῶν νοσηρῶν φαινομένων ἀλλὰ καὶ ἐνίσχυση τῆς φυσικῆς κατάστασης καὶ τῶν πνευματικῶν καὶ ἠθικῶν ἀντισωμάτων γιὰ νὰ μὴν εἶναι προσωρινὰ τὰ ἀποτελέσματα τῆς θεραπείας, ποὺ ἤδη εἶναι ἐπώδυνη καὶ καθόλου ἀναίμακτη.
Ἡ ἀπάντηση, ἑπομένως, σχετικὰ μὲ τὸ ἐπίκαιρο ἢ μὴ τῶν θεμάτων πού μας ἀπασχολοῦν εἶναι ἁπλή: Ἡ Ἐκκλησία δὲν ἀσκεῖ πολιτική, εἶναι ὅμως ὑπεύθυνη γιὰ τὸ ἦθος τῶν πολιτῶν τοὺς ὁποίους ὀφείλει νὰ ἐμπνέει, καὶ ὅταν εἶναι μέλη της νὰ καθοδηγεῖ ὥστε οἱ νοσηροὶ παράγοντες ποὺ σχετίζονται μὲ τὴν δημιουργία τῆς κρίσης νὰ ἀποφεύγονται καὶ ἡ κρίση νὰ ἀντιμετωπίζεται μὲ ἦθος φιλάδελφο καὶ φιλάνθρωπο ἀλλὰ καὶ νὰ ἐνισχυθοῦν οἱ προϋποθέσεις ὥστε νὰ μὴν εἶναι προσωρινὲς οἱ θεραπευτικὲς συνέπειες ὅσων μέτρων μὲ πολὺ πόνο καὶ θυσίες ὑφίσταται ὁ λαός μας.
Ὅσοι δὲν στέκονται στὴν ἐπιφάνεια τῶν πραγμάτων καὶ διαβάζουν στὸ βάθος καὶ στὸ νόημα τῶν διατυπώσεων εὔκολα θὰ διακρίνουν ὅτι πίσω ἀπὸ τόν τίτλο «ἀναθεώρηση καὶ ἀναδιοργάνωση ἐκκλησιαστικῶν πραγμάτων» κρύβεται βαθιά ἀγωνία καὶ ἐνδιαφέρον γιὰ τὴ ζωὴ καὶ τὴν ἐπιβίωση τοῦ Ἔθνους μας, μὲ τὴν ἐπίγνωση καὶ τὴ βεβαιότητα ὅτι χωρὶς μετάνοια, δηλαδὴ χωρὶς νὰ ἀλλάξουμε μυαλὰ καὶ τρόπο ζωῆς, κοπιάζουμε εἰς μάτην.
Ἡ κεντρικὴ ἰδέα, λοιπὸν, τῆς παρούσης συζητήσεως εἶναι νὰ ἀναρωτηθοῦμε σχετικὰ μὲ τὸ πὼς ἐμεῖς οἱ ἐκκλησιαστικοὶ ταγοὶ θὰ προβληματιστοῦμε εἰλικρινὰ γιὰ τὶς στρεβλώσεις καὶ τὶς ἀποκλίσεις τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ βίου ἀπὸ τὶς Εὐαγγελικὲς ἐπιταγές, τί συνεπάγεται αὐτὸ γιὰ τὴ ζωὴ τοῦ τόπου καὶ πὼς μποροῦμε νὰ συμβάλλουμε στὴ βελτίωση τῆς ἑλληνικῆς πραγματικότητας ὄχι μόνο στὸ παρὸν ἀλλὰ καὶ στὸ μέλλον τοῦ τόπου μας. Νὰ ἐξετάσουμε, δηλαδή, πῶς θὰ διορθώσουμε μερικὰ κακῶς κείμενα, ὑποδεικνύοντας ἔργῳ καὶ λόγῳ ὅτι χωρὶς μετάνοια, χωρὶς ἀνάληψη τῶν εὐθυνῶν ποὺ ἀναλογοῦν στὸν καθένα καὶ ἔμπρακτη μεταστροφὴ, δὲν μποροῦμε νὰ μιλᾶμε γιὰ ἕνα καλύτερο αὔριο κοιτάζοντας τὰ παιδιά μας στὰ μάτια μὲ τὸ θάρρος ἐκείνου ποὺ ξέρει ὅτι δὲν εἶναι ψεύτης ἢ ὑποκριτής.
«Καθημερινὰ βλέπουμε νὰ ἁπλώνεται σ’ Ἀνατολὴ καὶ Δύση ἡ λεγόμενη παγκοσμιοποίηση, ἡ ὁποία, σημειωτέον, καμία σχέση δὲν ἔχει οὔτε μὲ τὴν ἀρχαιοελληνικὴ παγκοσμιότητα, οὔτε μὲ τὴ χριστιανικὴ οἰκουμενικότητα. Γιὰ τὸν ωκράτη σημασία εἶχε πρὸς τὰ ποὺ εἶναι στραμμένη ἡ ψυχὴ καὶ, δεδομένου, ὅτι κατ’ αὐτὸν ἡ ψυχὴ ἦταν ἄυλη, ὄφειλε νὰ στραφεῖ πρὸς τὰ αἰώνια καὶ ἄυλα, πρός τὴ φωτισμένη πραγματικότητα τῆς ζωῆς καὶ ἔτσι νὰ πορευτεῖ ὅλο ψηλότερα. Μὲ τὴν ἐνανθρώπηση τοῦ Λόγου τὰ πράγματα ξεκαθάρισαν ἀφοῦ ἔχουμε τὴν Ἀλήθεια προσωποποιημένη καὶ σαρκωμένη, ὁπότε ὁ ἄνθρωπος, τώρα ὁλόκληρος καὶ ὄχι μόνον ἡ ψυχή του, καλεῖται νὰ στραφεῖ πρὸς τὸ πρόσωπο τοῦ Λόγου καὶ νὰ πορευτεῖ ἀνάλογα»2. Αὐτὸς ὁ Λόγος μας κάλεσε, μᾶς καλεῖ καὶ θὰ μᾶς καλεῖ νὰ τὸν ἀκολουθήσουμε. Ὁ Εὐαγγελιστὴς Μᾶρκος γράφει: «Καὶ προσκαλεσάμενος τὸν ὄχλον σὺν τοῖς μαθηταῖς αὐτοῦ εἶπεν αὐτοῖς· Ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἀκολουθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτὸν καὶ ἀράτω τὸν σταυρὸν αὐτοῦ, καὶ ἀκολουθείτω μοι» (Μαρκ. 8,34). Καὶ ὁ Εὐαγγελιστὴς Ματθαῖος σημειώνει «Περιπατῶν δὲ παρὰ τὴν θάλασσαν τῆς Γαλιλαίας εἶδεν δύο ἀδελφούς, Σίμωνα τὸν λεγόμενον Πέτρον καὶ Ἀνδρέαν τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ, βάλλοντας ἀμφίβληστρον εἰς τὴν θάλασσαν· ἦσαν γὰρ ἁλιεῖς. Καὶ λέγει αὐτοῖς· Δεῦτε ὀπίσω μου, καὶ ποιήσω ὑμᾶς ἁλιεῖς ἀνθρώπων. Οἱ δὲ εὐθέως ἀφέντες τὰ δίκτυα ἠκολούθησαν αὐτώ. Καὶ προβὰς ἐκεῖθεν εἶδεν ἄλλους δύο ἀδελφούς, Ἰάκωβον τὸν τοῦ Ζεβεδαίου καὶ Ἰωάννην τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ, ἐν τω πλοίῳ μετὰ Ζεβεδαίου τοῦ πατρὸς αὐτῶν καταρτίζοντας τὰ δίκτυα αὐτῶν· καὶ ἐκάλεσεν αὐτούς. Οἱ δὲ εὐθέως ἀφέντες τὸ πλοῖον καὶ τὸν πατέρα αὐτῶν ἠκολούθησαν αὐτώ» (Ματθ. 4, 18-22). . Μέσα στις μυριάδες τῶν ἀνθρώπων ποὺ τὸν ἀκολούθησαν στὸ διάβα τοῦ χρόνου ἕνας εἶμαι καὶ ἐγώ. Ἡ πρόσκλησή Σου μὲ σεβασμὸ τῆς ἐλευθερίας μου, ἡ ἐκτίμησις στὴν ἐπιλογὴ καὶ τὴν εὐθύνη μου μὲ γοήτευσαν. Παρὰ τὴν προσπάθειά μου ὅμως δὲν κατάφερα πάντοτε νὰ ἀρνηθῶ τὸν ἑαυτό μου. Ὁ ἐγωισμός, ἡ φιλαυτία, ἡ ἐγωπάθεια καὶ ὁ ἀτομοκεντρισμος στάθηκαν καὶ στέκονται πολλὲς φορὲς ἀντίβαρο στὸ ἄθλημα τῆς ἀπαρνήσεως τοῦ ἑαυτοῦ μου. Ὄχι μόνο δὲν καταφέρνω νὰ σηκώσω τὸν σταυρὸ τοῦ χρέους μου ἀλλὰ γογγύζω. Ὃμως δὲν ἐγκαταλείπω. Μένω στὴν αὐλὴ Σου προχωρώντας σημειωτὸν καί προσπαθώντας νὰ μὴ μὲ νικήσει ἡ τραγικότητα τοῦ μηδενὸς καὶ τῆς μοναξιᾶς. 3
Ποιος εἶναι αὐτὸς που ἀκολούθησα; Ἡ σκέψη μου στρέφεται νοερὰ στὴν ὄμορφη καί συγκλονιστική συζήτηση Σοῦ Ἰησοῦ Φριστοῦ μὲ τοὺς μαθητές του, ὅπως διασώζεται στο Εὐαγγελικὸ κείμενο: «τίνα με λέγουσιν οἱ ἄνθρωποι εἶναι τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου; Οἱ δὲ εἶπον· οἱ μὲν ᾿Ιωάννην τὸν βαπτιστήν, ἄλλοι δὲ ᾿Ηλίαν, ἕτεροι δὲ ῾Ιερεμίαν ἢ ἕνα τῶν προφητῶν. Λέγει αὐτοῖς· ὑμεῖς δὲ τίνα με λέγεται εἶναι; Ἀποκριθεὶς δὲ Σίμων Πέτρος εἶπε· σὺ εἶ ὁ Χριστὸς ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος» (Ματθ. 16, 13-16).
Πολλοὶ μίλησαν στο παρελθόν, μιλοῦν σήμερα καὶ θὰ μιλοῦν καὶ αὔριο γιὰ τὸν Χριστὸ περιπίπτοντας ἀπὸ σύγχυση σὲ σύγχυση. Μερικοὶ τὸν χαρακτηρίζουν ὡς μεγάλο διδάσκαλο, ἐκεῖνον ποὺ ἔκοψε τὴν ἱστορία στὰ δυὸ. Ὅμως αὐτὸς ὁ διανοητικά κατασκευασμένος Χριστὸς δὲν σῴζει. Ἐγὼ πιστεύω καὶ ὑπηρετῶ τὸν Χριστὸ ποὺ ὁμολόγησε ὁ Πέτρος: «Σὺ εἶ ὁ Φριστὸς ὁ υἱὸς τοῦ Θεοῦ τοῦ ζῶντος». (Ματθ. 16, 16).
Σὸ μόνο γιὰ τὸ ὁποῖο ἀνησυχῶ εἶναι ἂν θά κατορθώσω Αὐτὸς νὰ εἶναι ἡ ἀνάστασή μου καί ὄχι ἡ πτώση μου κατὰ τὴν προφητεία τοῦ Συμεών: «Ἰδοὺ οὗτος κεῖται εἰς πτῶσιν καὶ ἀνάστασιν πολλῶν» (Λουκ. 2, 34).
Ὅσοι διακονοῦμε τὴν Ἐκκλησία καλούμεθα σὲ συμπόρευση μαζί του στὴν δύσκολη πορεία τοῦ Γολγοθά, σὲ μία διηνεκῆ προσπάθεια νὰ ζοῦμε μὲ τὴ βεβαιότητα τῆς ἀναμονῆς τοῦ πάθους καὶ τοῦ μαρτυρίου. Διότι στὴν πορεία πρὸς τὸ Γολγοθὰ ὁ Χριστὸς ὁμιλεῖ γιὰ ὅσα πρόκειται νὰ συμβοῦν· τὸ πάθος καὶ τὸ μαρτύριο. Καὶ τότε δυὸ μαθητὲς, τὰ παιδιὰ τοῦ Ζεβεδαίου ὁ Ἰάκωβος καὶ Ἰωάννης βοηθούμενοι μάλιστα καὶ ἀπὸ τὴν μητέρα τους τί ἀπαίτησαν; «Κύριε τώρα ποὺ τελειώνει τὸ πάθος σου καὶ στεριώνεις τὴ βασιλεία σου βάλε μας ἕνα ἐκ δεξιῶν καὶ ἕνα ἐξ ἀριστερῶν σου γιὰ νὰ ζήσουμε τὴ δόξα σου» («Σότε προσῆλθεν αὐτώ ἡ μήτηρ τῶν υἱῶν Ζεβεδαίου μετὰ τῶν υἱῶν αὐτῆς προσκυνοῦσα καὶ αἰτοῦσά τι παρ' αὐτοῦ. Ὁ δὲ εἶπεν αὐτῇ· Τί θέλεις; λέγει αὐτώ· Εἰπὲ ἵνα καθίσωσιν οὗτοι οἱ δύο υἱοί μου εἷς ἐκ δεξιῶν σου καὶ εἷς ἐξ εὐωνύμων σου ἐν τῇ βασιλείᾳ σου». (Ματθ. 20, 20-21).
Συζήτηση μέ τραγικότητα ποὺ γίνεται ἀφορμὴ νὰ διατρανωθεῖ ἡ διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ:
Ἔχω ἐπίγνωση ὅτι εἶμαι καὶ ἐγὼ μέτοχος στοῦ ἔθνους μας τὶς ἀδυναμίες. Ὅμως παίρνω τὸ θάρρος καὶ καταθέτω τίς σκέψεις μου σὲ σᾶς, τοὺς ἀδελφούς μου, πρός συζήτηση καὶ λήψη ἀποφάσεων, με τὴν ἐλπίδα τῆς ἀναθεώρησης καὶ ἀναδιοργάνωσης μερικῶν ἐκκλησιαστικῶν πραγμάτων. Ἡ ἀγάπη μου καὶ τὸ ἐνδιαφέρον μου γι’ αὐτὸ ποὺ ὑπηρετοῦμε ὅλοι μαζί, τὸ θυσιαστήριο τοῦ Κυρίου καὶ τὴ δημιουργημένη κοινωνικὴ κατάσταση, μὲ κάνουν νὰ διατυπώσω τὴν ἀγωνία μου γιὰ ὅσα μὲ περισσότερους ἀπὸ ἐσᾶς κατὰ καιροὺς εἴτε ἐν συνόδῳ εἴτε κατ’ ἰδὶαν ἔχουμε συζητήσει.
Ἐπέλεξα, λοιπὸν νὰ ἑστιάσω τὴν προσοχή μου σὲ μερικὰ σημεῖα, ἐπὶ τῶν ὁποίων θὰ τοποθετηθῶ στὴ συνέχεια, καὶ τὰ ὁποία εἶναι τὰ ἑξῆς:
Α. Ὁ ἐξοστρακισμὸς τῆς Φριστιανικῆς παραδόσεως καὶ ἡ κλήση γιὰ μετάνοια
Β. Ἡ ἀναδόμηση τῆς Ἐνορίας
Γ. Ἐκκλησιαστικὴ Ἐκπαίδευση
Δ. Σὰ οἰκονομικά της Ἐκκλησίας
Ε. Σχέσεις Ἐκκλησίας καί Κράτους
ΣΤ. Εὐρωπαϊκὴ προβληματικὴ
Ζ. Ὁ Καταστατικὸς Φάρτης 4
Α. Ὁ ἐξοστρακισμὸς τῆς Χριστιανικῆς παραδόσεως καὶ ἡ κλήση γιὰ μετάνοια Πιστεύω ὅτι ὁ ἐξοστρακισμὸς ποὺ ὑφίσταται καὶ στὸν τόπο μας ἡ χριστιανική παράδοση, ἡ ἀπομάκρυνσή μας ἀπ’ αὐτὴν (καὶ μάλιστα ὑπὸ τὴν καθοδήγηση ὑψηλῶν παραγόντων) καὶ ἡ ἀποξένωση τῶν Νεοελλήνων ἀπὸ τὶς χριστιανικὲς καὶ πολιτισμικές μας ρίζες ἔφεραν καὶ φέρνουν πλῆθος στρεβλώσεων σὲ ὅλα τὰ ἐπίπεδα ζωῆς.
Ὅσο ἀποθρησκεύεται ὁ κόσμος τόσο ὁ ἄνθρωπος κατεβαίνει χαμηλότερα στὴν ἄβυσσο τῆς ἀδυναμίας νὰ συναντηθεῖ μὲ τὸν ἄλλον, τὸν πλησίον, καὶ νὰ ἀποτελέσουν κοινωνία προσώπων.
Σήμερα γίνεται πολὺς λόγος γιὰ τὴν πνευματικὴ κρίση τῆς πατρίδος μας καὶ τὶς ἄλλες κρίσεις ποὺ φυσικὸ εἶναι νὰ τὴν ἀκολουθοῦν. Εἶναι χειροπιαστὰ πλέον ἡ φυσικὴ ὑποδούλωση, ἡ μοναξιά, τὸ ψεῦδος, ἡ ὑποκρισία, ἡ σκληροκαρδία, ἡ ἀναλγησία, ἡ ἀναισθησία ποὺ γεννᾶ στὶς μεγαλουπόλεις ὁ ἀτομικισμὸς, ἡ γοητεία τοῦ μηδενὸς καὶ τῆς ἀνυπαρξίας, ἡ κάθε λογὴς εἰδωλολατρία καὶ φυσικὰ ἡ αὐτοειδωλοποίηση, ὁ ξεριζωμὸς καὶ ἡ μετάβαση ἀπὸ ἕνα τόπο σὲ ἄλλο, ἡ ἀνεργία, ἡ φτώχεια, ἡ ἀνασφάλεια καὶ ὁ τρόμος.3 «Οὐχ οὕτως ἔσται ἐν ὑμῖν» (Ματθ. 20, 26). Κάτι καινούριο ἔρχεται σ’ αὐτὸν τὸν κόσμο. Διαιρεῖται πιὰ νοητὰ ὁ ἀνθρώπινος ἀγώνας καὶ συγχρόνως ἡ ἀνθρώπινη πορεία. «ὁ δὲ Ἰησοῦς προσκαλεσάμενος αὐτοὺς εἶπεν· Οἴδατε ὅτι οἱ ἄρχοντες τῶν ἐθνῶν κατακυριεύουσιν αὐτῶν καὶ οἱ μεγάλοι κατεξουσιάζουσιν αὐτῶν. Οὐχ οὕτως ἔσται ἐν ὑμῖν, ἀλλ' ὃς ἐὰν θέλῃ ἐν ὑμῖν μέγας γενέσθαι, ἔσται ὑμῶν διάκονος, καὶ ὃς ἂν θέλῃ ἐν ὑμῖν εἶναι πρῶτος, ἔσται ὑμῶν δοῦλος· ὥσπερ ὁ υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου οὐκ ἦλθε διακονηθῆναι, ἀλλὰ διακονῆσαι καὶ δοῦναι τὴν ψυχὴν αὐτοῦ λύτρον ἀντὶ πολλῶν». (Ματθ. 20, 25-28). 3 . Γουνελᾶς, Ὁ Ἀντιχριστιανισμός, < , σ. 83. Ἀκούγεται πανταχόθεν δειλά ἀλλὰ ὅλο καὶ ἐντονότερα, ὅτι εἶναι ἀνάγκη νὰ ἀλλάξουμε τρόπο ζωῆς, νὰ ξαναβροῦμε τὶς ἀρχὲς καὶ τὶς ἀξίες ποὺ ξεχάσαμε. Στὴν «κουλτουριάρικα» διατυπωμένη αὐτὴ πρόταση μοιάζει νὰ συνηχεῖ ἁρμονικὰ ἡ φωνὴ τοῦ βοῶντος μέσα στὴν ἔρημο Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Βαπτιστοῦ: «ΜΕΣΑΝΟΕΙΣΕ»! Μετάνοια μᾶς χρειάζεται, δηλαδὴ ἀλλαγὴ τοῦ νοῦ, πού συνεπάγεται ἀλλαγὴ πορείας ζωῆς. Ὄχι ὅμως τυχαῖα, ἀλλὰ μὲ ἀναφορὰ στὸν Διδάσκαλο τῆς οὐσιαστικῆς Μετάνοιας καὶ τῆς Συγγνώμης. Τότε θὰ γίνουν πάλι ὁρατὰ καὶ θὰ ἐπανέλθουν στὴ θέση ποὺ τοὺς πρέπει οἱ Ἀξίες καὶ οἱ Ἀρχές.
Αὐτὴ εἶναι, λοιπόν, ἡ πρώτη μου πρόταση γιὰ ἀναθεώρηση ἐκκλησιαστικῶν πραγμάτων. Ἡ ἔμπρακτη μετάνοιά μας. Ὀφείλουμε νὰ ἀναγνωρίσουμε ὅτι ὅσον ἀφορᾶ τὴν ἀνθρώπινη πλευρὰ τῆς Ἐκκλησίας μας, δηλαδὴ ἐμᾶς τοὺς ἴδιους, ὅτι πολλὲς φορὲς ἀστοχήσαμε καὶ ἀστοχοῦμε. Ἑπομένως πρῶτοι ἐμεῖς πρέπει νὰ πρωταγωνιστήσουμε στὸ ἄθλημα τῆς Μετανοίας γιὰ νὰ γίνουμε παράδειγμα στοὺς ἄρχοντες καὶ τὸν λαό μας.
Εἶναι καιρὸς νὰ συνετιστοῦμε, ἀποφεύγοντας τὶς προκλήσεις, θέτοντας ἔλεγχο στὶς πομπώδεις ἐκδηλώσεις καὶ τὶς βυζαντινίζουσες φιέστες, στούς τίτλους καί τίς διακρίσεις ποὺ ξενίζουν τὸν σύγχρονο ἄνθρωπο. Λιγότερο Βυζάντιο καὶ περισσότερη Ἔρημος εἶναι αὐτὸ ποὺ ἀναπαύει σήμερα τοὺς πιστούς μας.
Στὴν περίοδο τῆς διχαστικῆς πολυγλωσσίας ὀφείλουμε νὰ μείνουμε πιστοὶ στὴ γλῶσσα τῆς εἰλικρίνειας. Στὴν ἐποχὴ τῆς φαινομενικῆς πραγματικότητας καὶ τῆς ἠθοποιίας χρειάζεται νὰ σπάσουμε μὲ τρόπο σαφῆ τὸ κάτοπτρο τῆς ὑποκρισίας.
Καὶ βέβαια ὑπάρχουν πράγματα ποὺ δὲν μποροῦν νὰ ἀλλάξουν. Σί δὲν μπορεῖ νὰ ἀλλάξει, νὰ ἀναθεωρηθεῖ, νὰ ἀναδομηθεῖ; Ἡ πίστη μας. Ἡ Διδασκαλία τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὅπως μᾶς παραδόθηκε γνήσια ἀπὸ τοὺς Ἁγίους καί τούς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας χωρὶς προσθήκη ἢ ἀφαίρεση οὔτε ἑνὸς «γιώτα».
Ἔχουμε καθῆκον ὅμως νὰ ἀναθεωρήσουμε τοὺς τρόπους πού προσεγγίζουμε αὐτὴν τὴν Ἀλήθεια ἀξιοποιώντας τὶς νέες μεθόδους καὶ τὴν ἐξελισσόμενη τεχνογνωσία. Ἰδιαίτερα στὴν ἐποχή μας ἡ πληροφορικὴ μὲ τὴν γενικότερη ἔννοια, μολονότι σὲ ἀπρόσεχτα χέρια συσσωρεύει δεινά, ἀξιοποιούμενη γιὰ τὴ Διακονία τῆς Ἐκκλησίας μπορεῖ νὰ γίνει ἐργαλεῖο καὶ σύμμαχος.
Σὲ μία ἐποχὴ ἐπανευαγγελισμοῦ ἰδίως στὸν χῶρο τῆς νεότητας ἡ Ἐκκλησία πρέπει νὰ ἀσχοληθεῖ μὲ αὐτοῦ τοῦ εἴδους ἐκμετάλλευσης τῆς τεχνογνωσίας γιὰ τὴν κατήχηση. 5
Β. Ἡ ἀναδόμηση τῆς Ἐνορίας Ἡ Ἐνορία ἀποτελεῖ θεανθρώπινο ὀργανισμὸ μὲ πνευματικὴ καὶ δομικὴ διάσταση. Ἐξετάζοντάς την ἀπὸ τὴν ἀνθρώπινη πλευρά, δηλαδή ὡς θεσμικὸ ὀργανισμὸ, καταλήγουμε στὸ συμπέρασμα, ὅτι χρειάζεται καλὴ καὶ σωστὴ διοίκηση γιὰ νὰ ἐπιτύχει τὸν σκοπὸ της4. Ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος σημειώνει με διαυγῆ καθαρότητα: «καθάπερ λιμένας ἐν πελάγει, οὕτω τὰς ἐκκλησίας ἐν ταῖς πόλεσιν ἔπηξεν ὁ Θεὸς, ἵνα ἀπὸ τῆς ζάλης τῶν βιοτικῶν θορύβων ἐνταῦθα καταφεύγοντες, γαλήνης μεγίστης ἀπολαύωμεν. Οὐδὲ γὰρ κυμάτων ἔστιν ἐνταῦθα δεῖσαι τρικυμίαν, οὐ λῃστῶν ἐπιδρομὰς, οὐ κακούργων ἔφοδον, οὐ πνευμάτων βίας, οὐ θηρίων ἐπιβουλάς· λιμὴν γάρ ἐστιν ἁπάντων τούτων ἀπηλλαγμένος, λιμήν ἐστι ψυχῶν πνευματικός. Καὶ τῶν λεγομένων μάρτυρες ὑμεῖς. Εἰ γάρ τις ὑμῶν τὸ συνειδὸς ἀναπτύξειε νῦν, πολλὴν ἔνδον εὑρήσει τὴν ἡσυχίαν· οὐ θυμὸς γὰρ ἐνοχλεῖ, οὐκ ἐπιθυμία φλέγει, οὐ βασκανία τήκει, οὐκ ἀπόνοια φυσᾷ, οὐ κενοδοξίας ἔρως διαφθείρει, ἀλλὰ πάντα ταῦτα κατέσταλται τὰ θηρία<» (Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, M.G. 49, 363). 4 Ροδάνθη Ἀνδρουλιδάκη-Πετράκη, Ἡ διοίκηση στὴν Ἐνορία, Ἐφαρμογὴ καὶ προβληματισμοί, Ἡράκλειο, 2011, σ. 17 κ.ἐξ. 5 Ο.π.
6 Ο.π. Εἶναι προφανὲς ὅτι δὲν ἐπιτρέπεται νὰ ὑποβαθμίζεται ἢ νὰ παραβλέπεται ἡ πνευματικὴ διάσταση τῆς ἐνοριακῆς ζωῆς. Ἡ ἐνορία, αὐτὸ τὸ κύτταρο τῆς Ἐκκλησίας, λειτουργεῖ ὄντως ὡς χῶρος, ὅπου «ἀσκοῦμε τὸ ὀρθόδοξο ἦθος ἢ τελοῦμε τὴν μετάνοιά μας»5.
Ὁ ἄνθρωπος, ὡς κοινωνικὸ ὅν, ἔχει ἔμφυτη τὴν ἀνάγκη νὰ ἀνήκει σὲ κάποιο σύνολο. Αὐτὴ ἡ ἀνάγκη καλύπτεται πλήρως ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία, ὅταν αὐτὴ λειτουργεῖ σωστά. Καὶ ἡ Ἐκκλησία λειτουργεῖ σωστά, ἂν λειτουργεῖ σωστὰ ἡ Ἐνορία. Καὶ ἡ Ἐνορία λειτουργεῖ σωστὰ ὅταν λειτουργεῖ ἡ Ἐκκλησία.Ὅταν ἡ Ἐνορία δὲν λειτουργεῖ ὅπως πρέπει καὶ δὲν καλύπτει τὶς πνευματικὲς καὶ κοινωνικὲς ἀνάγκες τῶν ἀνθρώπων, εἶναι φυσικὸ ἐπακόλουθο αὐτοὶ νὰ ἀναζητήσουν ἄλλα ὑποκατάστατα ἱκανοποίησης τῶν ἀναγκῶν τους σὲ ἄλλες ποικίλες δραστηριότητες. Γεννᾶται, λοιπόν, τὸ ἐρώτημα ἂν ἡ σημερινὴ ἐνορία ὑλοποιεῖ τὸ γνήσιο ἐκκλησιολογικὸ καὶ σωτηριολογικὸ ὅραμα πού καλεῖται νὰ πραγματοποιήσει. Καὶ διερωτᾶται εὔλογα κάποιος ἐὰν ἡ Ἐνορία σήμερα ὄντως παρέχει στὸν σύγχρονο ἄνθρωπο ἐκεῖνα ποὺ αὐτὸς ζητάει, ἐὰν τοῦ καλύπτει τὶς πνευματικές του ἀναζητήσεις. Ἐὰν τοῦ προσφέρει τὴν αἴσθηση τῆς κοινότητος, ποὺ τόσο ἔχει ἀνάγκη, ἐὰν τὸν ἀπεγκλωβίζει καὶ τὸν ἀπελευθερώνει ἀπὸ τὸν «παλαιὸ» ἄνθρωπο, τὸν ὑπόδουλο στὰ πάθη καὶ στὴν ἁμαρτία.
Αἰσθάνεται, ἄραγε ὁ σημερινὸς ἄνθρωπος ζωντανή τὴν παρουσία τοῦ Θεοῦ μέσα του; Συμμετέχει συνειδητὰ στὴ μυστηριακὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας; Θεωρεῖ τὴν Ἐνορία ὡς καταφύγιό του; Ἐπικρατεῖ ἀγάπη, κατανόηση, συμπαράσταση, πραγματικὸ ἐνδιαφέρον μεταξὺ τῶν ἐνοριτῶν; Ἐντέλει ἡ Ἐνορία ὡς ἐκκλησιαστικὴ μονάδα μετουσιώνει καὶ ἀφομοιώνει τὸν κόσμο ἢ ἀφομοιώνεται ἀπὸ αὐτόν6;
Ἡ Ἐνορία ὡς εὐχαριστιακὴ «ἐπὶ τὸ αὐτό» σύναξις τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινότητος, περνᾶ σήμερα κρίση. Ἡ κρίσις συνίσταται πρώτιστα, στὴν ἀδυναμία τῆς σύγχρονης Ἐνορίας (ἐκτὸς εὐλογημένων φωτεινῶν ἐξαιρέσεων) νὰ λειτουργεῖ ὡς κοινωνία καὶ ἕνωσις προσώπων ἐν Χριστώ, ὡς ἕνωσις Κυριακοῦ σώματος, ὡς εὐχαριστιακὴ σύναξις ποὺ μεταμορφώνεται καὶ μεταμορφώνει τὸν κόσμο, ὡς οἰκογένεια Θεοῦ, στὴν ὁποία ὁ χωρισμένος ἀπὸ τὸν Θεὸ ἄνθρωπος ἀποκαθίσταται καὶ ἐπαναπατρίζεται.
Ἡ Ἐνορία, βεβαίως, λειτουργεῖ καὶ συμπεριφέρεται σάν ἕνας ἀνθρώπινος ὀργανισμός, χωρὶς αὐτὸ νὰ σημαίνει καὶ νὰ ὑποδηλώνει τὴν παραθεώρηση τῆς πνευματικῆς της ὑπόστασης. Ἡ Ἐνορία, παρόλο ποὺ ὡς ἐκκλησιαστικὸς θεσμὸς διέπεται ἀπὸ σχετικὴ νομοθεσία γιὰ νὰ ἔχει τὴ δυνατότητα ἀποτελεσματικῆς λειτουργίας μέσα στὸ εὐρύτερο κοινωνικὸ πλαίσιο, δὲν εἶναι ἕνα ἁπλὸ νομικὸ κατασκεύασμα. Γιατί, οὐσιαστικά, ὁ θεολογικὸς σκοπὸς τῆς Ἐνορίας εἶναι νὰ
ἐμπνεύσει στὸν πιστὸ τὸ ἀληθινὸ πνεῦμα τῆς Ὀρθοδοξίας καὶ νὰ γίνει αὐτὸς ἐκούσια οὐσιαστικὸ μέλος τῆς Ἐκκλησίας μὲ ἀπώτερο σκοπὸ τὴν ἕνωσή του μὲ τὸ Θεό.
Ἐξετάζοντας λοιπὸν τὴν Ἐνορία ἀπὸ τὴν ἀνθρώπινη πλευρά της, διαπιστώνουμε ὅτι γιὰ νὰ λειτουργήσει αὐτὴ σωστὰ καὶ ἀποτελεσματικὰ εἶναι ἀπαραίτητο καὶ ἐπιβεβλημένο νὰ κινεῖται μέσα σὲ ἕνα πλαίσιο, τὸ ὁποῖο νὰ διέπεται ἀπὸ νόμους καὶ κανόνες, ἀπὸ δικαιώματα καὶ ὑποχρεώσεις, να λαμβάνει ἀποφάσεις, νὰ προγραμματίζει, νὰ ὀργανώνει, νὰ διευθύνει, νὰ ἀσκεῖ ἔλεγχο.
Δὲν πρέπει νὰ διαφεύγει τῆς προσοχῆς μας, ἐπίσης, ἡ ποικιλομορφία τῆς ἐνοριακῆς πραγματικότητας. Ὑπάρχουν Ἐνορίες ἐγκαταλελειμμένων περιοχῶν, μικρῶν χωριῶν, κωμοπόλεων καὶ μεγαλουπόλεων. Ἡ πολύχρονη διακονία μου μοῦ ἔδωσε τὴν δυνατότητα τῆς ἐμπειρίας ὅλων αὐτῶν τῶν περιπτώσεων. Σὰ πράγματα καὶ οἱ οἰκονομικὲς συγκυρίες μᾶς ὑποχρεώνουν νὰ κάνουμε κάτι ποὺ ἀμελήσαμε μέχρι σήμερα. Νὰ ἀποκτήσουμε, δηλαδή, σαφῆ εἰκόνα τοῦ ἀριθμοῦ τῶν Ἐνοριῶν μας. Νὰ γνωρίζουμε, ἐπίσης, τὸν ἀκριβῆ ἀριθμὸ τῶν ἐν λειτουργίᾳ κληρικῶν μας καί τὶς ὑποχρεώσεις καὶ τὰ διακονήματά τους.
Ἤδη συνεστήθη στὴν Ἱερὰ Σύνοδο Ἐπιτροπὴ ἡ ὁποία θὰ ἑτοιμάσει πλήρη ἀπεικόνιση τῶν ἐνοριῶν καὶ τῶν ἐφημερίων. Χρέος μας εἶναι νὰ ἀσχοληθοῦμε μὲ τὸ θέμα αὐτὸ καὶ νὰ σκεφτοῦμε πῶς θὰ διαχειριστοῦμε προβλήματα καὶ ἀνισότητες ὅπως ἡ ὕπαρξη πτωχῶν καὶ πλουσίων Ἐνοριῶν, ἀλλὰ καὶ πτωχῶν καὶ πλουσίων ἱερέων.
Δὲν γνωρίζω τί γίνεται μὲ τὶς ἐνορίες τῶν Μεγαλουπόλεων ἀνὰ τὴν ἐπικράτεια. Ἡ πόλις ὅμως τῶν Ἀθηνῶν δυστυχῶς δὲν εἶναι δυνατὸν πιά νὰ διαποιμανθεῖ σύμφωνα μὲ τὶς ἐπιταγὲς τοῦ Εὐαγγελίου. Χρειάζεται, ἑπομένως μία τολμηρὴ ἀναδιαρθρωτικὴ παρέμβαση μέσα στό πλαίσιο πάντοτε τῆς παράδοσης καὶ τῶν ἱερῶν Κανόνων.
Ψυχὴ τῆς Ἐνορίας εἶναι ὁ ἱερέας, ὁ ὁποῖος πολὺ ἐπιτυχημένα καλεῖται πατέρας. Ἀναμφισβήτητα ὑπάρχουν ἱερεῖς ἀξιόλογοι, ὁ καθένας μὲ τὰ δικά του χαρίσματα καὶ τὸν ἀγῶνα του. Ὑπάρχουν ὅμως καὶ ἄλλοι πολλοὶ ποὺ χρειάζονται κατάρτιση, βοήθεια στὴ διακονία τους καί συμπαράσταση στὰ προβλήματά τους. Άλλά ὑπάρχουν καὶ οἱ ἱερεῖς τῆς «τηλεποιμαντορίας», οἱ «λειτουργοί» της Κυριακῆς.
Εἶναι γνωστὸ ὅτι σὲ κάθε Μητρόπολη ὁ Μητροπολίτης κάνει ὅ,τι μπορεῖ γιὰ τὴν κατὰ τὸν καλύτερο τρόπο ὑποστήριξη καὶ ἀξιοποίηση τῶν κληρικῶν του (συναντήσεις, συνάξεις, συνέδρια κλπ), ἀσχολεῖται μὲ ὅλα τὰ ἀναφυόμενα προβλήματα καὶ εἶναι εὐλογημένη ἡ ἐπικοινωνία καὶ ὁ προσωπικὸς σύνδεσμος ἐπισκόπου καὶ ἱερέως, ὡς πατέρα μὲ τὸ παιδί του.
Ἡ ἐπίγνωση καὶ ἡ προσπάθεια ἀνταπόκρισής μας στὶς σύγχρονες ἀπαιτήσεις γιὰ μία δυναμικὴ «ποιμαντικὴ τῶν ποιμένων» στὴν Ἱερὰ Ἀρχιεπισκοπὴ Ἀθηνῶν ὁδήγησε στή σύσταση τοῦ «Ἱδρύματος Ποιμαντικῆς Ἐπιμορφώσεως», τὸ ὁποῖο κατὰ τὸν χρόνο αὐτὸ θὰ λειτουργήσει μὲ καινούρια ἐπιμορφωτικὰ προγράμματα. Ἤδη τό ἐκπαιδευτικὸ πρόγραμμα γιὰ ὁλόκληρο τὸ τρέχον ἀκαδημαϊκὸ –ἐκκλησιαστικὸ ἔτος ἔχει ἀναρτηθεῖ στὸ διαδίκτυο γιὰ ὅσους ἐνδιαφέρονται. τόχος τοῦ «Ἱδρύματος» εἶναι, ἐπίσης, νὰ ἀποκτήσει τὶς προϋποθέσεις γιὰ νὰ ἐνταχθεῖ στὰ προγράμματα τῆς «Διὰ βίου ἐπιμόρφωσης» πρᾶγμα ποὺ θὰ μπορέσουν νὰ ἀκολουθήσουν καὶ ἄλλες Μητροπόλεις μόνες ἢ σὲ συνεργασία μὲ ἄλλες.
Σὲ αὐτὸ τὸ σημεῖο, καὶ ἐπειδὴ γίνονται καὶ πάλι συζητήσεις γιὰ τὴ μισθοδοσία τοῦ κλήρου, ἀνοίγω μία παρένθεση γιὰ νὰ ὑπενθυμίσω τὴν συμβατικὴ ὑποχρέωση τῆς Πολιτείας ποὺ ξεκινᾶ ἀπὸ τὴν Δ’ Ἐθνικὴ Συνέλευση τοῦ Ἄργους καὶ Νομοθετεῖται μὲ τά ὑπ’ ἄρθ. 25 Σεπτεμβρίου /7 Ὀκτωβρίου 1833, 13 Ὀκτωβρίου 1834, 13 Ἰουνίου 1838 καὶ 29 Ἀπριλίου 1843 Διατάγματα τοῦ βασιλέως Ὄθωνος. Γ. Ἐκκλησιαστικὴ Ἐκπαίδευση. Μία πτυχὴ τῶν ἐκκλησιαστικῶν πραγμάτων ποὺ σχετίζεται ἄμεσα μὲ τὰ προηγούμενα εἶναι τὸ θέμα τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἐκπαιδεύσεως, τό ὁποῖο ξεκίνησε στραβὰ ἀπὸ τὴν ἀνασύσταση τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους καὶ συνέχισε νὰ λειτουργεῖ ἔτσι μέσα στό πλαίσιο τοῦ καθεστῶτος τῆς 7
νομῳ κρατούσης Πολιτείας. Ὁπωσδήποτε αὐτὸ εἶναι ἕνας συμβατικὸς ὅρος μεταξὺ Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας, τῆς τελευταίας ὑποχρεουμένης νὰ καλύπτει τὶς ἀπαιτούμενες οἰκονομικὲς δαπάνες.
Σήμερα, ὅμως, κάτω ἀπὸ τὶς καινούριες συνθῆκες, τὸ ὅλο θέμα πρέπει νὰ ἐπανεκτιμηθεῖ. Θὰ ἦταν ἄραγε λογικὸ ἡ Ἐκκλησία νὰ ἐκπαιδεύει τοὺς σπουδαστὲς τῆς Σχολῆς Εὐελπίδων, τῶν Ναυτικῶν Δοκίμων ἢ τῆς Ἀστυνομίας; Τότε, ὅμως, πῶς ἡ ἐκπαίδευση τῶν στελεχῶν τῆς Ἐκκλησίας ἀνατίθεται στὴν εὐθύνη ἀλλότριων χώρων καὶ μάλιστα στὴν ἐποχή μας;
Χρειάζεται καὶ ἐδῶ ρεαλιστικὴ σκέψη. Ἀπαιτοῦνται κινήσεις μὲ σύνεση καὶ μέθοδο. Καὶ πρὶν ὅ,τι ἄλλο πρέπει ἡ Ἱεραρχία νὰ σκεφτεῖ καὶ νὰ ἀποφασίσει πῶς θέλει τὸν ἱερέα στὴν Ἑλλάδα τοῦ 2025 ἢ τοῦ 2030;
Ἡ ἀπάντηση στὸ ἐρώτημα αὐτὸ θὰ δώσει καὶ τὸν γνώμονα τῆς πορείας μας.
Στὴν παροῦσα στιγμή, ἔχει νόημα ἡ ἐφαρμογὴ μίας «ἐμβαλωματικῆς» λύσης, δηλαδὴ ἡ συνέχιση τῆς λειτουργίας τῶν σχολείων σὲ ὅλη τὴν Ἑλλάδα με τούς λίγους μαθητές καί τίς πολλές δαπάνες. Ἐν τω μεταξὺ πρέπει νὰ ὀργανώνεται πρὸς ἐφαρμογὴ ἡ ἄλλη, ἡ οὐσιαστικὴ λύση. Δὲν χρειάζεται ἁπλῶς σχολεῖο, ἀλλὰ σχολεῖα μὲ προοπτικὴ. Ὄχι ὅμως σχεδιασμένα στὸ γόνατο, ἀλλὰ μὲ μελέτη καὶ πρόβλεψη γιά τήν ἀντιμετώπιση τῶν ποιμαντικῶν θεμάτων πού μᾶς φέρνουν τὰ χρόνια ποὺ ἔρχονται.
Ἀγαπητὸς ἀδελφὸς Ἀρχιερεὺς παραπονέθηκε γιατί ἐνώ αὐτὸς ἦταν ἁρμόδιος γιὰ τὴν Παιδεία κατὰ κάποιον τρόπον παραγκωνίστηκε, ἀφοῦ ἐπιτροπὲς ἄλλες ἀναμείχθηκαν σὲ θέματα σχετικά. Ἔχει δίκιο. Πρέπει, ὅμως, νὰ κατανοήσετε ὅτι τὰ θέματα τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἐκπαιδεύσεως καί ἰδιαίτερα αὐτὰ τῶν Ἀνωτάτων Ἀκαδημιῶν χρειάστηκαν καὶ χρειάζονται πολὺ χρόνο καὶ συσκέψεις ἐπὶ συσκέψεων καὶ ἡ παρουσία περισσότερων συνοδικῶν ἀδελφῶν ἦταν καὶ εἶναι ἀπαραίτητη.
Ὡς πρὸς αὐτὴν τὴν πλευρά, θὰ παρακαλέσω τὸν Σεβασμιώτατο Καισαριανῆς, Βύρωνος καί Ὑμηττοῦ κ. Δανιὴλ καὶ ὅσους συμμετεῖχαν σὲ αὐτὲς τὶς συζητήσεις νὰ ἐνημερώσουν ἂν χρειαστεῖ τὸ Σῶμα τῆς Ἱεραρχίας. Δ. Τὰ οἰκονομικά της Ἐκκλησίας Ἕνα ἄλλο ζήτημα φλέγον, ἐπίκαιρο καὶ σημαντικὸ ἀφορᾶ τὰ οἰκονομικά τῆς Ἐκκλησίας.
Δὲν θὰ ἀσχοληθῶ μὲ τὶς ἐπιθέσεις, τὶς συκοφαντίες ἐκείνων ποὺ ὑποστηρίζουν ὅτι ἡ Ἐκκλησία κρύβει μὲ σκληροκαρδία τοὺς θησαυρούς της στὰ σεντούκια, διότι τὰ ἴδια τὰ γεγονότα θὰ πείσουν τοὺς καλοπροαίρετους γιὰ τὴν ἀλήθεια. Ὅσο γιὰ τοὺς κακοπροαίρετους ἰσχύει τὸ εὐαγγελικὸν «εἰ Μωυσέως καὶ τῶν προφητῶν οὐκ ἀκούουσιν, οὐδὲ ἐὰν τις ἐκ νεκρῶν ἀναστῇ πεισθήσονται». (Λουκ. 16, 31).
Σχετικὰ μὲ τὴ διαχείριση τῶν οἰκονομικῶν της Ἐκκλησίας μποροῦμε νὰ διακρίνουμε πέντε περιόδους:
1. Περίοδος τοῦ ἀγῶνος τῆς παλιγγενεσίας καὶ τῆς προσφορᾶς πρὸς τὸν λαὸ κατὰ τὸ πνεῦμα τῆς Δ’ Ἐθνικῆς Συνελεύσεως τοῦ Ἄργους.
2. Περίοδος τῶν γενικῶν Ἀπαλλοτριώσεων (1930) καὶ τῆς Συμβάσεως Ἐκκλησίας καὶ Πολιτείας (1952).
3. Περίοδος τῆς ἐκποιήσεως ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας γιὰ τήν συντήρηση καὶ κάλυψη δαπανῶν λειτουργίας ὡς καὶ ἀξιοποίησης ἀκινήτων κυρίως εἰς διαμερίσματα καὶ μετοχές.
4. Σημερινὴ κατάσταση
5. Τὸ αὔριο
Γιὰ τὴν οἰκονομία τοῦ χρόνου δὲν θὰ ἀναφερθῶ στὶς τρεῖς πρῶτες περιόδους.
Ἡ Διεθνής οἰκονομικὴ ὕφεση καὶ ἡ οἰκονομικὴ κρίση τῆς πατρίδος μας ἀσφαλῶς ἔχει ἐπιπτώσεις καὶ στὸν οἰκονομικὸ τομέα τῆς Ἐκκλησίας γενικότερα καὶ ἰδιαίτερα τοῦ Κεντρικοῦ Ὀργανισμοῦ τῆς Ἐκκλησίας (ΕΚΤΟ).
Ἤδη στὴν παρελθοῦσα Διαρκῆ Ἱερὰ ύνοδο ἀνακοίνωσα, καὶ ἔγινε ἀποδεκτὸ, ὅτι τὰ οἰκονομικὰ στοιχεῖα τοῦ Κεντρικοῦ Ὀργανισμοῦ τῆς Ἐκκλησίας (ΕΚΤΟ) δὲν θὰ εἶναι ἑπτασφράγιστο μυστικὸ καὶ ὅτι ὄχι μόνο τὰ μέλη τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου ἀλλὰ καὶ ἐκεῖνα 8
τῆς Ἱεραρχίας θὰ ἔχουν πλήρη εἰκόνα τῶν οἰκονομικῶν, ὅπως καὶ κάθε ἁρμόδιος δημόσια ὑπηρεσία.
ημείωσις: Ἡ Ἱερὰ Ἀρχιεπισκοπὴ Ἀθηνῶν καὶ οἱ Ἱερὲς Μητροπόλεις τῆς χώρας διέθεσαν τὸ ἔτος 2010 σὲ Ἱδρύματα καὶ εὐπαθεῖς ὁμάδες: 96. 234. 510,47 εὐρὼ.
Ἡ Ἐκκλησία ποτὲ δὲν ἔθεσε καὶ δὲν θέτει στὴ ζωὴ της ὡς πρῶτο θέμα τὰ οἰκονομικά της γιατί ὁ Θεῖος Αὐτῆς Ἱδρυτὴς ὑπεσχέθη ὅτι «ἂν οἱ ἀποτελοῦντες αὐτὴν, καὶ δὴ ἡ ἡγεσία της, ἐμφοροῦνται εἰς πάσας τάς ἐνεργείας των καὶ ἐκδηλώσεις των διὰ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τὰ οἰκονομικά μέσα προστεθήσεται αὐτοῖς».
Κανεὶς δὲν θέλει ἡ Ἐκκλησία νὰ μὴν εἶναι καθαρῶς πνευματικὸ καθίδρυμα. Ὅμως εἶναι ἀναγκαῖο νὰ δώσουμε σὲ Αὐτὴν τὰ ὑλικὰ μέσα γιά νὰ πραγματοποιήσει τὸν πνευματικὸ καὶ σωτήριο γιὰ τὸν ἄνθρωπο προορισμό της. Γιὰ τοῦτο καὶ ἐμεῖς δὲν θὰ πρέπει νὰ ἐπιδοθοῦμε στὸ ἔργο τῆς ἀξιοποιήσεως τῆς ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας μὲ σκοπὸ νὰ ἐξελιχθεῖ ἡ Ἐκκλησία σε πανίσχυρο οἰκονομικὸ ὀργανισμό. Διακαὴς πόθος μας εἶναι νὰ μετουσιωθεῖ ἡ ὕλη σὲ πνευματικὸ ἔργο. Ἡ περιουσία τῆς Ἐκκλησίας πρέπει νὰ πάρει πνευματικὴ ἀξία.
Ὑπὸ τὸν θόρυβο γιὰ τὴν δῆθεν ἀμύθητη περιουσία τῆς Ἐκκλησίας θεώρησα χρήσιμη μία συνάντηση μὲ τὸν ἁρμόδιο ὑπουργὸ καὶ τοῦ ἐξήγησα ὅτι ἡ ἐκκλησιαστικὴ περιουσία δὲν εἶναι ἕνας ἑνιαῖος κορβανὰς, ὅπως συνήθως θεωρεῖται ἀλλὰ περιουσίες περισσότερων ἀπὸ δέκα χιλιάδες νομικῶν προσώπων, ὅπως Μητροπόλεις, Μοναστήρια, Ναοί, Ἱδρύματα κ.ἅ. ποὺ λειτουργοῦν ὡς Ν.Π.Δ.Δ., μὲ τὰ συμβούλιά τους καὶ καταβάλλουν ὅλους τοὺς φόρους ποὺ ἐπιβάλλει τὸ Κράτος, παρὰ τὰ ὅσα μερικοὶ κακοπροαίρετα ὑποστηρίζουν. 9
Ἀκόμη τοῦ εἶπα ὅτι γιὰ τόν θόρυβο ἀφορμὴ δίνει καὶ ἡ καθυστέρηση τοῦ περίφημου Ἐθνικοῦ Κτηματολογίου. Σοῦ πρότεινα νὰ συνταχθεῖ τὸ Ἐκκλησιαστικὸ Κτηματολόγιο καὶ μάλιστα κατὰ τὸν ἑξῆς τρόπο: νὰ γίνει τὸ κτηματολόγιο τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Ἀθηνῶν καὶ πάνω στὴ βάση αὐτὴ, χωρὶς ἐπιπλέον ἔξοδα, νὰ συνδεθεῖ τὸ κτηματολόγιο κάθε Ἱερᾶς Μητροπόλεως. Σὸ πρόγραμμα αὐτὸ μπορεῖ νὰ συμπεριληφθεῖ στὶς δαπάνες τοῦ ΕΠΑ.
Μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ κάθε νομικὸ πρόσωπο τῆς Ἐκκλησίας θὰ ἔχει σαφῆ εἰκόνα τῆς περιουσίας του καὶ τὴν ὑπευθυνότητα γιὰ τὴν διαχείρισή της.
Θὰ ἐπαναλάβω πάλι αὐτὰ ποὺ εἶπα πρὸ δύο ετῶν σ’ αὐτὴν τὴν αἴθουσα. κοπὸς τῆς διαχειρίσεως τῆς ἐκκλησιαστικῆς περιουσίας εἶναι ἡ κάλυψη τῶν λειτουργικῶν ἀναγκῶν της Ἐκκλησίας ἀλλὰ καὶ τῶν ἀναγκῶν τοῦ λαοῦ μας καὶ μάλιστα ἐκείνων ποὺ συνιστοῦν τὶς πιὸ εὐπαθεῖς τάξεις δημιουργώντας καὶ ἐνισχύοντας ἕνα εὐρὺ δίκτυο προνοιακῶν ἔργων. Ε. χέσειςἘκκλησίαςκαὶΚράτουςΜίαἄλληπτυχὴτοῦἐκκλησιαστικοῦβίουποὺπρέπεινὰμᾶςπροβληματίσειἀφορᾶτὶςσχέσειςΚράτουςκαὶἘκκλησίας ὉΚαποδίστριας -θὰτὸἐπαναλάβωκαὶπάλι-, ὅτανὅρισετὰὙπουργεῖα θεώρησεὅτιτὸὙπουργεῖοτῶνἘκκλησιαστικῶνκαὶτῆςΔημόσιαςἘκπαίδευσηςπρέπεινὰἀγκαλιάζειἑνιαῖατοὺςδύοαὐτοὺςσημαντικοὺςφορεῖς Ὁἴδιοςσυμφωνεῖχαρακτηριστικὰ «κατεστήσαμεντὴνἐπὶτῶνἘκκλησιαστικῶνπραγμάτωνκαὶτῆςΔημοσίουἘκπαιδεύσεωςΓραμματείαν θεωροῦντεςτάςδύοταύταςὑπηρεσίαςἀχωρίστους ὡςμίανἐχούσαςἀρχήν τὸνΠατέρατῶνφώτωνκαὶπρὸςἕνασυντρεχούσαςσκοπόν τὴνἠθικὴντῶνπολιτῶνδιαμόρφωσιν ἤτιςεἶναιἡβάσιςτῆςκοινωνικῆςκαὶπολιτικῆςτουἔθνουςἐπανορθώσεως (ἸωάννηςΚαποδίστριας 7. 7 ΚωνσταντῖνοςΟἰκονόμος Τὰσωζόμενα,τβ, Ἀθήνησι 1864, σ60 ΠολλοὶἀπόμαςθὰἐνθυμούμεθαὅτιπαλαιότεραστὴνΚοινότηταἢστὸνΔῆμοὑπῆρχανστὸἴδιοπεριβάλλονἡἘκκλησία τὸχολεῖοκαὶὁΔῆμος Σοῦτοφαίνεταιὁλοκάθαρα γιὰπαράδειγμα στὴνπόλητῆςἈρναίας τὴνἐποχήμαςἄλλαξαντὰπράγματα Ὄχιμόνονδὲνὑπάρχειδιάθεσηγιὰγειτνίασηἀλλὰμᾶλλοντὸἄκρωςἀντίθετοἰσχύει
Ὅμωςκαὶὁἐκκλησιαστικόςμαςχῶροςπρέπεινὰἀντικρύσειψύχραιματὴνπραγματικότητα ἩπαλαιὰτοπικὴκοινότηταδὲνἔχειτὰαὐτὰὅριαμὲτὴνσημερινὴἐνορίακαὶἡσημερινὴκοινωνίαδὲνσυμπίπτειμὲτὰὅριατῆςσημερινῆςἘκκλησίας
ὙπὸτὸκράτοςαὐτῆςτῆςπραγματικότητοςἀκούγονταιἀπόψειςπερὶχωρισμοῦἘκκλησίαςκαίΠολιτείας Βεβαίωςλησμονεῖταιπολλὲςφορὲς ὅτιτοῦτοτὸγένοςἔζησε συντηρήθηκεκαίἀπελευθερώθηκεχάρησ αὐτὴτουτὴνπαράδοση χάρησὲαὐτὸτὸσύνδεσμο
ΠρέπεινὰκαταστεῖσαφέςὅτιἡἘκκλησία μὲἐπίγνωσητῆςἱστορικῆςεὐθύνης δὲνθὰἐπιδιώξειτέτοιαἐνέργειακαίἂνἡΠολιτείατὸθελήσειθὰπρέπεινὰἀναλογιστεῖτὸκόστοςκαὶνὰἀναλάβειτὶςεὐθύνεςτης
Ἄλλοικάνουνλόγογιὰδιακριτοὺςρόλους καὶεἰσηγοῦνταιὁκάθεφορέαςνὰφροντίζειτὰτοῦοἴκουτου Καὶτοῦτοεἶναιἀσαφές Σίσημαίνειοἶκος Ποιὲςεἶναιοἱρίζεςτουκαὶτὰκλαδιάτου Ἄραγεὁ«οἶκος μαςμὲτὴνἔννοιααὐτὴεἶναιἐγκλωβισμένοςἢἀποκλεισμένος ΔὲνἔχειλόγογιὰτὴδιαμόρφωσητοῦχαρακτῆρατοῦἝλληναπολίτη γιὰτὴθρησκευτικὴἢτὴγενικότερηἀγωγὴτῶνπαιδιῶνμας γιὰτὴνπαράδοσήμας τὴγλῶσσαμας τὴνἱστορίαμαςκαὶτόσαἄλλαοὐσιώδητοῦβίουμας
Ἡσύγχρονηπραγματικότηταἐπιτάσσεινὰἀπομακρυνθοῦμεἀπὸστερεότυπες ἰδεολογικὰφορτισμένεςκαὶἄνευοὐσιαστικοῦπεριεχομένουπολωτικὲςδιατυπώσειςκαὶνὰἀναζητήσουμετρόπουςσυνεργασίας βασισμένουςσὲεἰδικὲςσχέσεις Μὲαὐτὸτὸσκεπτικό πρὶνἀπὸμερικὰχρόνιαμίαπολυμελῆςἐπιτροπὴἘκκλησίαςκαὶΠολιτείαςἀσχολήθηκεπολὺκαιρὸμὲτὴδιαμόρφωσημίαςπρότασης ἡὁποίαὅμωςδὲνπροωθήθηκεγιὰλόγουςπρακτικοὺςἀλλὰκαὶλόγῳνομικῶνδυσκολιῶν 10
τὴχώραμαςὑπάρχουνδύοεἰδῶννομικὰπρόσωπα ΝομικὰΠρόσωπαΔημοσίουΔικαίουκαὶΝομικὰΠρόσωπαἸδιωτικοῦΔικαίου ἩἐνλόγῳνέαπρότασηἦταννὰδημιουργηθεῖκαὶἕνατρίτοΝομικὸΠρόσωπο(sui geneneris) μὲκαθορισμένοπλαίσιο
Ἡπληθώρατῶνσημερινῶνπροβλημάτωνκαὶἡπρόθεσηδιαφόρωνπαραγόντωννὰτὰἐκμεταλλευτοῦνὁδήγησανστὴδημιουργία μὲΠρωθυπουργικὴἀπόφασηδημοσιευμένηστὸΥΕΚ μιᾶςμεικτῆςἘπιτροπῆςμὲθεσμικὰπρόσωπατῆςἘκκλησίαςκαὶτῆςΠολιτείας γιὰτὴνἀντιμετώπισηπαρουσιαζομένωναἰχμῶνκαὶπροβλημάτωνστὶςσχέσειςἘκκλησίαςκαὶΠολιτείας τὶςσυνεδρίεςαὐτῆςτῆςἘπιτροπῆςμποροῦννὰκληθοῦνκαὶἄλλαπρόσωπαποὺμποροῦννὰἐνισχύσουντὸνπροβληματισμὸκαὶτὶςπιθανὲςλύσειςμὲτὶςγνώσειςτουςἢτὴνἁρμοδιότητάτουςστὰσυζητούμεναθέματα
Αὐτὴἡπροσπάθεια κατὰτὴνἄποψήμου πρέπεινὰἐνισχυθεῖκαὶνὰσυνεχίσειτὸἔργοτης Ἐξάλλουἀνάμεσάμαςὑπάρχουνἀδελφοὶποὺθὰμποροῦσαννὰποῦνπερισσότεραἐπὶτοῦθέματος Σ. ΕὐρωπαϊκὴΠροβληματική Ἕναἀκόμηθέματὸὁποῖοεἶναιδυνατὸννὰσυμβάλλεικαθοριστικὰστὴνἀποσυμφόρησητῆςσημερινῆςκοινωνικῆςἀναταραχῆςεἶναιαὐτὸτῆςεὐρωπαϊκῆςπροοπτικῆςτῆςπατρίδοςμας ΠολλὴμελάνηἔχειχυθεῖγιὰνὰσκιαγραφηθεῖἡπολιτικὴδιάστασητῆςΕὐρώπης οἱκοινὲςἀξίεςκαὶοἱχριστιανικὲςρίζεςτης Ὁἑλληνοχριστιανικὸςπολιτισμός τὸρωμαϊκὸδίκαιοκαὶἡἀρχαίαφιλοσοφικὴσκέψηἀποτελοῦντοὺςτρεῖςπυλῶνες τὴνἀρραγῆβάσητοῦεὐρωπαϊκοῦοἰκοδομήματοςτῶνὁραματιστῶντῆςἑνωμένηςΕὐρώπης δηλαδὴτῶν«πατέρων τηςὅπωςὁShuman, ὁAdenaouer, ὁDe Gaul καὶἄλλοι Ἡοἰκονομικὴἕνωσιςἀποτελεῖὅμωςσήμεραμίαπραγματικότητα Σίγίνεταιὅμωςμὲτὴνπολιτικὴἑνοποίηση τὴνεὐρωπαϊκὴσυνοχή τὴνὁλοκλήρωσητοῦὁράματοςγιὰμίακοινωνίαεἰρήνης εὐημερίαςκαὶἀνάπτυξης
Ἂςμὴλησμονήσουμεἐπίσης τὸνέοεὐρωπαϊκὸύνταγμα ὅπουστὸγνωστὸἄρθρο16, δίνειτὴδυνατότηταδιαλόγου ἈναγνωρίζειτὸνρόλοκαὶτὴσυμβολὴτῶνἘκκλησιῶνστὴνπορείατῆςγηραιᾶςἨπείρουκαὶστὴδιαμόρφωσητῆςσημερινῆςμορφῆςτης
ΘεωροῦμελοιπόνἰδιαιτέρωςσημαντικὸνὰπαρέμβουμεὡςἘκκλησίαπρὸςαὐτὴντὴνκατεύθυνση Προτείνωτὴνἀποστολὴἐπιστολῶντῆςἱεραρχίαςπρὸςτὰεὐρωπαϊκὰθεσμικὰὄργανα(ΕὐρωπαϊκὸΚοινοβούλιο ΕὐρωπαϊκὴἘπιτροπή υμβούλιοτῆςΕὐρώπης μὲσκοπὸνὰτονιστοῦνἡἀνάγκηἀλληλεγγύης ἡμὴἐγκατάλειψητοῦεὐρωπαϊκοῦὁράματοςκαὶἡἐπιτακτικὴπλέονἀνάγκηἡμετατροπήτῆςοἰκονομικὴςἑνώσεωςσὲἀμιγῶςπολιτική Δὲνμπορεῖτὸἀνθρώπινοπρόσωπονὰἀποτελεῖἀναλώσιμοἀντικείμενο ἘπιμένωὅτιἡκρίσιςαὐτὴμπορεῖνὰἀποτελέσειτὴνἀπαρχὴγιὰμίακαλύτερηκαὶπιὸἀνθρώπινηΕὐρώπηποὺδὲνθὰἀσχολεῖταιμόνομὲνούμερακαὶὁμόλογαἀλλὰθὰσέβεταιτὶςἀνθρώπινεςἀξίεςμὲγνώμονατοὺςτρεῖςπαραπάνωθεμελιώδειςπυλῶνες Ζ. ΚαταστατικὸςΧάρτηςὉπροβληματισμὸςσχετικὰμὲτὴνἀναθεώρησηκαὶἀναδιοργάνωσηἐκκλησιαστικῶνπραγμάτωνδὲνθὰμποροῦσενὰπαραβλέψειτὸζήτηματοῦκαταστατικοῦΦάρτη
ὉΚαταστατικόςμαςΦάρτηςεἶναιἀπὸτοὺςκαλύτερουςποὺὑπάρχουνκαὶὑπῆρξανποτέ Ἡπαρέλευσιςὅμωςσαράντακαὶπλέονχρόνωνἀπὸτῆςδημοσιεύσεώςτουκαὶἡἀδράνειάμαςνὰἀξιοποιήσουμεπολλὲςἀπὸτίςπροβλέψειςτουἀπαιτοῦννὰἀσχοληθοῦμεκαὶμὲθέματαποὺἐντμεταξὺἔχουνπροκύψει ὅπωςεἶναιτὰπερὶἘκκλησιαστικῆςΔικαιοσύνηςκαὶἄλλα Ὅμωςἐπὶτοῦπαρόντοςδὲνεἶναισκόπιμονὰἐπιμείνωσὲπερισσότερεςλεπτομέρειες
Ὁλοκληρώνονταςθὰἤθελανὰσᾶςεὐχαριστήσω διότικατὰτὴνσυνεργασίαμαςεἴτεστὸπλαίσιοτῆςΔιαρκοῦςἹερᾶςυνόδουεἴτετῆςυνόδουτῆςἹεραρχίαςεἴτεστὶςπροσωπικέςμαςἐπικοινωνίες μοῦδίνετετὴδυνατότητακαὶτὸκουράγιονὰσκέπτομαι ὅτιμποροῦμενὰπροχωρήσουμετὸἔργοτῆςΔιακονίαςπούμᾶςἐμπιστεύθηκεὁἹδρυτὴςτοῦἈμπελῶνοςποὺὑπηρετοῦμε 11
Βεβαιως θάὑπάρχουνκαὶκάποιοιἀδελφοὶποὺθὰἤθελαννὰἀντιμετωπιστοῦνμερικὰθέματαμὲδιαφορετικὸτρόπο έβομαιτὶςἀπόψειςτους Πολλὲςφορὲςεἶναιὠφέλιμεςκαὶβοηθητικές Καὶαὐτοὶεἶναιἀγαπητοὶἀδελφοὶ καὶδὲναἰσθάνομαικάτινὰμᾶςχωρίζει διότιπιστεύωὅτιδὲνἐνεργοῦνἐγωκεντρικὰἀλλὰγιὰτὸκαλότῆςἘκκλησίαςμὲτὸνδικότουςτρόπο
Πρὶνὅμωςὁλοκληρώσωτὴνεἰσήγησήμου καὶἔχονταςστὴνσκέψημουκάποιουςἀπὸτοὺςπιστούςμας οἱὁποῖοιἴσωςπροβληματιστοῦνἢκαὶσκανδαλιστοῦνἀπὸμερικάστοιχεῖατῆςαὐτοκριτικῆςποὺπροανέφερα ἀντιγράφω γιὰνὰμοιραστῶμαζίσας μερικὲςσκέψειςσύγχρονουθεολόγου Πολλοὶδικαιώνουν«τὸπαρελθὸνσυγκροτώνταςἕναἰδανικό κρυστάλλινοκαὶἀεροστεγὲςμοντέλοἐκκλησιαστικῆςζωῆς ποὺδῆθενὑπῆρξεκάποτεκαὶἀπὸτὸὁποῖοξεπέσαμεστὴσημερινὴἀθλιότητα αὐτὴτὴνπερίπτωση ἡπαραπομπὴστὴ«Παράδοση γίνεταισχεδὸνπαγανιστικά ὅλατὰκακὰσυμβαίνουνσήμερα ὅλοιοἱἀντίχριστοιφύτρωσανστὰσημερινὰχωράφια φτάνουνμερικοὶνὰἀναρωτιοῦνταιἂνἡσημερινὴλαβωμένηἘκκλησίαεἶναιὄντωςἘκκλησία Ἔτσιἀναδύεταιμίαἀδιέξοδηγκρίνιακιἕναἀνυπόφοροβογγητὸγιὰτὴσημερινὴκατάσταση λὲςκαὶἡὅποιαἀναπηρίαμαςἐμποδίζειτὴΦάρηκαὶτὴνΠαρουσίατοῦΦριστοῦ λὲςκαὶἡἐκκλησιαστικὴἱστορίαἦτανποτὲἀπρόσκοπτη χωρίςστροβιλισμούς χωρὶςἀντινομίεςκαὶἐκπτώσεις8. 8 Θ Παπαθανασίου ἈνεστιότητακαὶΠαραπεμπτικότητα, Ἁρμός Ἀθῆνα σ 33. 9 Γ Θεοτοκᾶς ἩὈρθοδοξίαστὸνκαιρόμας, Οἱἐκδόσειςτῶνφίλων Ἀθῆνα 1975, σ 28-29 Οἱσκέψειςαὐτὲςἀποκτοῦνἰδιαίτεροἐνδιαφέρονἂνἀναλογιστοῦμεὅτιμέχριπρὸτινοςεἴχαμετὴνμετακίνησητῶνἰδεῶν τώραἔχουμετὴνμετακίνησητῶνἀνθρώπων γεγονόςποὺστὴχώραμαςδημιουργεῖτεράστιαπροβλήματακαὶκαθ ὄλουἀπίθανονσὲλίγονὰἔχουμεκαίμετακίνησηλαῶν
Οἱκαιροὶεἶναιδύσκολοι Ὅμωςμέσασὲπεριόδουςδοκιμασίας ὁπόνοςκαὶἡεὐθύνητοῦλαοῦσὲστάσημυστικῆςἐπικλήσεωςκάνουννὰἀνθίσεισὲκάποιαἄκρητοῦἐκκλησιαστικοῦκορμοῦὁβλαστὸςποὺθὰθρέψειμὲλόγοζωῆς
Ἀδελφοίμου
«Ἡχθὲςπρὸπολλοῦπαρῆλθεν Οὔτεκὰντὴνσήμερονζῶμενσήμερον Μᾶςπροέλαβεἡμεθαύριον ΕἶναιἀνέλπιδατὰκτυπήματαεἰςτὴνθύραντῆςἘκκλησίας ἊνδὲνκατηρχόμεθαπρὸςτὴνπραγματικὴνεἰκόνατοῦΘεοῦ τοῦἀνθρώπουκαὶτοῦκόσμουτου αὐτῆςτῆςστιγμῆς δὲνθὰεἴμεθαἘκκλησία Θὰεἴμεθαἔνδοξος ἴσωςθαυμαστή ἱστορικὴπραγματικότης ἀλλὰπαρελθοντολογίακαὶμόνον ἘνἘκκλησίαεἶναιἡζωή εἶναιἡπάντοτεσήμερονἐντῇἀτέρμονῃἐκτάσειτῆςαἰωνιότητος (ΜελίτωνΓέρωνΦαλκηδόνος.
Πολλοὶμὲπλησιάζουνκαὶμοῦλένεπροκλητικά «ΕἶναιἡὣρατῆςἘκκλησίας Κινηθεῖτε. υλλογίζομαιὅμως πότεδὲνεἶναιἡὣρατῆςἘκκλησίας ἩὣρατῆςἘκκλησίαςεἶναιπάντοτε ἀφοῦὁπροορισμὸςτηςεἶναιαιώνιοςκαίἐσχατολογικός νὰεἶναιστὸνκόσμοπηγὴὑψηλῆςπνευματικῆςζωῆς ἐλευθερίαςκαὶπανανθρώπινηςἀγάπης συναδελφώσεωςκαὶεἰρήνης ἄρνησηςτοῦμίσους τῆςκακίαςκαὶτῆςἀδικίας συμπαραστάτισσατῆςπάσχουσαςἀνθρωπότηταςστὴβασανισμένηπορείατης Ἔξωἀπὸτὸπνεῦμααὐτό ὅτιμπορεῖνὰλέγεταιφοβοῦμαιπὼςεἶναιἐκτοῦπονηροῦ.
Ἀδελφοίμου
Μὲαὐτὸτὸπνεῦμαἂςπορευθοῦμεστὴδιακονίαμας μὲτὴνουθεσίατοῦἱεροῦΦρυσοστόμου «Ἀρκεῖἀδελφέ μὴπολλὰλέγε ἀλλὁεἶποντᾶςἘκκλησίαςὑμωνμὴἀφῆτε Οὔτεγὰρἀπἐμοῦἤρξατοτὸδιδασκάλιον οὔτεεἰςἐμὲἐτελεύτησε καὶτὴνδιαπίστωσητοῦἈποστόλουΠαύλου «εἰδέτιςἐποικοδομεῖἐπὶτὸνθεμέλιοντοῦτονχρυσόν ἄργυρον λίθουςτιμίους ξύλα χόρτον καλάμην ἑκάστουτὸἔργονφανερὸνγενήσεται·ἡγὰρἡμέραδηλώσει·ὅτιἐνπυρὶἀποκαλύπτεται·καὶἑκάστουτὸἔργονὁποῖόνἐστιτὸπῦρδοκιμάσει (Α΄Κορ 3, 12-13). . Γουνελᾶς, Ὁ Ἀντιχριστιανισμός, Ἁρμός, Ἀθήνα, 2009.
| Ἡ κίνηση τοῦ Γενικοῦ Οἰκονομικοῦ ὀργανισμοῦ τὴν Ἐκκλησίας (ΕΚΤΟ) τοῦ ἔτους 2010 ἔχει ὡς ἑξῆς: ΕΙΠΡΑΞΕΙ 2010 | |
| ΕΝΟΙΚΙΑ | 9. 177. 841,21 |
| ΤΟΚΟΙ ΚΑΣΑΘΕΕΨΝ -ΔΙΑΘΕΙΜΨΝ | 714. 521,53 |
| ΑΔΕΙΕΣ ΝΑΟΔΟΜΙΑΣ | 11. 870,00 |
| ΕΝΣΗΜΑ ΓΑΜΟΥ | 53. 368,45 |
| ΜΕΡΙΜΑΣΑ ΜΕΣΟΦΨΝ ΤΡΑΠΕΖΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ | 35. 328,96 |
| ΔΙΑΦΟΡΑ (ΕΠΙΣΡΟΥΗ ΑΦΡΕΨΣΗΣΨ ΚΑΤΑΒΛΗΘΕΝΤΩΝ, ΚΑΣΑΠΣΨΗ ΕΓΓΤΗΕΨΝ, ΣΕΤΦΗ ΔΗΜΟΠΡΑΣΗΗ κ.λ.π. | 46. 046,75 |
| ΣΤΝΟΛΟΝ | 10. 038. 976,90 |
Θέμα:
Θεωρῶ σκόπιμο νὰ ξεκινήσω τὴν εἰσήγησή μου ἀκολουθώντας τὴν προτρεπτικὴ ρήση τοῦ ἀρχαίου φιλοσόφου Ἀντισθένη: «Ἀρχὴ σοφίας ὀνομάτων ἐπίσκεψις».
Ἡ πρόθεσις «πρὸς» ὅταν συντάσσεται μὲ αἰτιατικὴ σημαίνει κίνηση, ξεκίνημα. Οἱ λέξεις «ἀναθεωρῶ» καὶ «ἀναθεώρηση» σημαίνουν ἐπανεξετάζω, ἐπανεξέταση καὶ οἱ λέξεις «ἀναδιοργανώνω» καὶ «ἀναδιοργάνωση», μὲ δομικὴ προέκταση τῶν ἐννοιῶν τους, σημαίνουν «ξανακτίζω», «ξαναφτιάξιμο». Σέλος ἡ ἔλλειψη τοῦ ἄρθρου «τῶν», σημαίνει ὅτι ἡ ἀναφορὰ γίνεται σὲ μερικὰ συγκεκριμένα καὶ ὄχι σὲ γενικὰ ἐκκλησιαστικὰ θέματα.
Θὰ ἤθελα ἐξ ἀρχῆς νὰ ὑπογραμμίσω, ὅτι ἡ τοποθέτησή μου ἀναφέρεται σὲ ταπεινὲς προσωπικές μου ἀπόψεις γιὰ τὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας σχετικά μέ ζητήματα ποὺ καλοῦν γιὰ μία κίνηση, γιὰ ἕνα ξεκίνημα, γιὰ μία ἐπανεξέταση καὶ ἀναδιοργάνωση συγκεκριμένων θεμάτων τῆς ποιμαντικῆς μας διακονίας. Σὲ μία ἐποχὴ δύσκολη μὲ πολλὲς ἰδιομορφίες, ὁ λαός μας, πέρα ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι βρίσκεται στὰ ὅρια τῶν οἰκονομικῶν του ἀντοχῶν, φαίνεται ὅτι βρίσκεται καὶ στὰ ὅρια τῶν ψυχολογικῶν ἀντοχῶν του. Ἀκόμη καὶ ἐκεῖνοι ποὺ δὲν αἰσθάνονται νὰ θίγονται σὲ καθοριστικὸ βαθμὸ ἀπὸ τὴν οἰκονομικὴ ὕφεση, βιώνουν μία ψυχολογικὴ ὕφεση χωρὶς προηγούμενο σὲ ὅλη τὴν μεταπολεμικὴ περίοδο μέχρι σήμερα.
Ἐν ὀλίγοις, ἐπιθυμῶ νὰ καταθέσω ἕνα πρακτικῆς χρησιμότητας κείμενο χωρὶς νὰ ἀνοιχτῶ σὲ βαθυστόχαστες ἀναλύσεις, ἂν καὶ αἰσθάνομαι ὑποχρεωμένος νὰ προσθέσω στὸ σημεῖο αὐτὸ κάποιες γενικότερες σκέψεις καθὼς ἡ κρίση τοῦ παγκόσμιου συστήματος φαίνεται νὰ βαθαίνει ὅλο καὶ περισσότερο καὶ δὲν πιστεύω, ὅτι κάποια κοινωνικοπολιτικὴ ἀνάλυση εἶναι ἱκανὴ νὰ μᾶς βγάλει μονομερῶς ἀπὸ αὐτὴν τὴν κρίση1. ης Ἰουνίου τοῦ τρέχοντος ἔτους τὴν πρότασή μου νὰ ἐκθέσω μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Θεοῦ ἐνώπιόν σας κατὰ τὴν σημερινὴ τακτικὴ συνεδρία τῆς Ἱεραρχίας μας τὶς προσωπικές μου σκέψεις γύρω ἀπὸ τὸ θέμα: «Πρὸς Ἀναθεώρηση καὶ Ἀναδιοργάνωση Ἐκκλησιαστικῶν μας πραγμάτων».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου