Τροπάριον.
Γηγενείς
παλάμαις, οικονόμοι της χάριτος, Σταυρόν ου έστη Χριστός ο Θεός, υψούτε ιεροπρεπώς
και λόγχην, Θεού Λόγου σώμα αντιτορήσασαν. Ιδέτωσαν έθνη πάντα το σωτήριον του
Θεού, δοξάζοντα εις τους αιώνας.
Ερμηνεία.
Ουδέ εν τω
Τροπαρίω τούτω μακρύνει ο ιερός Κοσμάς από την ογδόην Ωδήν των τριών Παίδων.
Όθεν, καθώς εκείνοι έλεγον: «Ευλογείτε Ιερείς Κυρίου, δούλοι Κυρίου τον Κύριον»
και παρακινεί αυτούς να υψώσουν τον τίμιον Σταυρόν, ούτως επί λέξεως φράζων· ω
Ιερείς και Αρχιερείς του Θεού του υψίστου, οίτινες κατά μεν την φύσιν είσθε
γηγενείς: ήτοι πλασμένοι από την γην· κατά δε το πνεύμα είσθε οικονόμοι της του
Χριστού χάριτος· ούτω γαρ ο Κορυφαίος των Αποστόλων σας ονομάζει λέγων:
«Έκαστος καθώς έλαβε χάρισμα, εις εαυτούς αυτό διακονούντες ως καλοί οικονόμοι
ποικίλης χάριτος του Θεού» (α΄ Πετ. δ:10)· και ο Απ. Παύλος δε οικονόμους Μυστηρίων
σας καλεί (α΄ Κορ. δ:1)· εσείς, λέγω, οι Ιερείς και Αρχιερείς, υψούτε με τας
παλάμας: ήτοι με τας χείρας σας (του μέρους αντί του όλου λαμβανομένου κατά
συνεκδοχήν) ιεροπρεπώς: τουτέστι σεβασμίως και με κάθε ευλάβειαν, καθώς είναι
πρέπον εις τους Ιερείς και Αρχιερείς να τιμώσι τα άγια ως άγιοι. Ποίον δε
υψώσατε ιεροπρεπώς;
Τον τίμιον Σταυρόν, επάνω εις τον οποίον εστάθη Χριστός ο Θεός, καρφωθείς εν αυτώ τας χείρας και τους πόδας· ή με το, έστη, φανερώνει ο Μελωδός το υποπόδιον, το οποίον ήτον ξύλον ξεχωριστόν καρφωμένον με τον Σταυρόν, επάνω εις το οποίον εβάλθησαν οι πόδες του Κυρίου δια να καρφωθούν δυνατώτερα· καθώς γράφει ο θείος Ειρηναίος και ο άγιος Ιουστίνος· και ούτως επληρώθησαν τα προφητικά εκείνα, το «Υψούτε Κύριον τον Θεόν ημών, και προσκυνείτε τω υποποδίω των ποδών αυτού» (Ψαλμ. ψη:5) και το «Προσκυνήσωμεν εις τον τόπον, ου έστησαν οι πόδες αυτού» (Ψαλμ. ρλα:7). Μαζί δε με τον Σταυρόν υψώσατε ιεροπρεπώς και την αγίαν λόγχην, η οποία αντιτόρησεν: ήγουν επερόνισε και ετρύπησε το Θεοϋπόστατον σώμα του Θεού Λόγου· υψώσεως γαρ και προσκυνήσεως και πάσης τιμής είναι άξια, όχι μόνον ο Σταυρός, αλλά και η λόγχη, και ο κάλαμος, και ο σπόγγος, και οι ήλοι, και τα λοιπά, όσα συνήργησαν και υπηρέτησαν εις τα πάθη του υπέρ ημών παθόντος Χριστού, ως αγιασθέντα δια της επαφής της παναγίας και θεοϋποστάτου Αυτού σαρκός. Ας ιδούν δε και τα Έθνη τα εσκοτισμένα από το σκότος της αγνωσίας, το σωτήριον του Θεού, το οποίον έλαμψεν εις τον Κόσμον δια του τιμίου Σταυρού, και ας δοξάσουν αυτό εις πάντας τους αιώνας. Εδανείσθη δε τούτο ο Μελωδός, κατά τον Πτωχόν Πρόδρομον, από τον δίκαιον Συμεών τον θεοδόχον, όστις βλέπων και βαστάζων τον Δεσπότην Χριστόν εν ταις αγκάλαις του τεσσαρακονθήμερον νήπιον, είπε μετά χαράς ταύτα τα λόγια: «Είδον οι οφθαλμοί μου το σωτήριόν σου» και εξηγών τι ήτον αυτό το σωτήριον του Κυρίου, λέγει ακολούθως: «Φως εις αποκάλυψιν Εθνών» (Λουκ. β:30). Δια τούτο λοιπόν και ο ιερός Κοσμάς λέγει, ότι τα Έθνη αποκαλυφθέντα: ήτοι αποβαλόντα το σκότος της αγνωσίας, ας ιδούν το σωτήριον του Θεού: τον Σταυρόν δηλαδή, και δια μέσου του Σταυρού, ας ιδούν τον εν τω Σταυρώ υψωθέντα, και την φύσιν των ανθρώπων συνανυψώσαντα. Φαίνεται δε αρμοδιώτερον, ότι ο Μελωδός εδανίσθη τα ανωτέρω λόγια από τον Δαβίδ λέγοντα: «Είδοσαν πάντα τα πέρατα της γης το σωτήριον του Θεού ημών» (Ψαλμ. ψζ: 3). Εγώδε νομίζω, ότι δια τούτο είπεν ο ιερός Κοσμάς, το «Ιδέτωσαν Έθνη πάντα το σωτήριον του Θεού» δια να φανερώση την ιστορίαν, όπου ηκολούθησεν εις την Ιερουσαλήμ εν τω ναώ της αγίας Αναστάσεως, κατά την σήμερον ημέραν της Υψώσεως του Σταυρού. Επειδή γαρ όλος ο λαός των Χριστιανών εζήτει να προσκυνήση και να ασπασθή τον Σταυρόν του Κυρίου, κατά προηγούμενον λόγον δεν ηδύνετο δε να επιτύχη του ποθουμένου δια το πολύ πλήθος· τούτου χάριν εζήτησαν κατά λόγον δεύτερον να αξιωθούν να ιδούν καν την γλυκυτάτην θεωρίαν του Σταυρού. Όθεν ο τότε Πατριάρχης των Ιεροσολύμων Μακάριος, αναβάς επάνω εις τον άμβωνα εσήκωσεν υψηλά με τας δύο του χείρας τον κοσμοπόθητον Σταυρόν, και έδειξεν αυτόν φανερώς εις όλους τους υποκάτω ευρισκομένους Χριστιανούς, οίτινες τούτον ιδόντες εφώναζαν από καρδίας όλοι ομού το, «Κύριε ελέησον». Πρόδηλον δε, ότι οι τον Σταυρόν ιδόντες Χριστιανοί, εκ των Εθνών εκατάγοντο, τα οποία παρακινεί εδώ ο Μελωδός να δουν το σωτήριον του Θεού: ήτοι τον Σταυρόν. Αλλά και συ, Χριστιανέ αδελφέ μου, όσες φορές εμβαίνεις μέσα εις την Εκκλησίαν, σήκωνε τα ομμάτιά σου υψηλά, και βλέπε τον υπέρτιμον Σταυρόν του Κυρίου, ο οποίος στέκεται υψωμένος επάνω από τας αγίας Εικόνας εις το διαστέλλοντα (τέμπλον), και βλέπων αυτόν συλλογίζου, ότι βλέπεις αυτό το σωτήριον του Θεού· επειδή δια μέσου του Σταυρού ειργάσατο σωτηρίαν εν μέσω της γης: ήτοι παρρησία και εις όλην την γην ο Μονογενής Υιός του Θεού, κατά το ιερόν λόγιον του Δαβίδ (Ψαλμ. ογ: 12). Βλέπων δε και τον εν τω Σταυρώ προσηλωθέντα Δεσπότην σου καταπληγωμένον, ενθυμήσου την υπερβάλλουσαν αγάπην, όπου έδειξεν εις εσέ ο αγαπητός και γλυκύς και πράγμα και όνομα Ιησούς Χριστός. Όθεν ανάψας από μίαν φλόγα θείας αγάπης, ερώτησέ τον με τον Προφήτην Ζαχαρίαν, και ειπέ τον, Δέσποτα Δέσποτα, δια τίνος αγάπην έλαβες τας πληγάς ταύτας; «Και ερώ προς αυτόν· τι αι πληγαί αύται αναμέσον των χειρών σου» (Ζαχ. ιγ: 6) και βέβαια θέλει αποκριθή με τον αυτόν Ζαχαρίαν και σοι ειπή· ότι έλαβε τας πληγάς αυτάς εις τον οίκον τον αγαπητόν του: τουτέστι δια τον αγαπητόν λαόν των Χριστιανών του, ακολούθως δε, και δια την ιδικήν σου αγάπην: «Και ερεί· ας επλήγην εν τω οίκω τω αγαπητώ μου» (Αυτόθ.).
Τον τίμιον Σταυρόν, επάνω εις τον οποίον εστάθη Χριστός ο Θεός, καρφωθείς εν αυτώ τας χείρας και τους πόδας· ή με το, έστη, φανερώνει ο Μελωδός το υποπόδιον, το οποίον ήτον ξύλον ξεχωριστόν καρφωμένον με τον Σταυρόν, επάνω εις το οποίον εβάλθησαν οι πόδες του Κυρίου δια να καρφωθούν δυνατώτερα· καθώς γράφει ο θείος Ειρηναίος και ο άγιος Ιουστίνος· και ούτως επληρώθησαν τα προφητικά εκείνα, το «Υψούτε Κύριον τον Θεόν ημών, και προσκυνείτε τω υποποδίω των ποδών αυτού» (Ψαλμ. ψη:5) και το «Προσκυνήσωμεν εις τον τόπον, ου έστησαν οι πόδες αυτού» (Ψαλμ. ρλα:7). Μαζί δε με τον Σταυρόν υψώσατε ιεροπρεπώς και την αγίαν λόγχην, η οποία αντιτόρησεν: ήγουν επερόνισε και ετρύπησε το Θεοϋπόστατον σώμα του Θεού Λόγου· υψώσεως γαρ και προσκυνήσεως και πάσης τιμής είναι άξια, όχι μόνον ο Σταυρός, αλλά και η λόγχη, και ο κάλαμος, και ο σπόγγος, και οι ήλοι, και τα λοιπά, όσα συνήργησαν και υπηρέτησαν εις τα πάθη του υπέρ ημών παθόντος Χριστού, ως αγιασθέντα δια της επαφής της παναγίας και θεοϋποστάτου Αυτού σαρκός. Ας ιδούν δε και τα Έθνη τα εσκοτισμένα από το σκότος της αγνωσίας, το σωτήριον του Θεού, το οποίον έλαμψεν εις τον Κόσμον δια του τιμίου Σταυρού, και ας δοξάσουν αυτό εις πάντας τους αιώνας. Εδανείσθη δε τούτο ο Μελωδός, κατά τον Πτωχόν Πρόδρομον, από τον δίκαιον Συμεών τον θεοδόχον, όστις βλέπων και βαστάζων τον Δεσπότην Χριστόν εν ταις αγκάλαις του τεσσαρακονθήμερον νήπιον, είπε μετά χαράς ταύτα τα λόγια: «Είδον οι οφθαλμοί μου το σωτήριόν σου» και εξηγών τι ήτον αυτό το σωτήριον του Κυρίου, λέγει ακολούθως: «Φως εις αποκάλυψιν Εθνών» (Λουκ. β:30). Δια τούτο λοιπόν και ο ιερός Κοσμάς λέγει, ότι τα Έθνη αποκαλυφθέντα: ήτοι αποβαλόντα το σκότος της αγνωσίας, ας ιδούν το σωτήριον του Θεού: τον Σταυρόν δηλαδή, και δια μέσου του Σταυρού, ας ιδούν τον εν τω Σταυρώ υψωθέντα, και την φύσιν των ανθρώπων συνανυψώσαντα. Φαίνεται δε αρμοδιώτερον, ότι ο Μελωδός εδανίσθη τα ανωτέρω λόγια από τον Δαβίδ λέγοντα: «Είδοσαν πάντα τα πέρατα της γης το σωτήριον του Θεού ημών» (Ψαλμ. ψζ: 3). Εγώδε νομίζω, ότι δια τούτο είπεν ο ιερός Κοσμάς, το «Ιδέτωσαν Έθνη πάντα το σωτήριον του Θεού» δια να φανερώση την ιστορίαν, όπου ηκολούθησεν εις την Ιερουσαλήμ εν τω ναώ της αγίας Αναστάσεως, κατά την σήμερον ημέραν της Υψώσεως του Σταυρού. Επειδή γαρ όλος ο λαός των Χριστιανών εζήτει να προσκυνήση και να ασπασθή τον Σταυρόν του Κυρίου, κατά προηγούμενον λόγον δεν ηδύνετο δε να επιτύχη του ποθουμένου δια το πολύ πλήθος· τούτου χάριν εζήτησαν κατά λόγον δεύτερον να αξιωθούν να ιδούν καν την γλυκυτάτην θεωρίαν του Σταυρού. Όθεν ο τότε Πατριάρχης των Ιεροσολύμων Μακάριος, αναβάς επάνω εις τον άμβωνα εσήκωσεν υψηλά με τας δύο του χείρας τον κοσμοπόθητον Σταυρόν, και έδειξεν αυτόν φανερώς εις όλους τους υποκάτω ευρισκομένους Χριστιανούς, οίτινες τούτον ιδόντες εφώναζαν από καρδίας όλοι ομού το, «Κύριε ελέησον». Πρόδηλον δε, ότι οι τον Σταυρόν ιδόντες Χριστιανοί, εκ των Εθνών εκατάγοντο, τα οποία παρακινεί εδώ ο Μελωδός να δουν το σωτήριον του Θεού: ήτοι τον Σταυρόν. Αλλά και συ, Χριστιανέ αδελφέ μου, όσες φορές εμβαίνεις μέσα εις την Εκκλησίαν, σήκωνε τα ομμάτιά σου υψηλά, και βλέπε τον υπέρτιμον Σταυρόν του Κυρίου, ο οποίος στέκεται υψωμένος επάνω από τας αγίας Εικόνας εις το διαστέλλοντα (τέμπλον), και βλέπων αυτόν συλλογίζου, ότι βλέπεις αυτό το σωτήριον του Θεού· επειδή δια μέσου του Σταυρού ειργάσατο σωτηρίαν εν μέσω της γης: ήτοι παρρησία και εις όλην την γην ο Μονογενής Υιός του Θεού, κατά το ιερόν λόγιον του Δαβίδ (Ψαλμ. ογ: 12). Βλέπων δε και τον εν τω Σταυρώ προσηλωθέντα Δεσπότην σου καταπληγωμένον, ενθυμήσου την υπερβάλλουσαν αγάπην, όπου έδειξεν εις εσέ ο αγαπητός και γλυκύς και πράγμα και όνομα Ιησούς Χριστός. Όθεν ανάψας από μίαν φλόγα θείας αγάπης, ερώτησέ τον με τον Προφήτην Ζαχαρίαν, και ειπέ τον, Δέσποτα Δέσποτα, δια τίνος αγάπην έλαβες τας πληγάς ταύτας; «Και ερώ προς αυτόν· τι αι πληγαί αύται αναμέσον των χειρών σου» (Ζαχ. ιγ: 6) και βέβαια θέλει αποκριθή με τον αυτόν Ζαχαρίαν και σοι ειπή· ότι έλαβε τας πληγάς αυτάς εις τον οίκον τον αγαπητόν του: τουτέστι δια τον αγαπητόν λαόν των Χριστιανών του, ακολούθως δε, και δια την ιδικήν σου αγάπην: «Και ερεί· ας επλήγην εν τω οίκω τω αγαπητώ μου» (Αυτόθ.).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου