Δημήτριος Τσελεγγίδης Καθηγητής τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Ἀριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης :

Ὁ Πα­πι­σμός -πρω­το­γε­νῶς- προ­έ­κυ­ψε, ὡς συ­νέ­πεια τῆς κα­κο­δο­ξί­ας του γιά τόν τρό­πο τῆς ὑ­πο­στα­τι­κῆς ὑ­πάρ­ξε­ως τοῦ Ἁ­γί­ου Πνεύ­μα­τος. Κα­τά συ­νέ­πεια, εἶ­ναι μί­α νε­ώ­τε­ρη Πνευ­μα­το­λο­γι­κή αἵ­ρε­ση. Συγ­κε­κρι­μέ­να, οἱ Δυ­τι­κοί ἔ­κα­ναν σύγ­χυ­ση τῆς Θε­ο­λο­γί­ας (ἀ­ΐ­δι­ες σχέ­σεις) καί Οἰ­κο­νο­μί­ας (φα­νέ­ρω­ση τοῦ Θε­οῦ στόν κό­σμο καί τήν Ἱ­στο­ρί­α). Ἡ σύγ­χυ­ση, ὅ­μως, αὐ­τή προ­έ­κυ­ψε, ὅ­ταν οἱ Δυ­τι­κοί ὑ­πο­βάθ­μι­σαν στήν ἐκ­κλη­σι­α­στι­κή ζω­ή τους τήν χα­ρι­σμα­τι­κή πα­ρου­σί­α τοῦ Ἁ­γί­ου Πνεύ­μα­τος. Βέ­βαι­α, στήν ὑ­πο­βάθ­μι­ση αὐ­τή προσ­δι­ο­ρι­στι­κή ση­μα­σί­α εἶ­χε ἡ ἐκ­κο­σμί­κευ­ση καί ἡ ἁ­μαρ­τω­λή ζω­ή, μέ τήν προ­ω­θη­τι­κή δύ­να­μη τοῦ ἐ­γω­κεν­τρι­σμοῦ. Ἔ­τσι, ὁ­δη­γή­θη­καν ἀ­να­πό­φευ­κτα καί στήν υἱ­ο­θέ­τη­ση τοῦ κο­σμι­κοῦ θε­σμι­κοῦ προ­τύ­που τοῦ ἱ­στο­ρι­κοῦ πε­ρι­βάλ­λον­τός τους καί δό­μη­σαν πυ­ρα­μι­δο­ει­δῶς τή Δυ­τι­κή Ἐκ­κλη­σί­α, συρ­ρι­κνώ­νον­τας καί πε­ρι­θω­ρι­ο­ποι­ών­τας τόν ἁ­γι­ο­πνευ­μα­τι­κό θε­σμό τῆς Συ­νο­δι­κό­τη­τας, ἡ ὁ­ποί­α προ­σκρού­ει εὐ­θέ­ως στόν ἐ­γω­κεν­τρι­σμό τοῦ ἑ­κά­στο­τε Πρώ­του. Καί ἱ­στο­ρι­κά, ὅ­μως, πι­στο­ποι­εῖ­ται, ὅ­τι πρῶ­τα ὑ­πο­βαθ­μί­ζε­ται στήν ἐκ­κλη­σι­α­στι­κή ζω­ή ἡ χα­ρι­σμα­τι­κή πα­ρου­σί­α καί λει­τουρ­γί­α τοῦ Ἁ­γί­ου Πνεύ­μα­τος καί κα­τό­πιν δο­μεῖ­ται, θε­σμι­κά ἐ­σφαλ­μέ­νως, ἡ Ἐκ­κλη­σί­α. Μέ ἄλ­λα λό­για, ἡ συρ­ρί­κνω­ση τῆς ἁ­γι­ο­πνευ­μα­τι­κῆς λει­τουρ­γί­ας τῆς Συ­νο­δι­κό­τη­τας τῆς Ἐκ­κλη­σί­ας πα­ρα­πέμ­πει ἱ­στο­ρι­κά στόν θε­σμό τοῦ Πα­πι­σμοῦ, μέ τή κο­ρύ­φω­σή του στό κα­κῶς νο­ού­με­νο Πρω­τεῖ­ο καί τό ἐ­πηρ­μέ­νο Ἀ­λά­θη­το τοῦ Πά­πα, ὁ ὁ­ποῖ­ος ἔ­θε­σε ἑ­αυ­τόν ὑ­πε­ρά­νω καί τῶν Οἰ­κου­με­νι­κῶν Συ­νό­δων, πρᾶγ­μα πού συ­νι­στᾶ ἀλ­λο­τρι­ω­μέ­νη θε­σμι­κή ἔκ­φρα­ση «ἐκ­κλη­σι­α­στι­κοῦ» τύ­φου, ὁ ὁ­ποῖ­ος, κα­τά τόν Ἅ­γιο Γρη­γό­ριο τόν Πα­λα­μᾶ, εἶ­ναι «τό μό­νον πά­θος ἀ­νί­α­τον» (Λό­γος ἀ­πο­δει­κτι­κός, Πε­ρί ἐκ­πο­ρεύ­σε­ως τοῦ Ἁ­γί­ου Πνεύ­μα­τος, Λό­γος δεύ­τε­ρος, 2).