Η Προηγιασμένη θεία Λειτουργία

Ο ΝΒ (52) κανόνας της ΣΤ Οικουμενικής Συνόδου ορίζει ότι «εν πάσαις ταις της Αγίας Τεσσαρακοστής των νηστειών ημέραις, παρεκτός Σάββατον και Κυριακής και της Αγίας του Ευαγγελισμού ημέρας, γινέσθω η των προηγιασμένων ιερά Λειτουργία».
Επειδή οι ημέρες της Αγίας Τεσσαρακοστής είναι ημέρες πένθους και κατανύξεως προστάζει ο παρών Κανών στις άλλες ημέρες κατά βάση Τετάρτες και Παρασκευές να γίνεται η των προηγιασμένων Λειτουργία, κατά δε τα Σάββατα και τις Κυριακές, ως ημέρες ιλαρώτερες καθώς και την ημέρα του Ευαγγελισμού να γίνεται κανονική θεία Λειτουργία. (Θυσία και Λειτουργία τέλεια).

Τονίζεται επίσης στο Πηδάλιο ότι η προηγιασμένη Λειτουργία είναι από τους χρόνους των διαδόχων των Αποστόλων σύμφωνα με την νστ (56) απόκριση του Συμεών του Θεσσαλονίκης και προ της εποχής του Αγ. Γρηγορίου του Διαλόγου. Μνημονεύουμε δε του Αγ. Γρηγορίου του Διαλόγου στην απόλυση της προηγιασμένης η γιατί ο Διάλογος παρέδωσε αυτήν την θεία Λειτουργία στους Ρωμαίους στις ημέρες της Σαρακοστής και έδωσε εντολή και στους Ανατολικούς να την επιτελούν την Σαρακοστή, όπως θέλουν μερικοί, η γιατί ο Διάλογος την εκαλλώπισε και την έφερε σε αυτή την τάξη.
Επινόησαν δε οι Πατέρες την Προηγιασμένη θεία Λειτουργία, για να γινώμεθα μέτοχοι και στις νηστήσιμες ημέρες της ουρανίου ζωής και χάριτος με την μετάληψη των Αγίων Μυστηρίων. Και όπως οι στρατιώτες εκείνοι που πολεμούν και το βράδυ παύουν τον πόλεμο και μεταλαμβάνουν τροφή και φαγητό, για να δυναμώσουν και να πολεμήσουν πάλι τους εχθρούς την ερχόμενη ημέρα, έτσι και εμείς μεταλαμβάνουμε (το εσπέρας) από το σώμα και το αίμα του Κυρίου τα προηγιασμένα από το Σάββατο η την Κυριακή, για να ενδυναμωθούμε και να πολεμήσουμε πάλι γενναιότερα τους νοητούς εχθρούς.
Στο περιοδικό «Νεανικά Αγκυροβολήματα» αναφέρεται:
«Το όνομά της η Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία το πήρε από τα Τίμια Δώρα (ο Άρτος και ο Οίνος) που έχουν προαγιασθή σε προηγούμενη Θεία Λειτουργία. Δεν είναι δηλαδή λειτουργία όπως οι άλλες γνωστές λειτουργίες του Μεγάλου Βασιλείου και του ιερού Χρυσοστόμου, στις οποίες έχομε προσφορά και καθαγιασμό Τιμίων Δωρων και μεταβολή του άρτου και του οίνου σε Σώμα και Αίμα Χριστού. Η Εκκλησία μας καθόρισε η Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων να τελήται όλες τις Τετάρτες και τις Παρασκευές της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Ο Ιερεύς κάθε Σάββατο η Κυριακή της Μεγ. Τεσσαρακοστής κόβει από το πρόσφορο τον λεγόμενο «Αμνό», δηλαδή το τετράγωνο εκείνο τεμάχιο της σφραγίδας που γράφει ΙΣ-ΧΣ-ΝΙ-ΚΑ και το τοποθετεί επάνω στο ιερό Δισκάριο μαζί με τον «Αμνό» της Θείας Λειτουργίας που επιτελεί. Ανάλογα προς τον αριθμό των Λειτουργιών των Προηγιασμένων, που θα τελέση κατά την εβδομάδα που ακολουθεί, ο Ιερεύς εξάγει και τους αντίστοιχους «Αμνούς» από διαφορετικό πρόσφορο. Από αυτά το ένα θα χρησιμοποιηθή για τη θεία Μετάληψη της ημέρας εκείνης (Κυριακής), τα άλλα (συνήθως δύο) θα εμβαπτισθούν στο Ιερό Ποτήριο, όπου το άγιο Αίμα του Κυρίου, και θα φυλαχθούν σε ειδικό κιβωτίδιο, το ιερό Αρτοφόριο, για τις Λειτουργίες των Προηγιασμένων Δώρων, που θα γίνουν εντός της εβδομάδας. Κατ’ αυτές τις Λειτουργίες ο Ιερεύς θα προσφέρη στους πιστούς προς μετάληψη τα Προηγιασμένα αυτά Δώρα.
Η Λειτουργία των Προηγιασμένων είναι συνυφασμένη με την Ακολουθία του Εσπερινού, είναι δηλαδή βραδυνή. Αυτό έχει θεσπισθή, διότι οι παλαιοί Χριστιανοί κατά τις ημέρες της Μ. Τεσσαρακοστής έμεναν τελείως άσιτοι (νηστικοί) μέχρι τις βραδυνές ώρες. Μπορούσαν λοιπόν να εκκλησιασθούν και να κοινωνήσουν κατά τις εσπερινές ώρες.
Σήμερα η Λειτουργία των Προηγιασμένων τελείται και το βράδυ (την Τετάρτη), συνηθέστερα όμως τελείται κατά τις πρωϊνές ώρες, προς διευκόλυνση των πιστών. Η Λειτουργία αυτή δεν έχει τον πανηγυρικό και θριαμβευτικό τόνο των άλλων Λειτουργιών, αλλά δεσπόζει σε αυτή το πένθιμο και κατανυκτικό στοιχείο, γι’ αυτό και ο Ιερεύς φοράει άμφια πένθιμου χρώματος. Κατά τη Μεγάλη Εβδομάδα τελείται μόνο τις τρεις πρώτες ημέρες αυτής (Μ. Δευτέρα, Μ. Τρίτη και Μ. Τετάρτη). Επίσης τελείται και κατά τις ημέρες εορτής Αγίων, που η μνήμη τους συμπίπτει εντός της περιόδου της Μ. Τεσσαρακοστής. Δεν τελείται κατά τα Σάββατα και τις Κυριακές της Μ. Τεσσαρακοστής, ενώ κατά την τέλεσή της δεν γίνονται μνημόσυνα».