ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΑΒΑΣΙΛΑΣ : ΕΙΣ ΤΗΝ ΥΠΕΡΕΝΔΟΞΟΝ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ ΔΕΣΠΟΙΝΗΣ ΗΜΩΝ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΓΕΝΝΗΣΙΝ

.....Εξ άλλου ποιος δεν αναγνωρίζει ότι οι κρίσεις του Θεού για την Παρθένο αποδεικνύουν πως ήταν αμέτοχη στην παραμικρή αμαρτία; Γιατί ο ίδιος ο Κριτής, που "δεν κρίνει με προσωποληψία", κρίνοντας και την κοινή μητέρα όλων των ανθρώπων (τήν Εύα) και την Παρθένο, την Εύα, που αμάρτησε, ετιμώρησε επιτρέποντας να ζη με λύπη, ενώ την Παρθένο αξίωσε να χαίρη. Αφού λοιπόν η λύπη αρμόζει στους αμαρτωλούς, αυτοί στους οποίους αρμόζει η χαρά είναι φανερό ότι δεν έχουν τίποτε το κοινό με την αμαρτία. Γι' αυτόν ακριβώς το λόγο πριν από την Παρθένο σε κανέναν απολύτως άλλον άνθρωπο μέσα στους αιώνες δεν απηύθυνε ο Θεός το "χαίρε", αφού όλοι ήσαν ακόμη υπόδικοι και μέτοχοι της παλαιάς, κακότυχης κληρονομιάς. 

********

«Ω των υπέρ έννοιαν θαυμάτων σου, Πανάχραντε! Ξένη σου η γέννησις υπάρχει∙ ξένος ο τρόπος ο της αυξήσεως∙ ξένα και παράδοξα τα σα πάντα, Θεονύμφευτε, και βροτοίς ανερμήνευτα».

***********************

εσέ προεικόνισαν αι ρήσεις των Προφητών και τα αινίγματα, και του παλαιού Νόμου τα σύμβολα, δηλαδή τα εν τη Σκηνή ευρισκόμενα Άγια, τουτέστιν η Κιβωτός της Διαθήκης η κεκαλυμμένη πάντοθεν με χρυσίον: ήτοι με την αστράπτουσαν αίγλην της παρθενίας· καθώς γαρ το χρυσίον τιμιώτερόν εστι πάντων των άλλων μετάλλων· ούτω και η παρθενία είναι τιμιωτέρα κοντά εις εσέ πάντων των άλλων χαρισμάτων· εσέ προετύπωνεν η Στάμνος του Μάννα, η Ράβδος του Ααρών, αι Πλάκες της Διαθήκης, το Ιλαστήριον, το χρυσούν Θυμιατήριον, και τα λοιπά. Εσέ προετύπωναν των Προφητών αι ρήσεις και τα αινίγματα: ήτοι ο Τόμος ο καινός του Ησαϊου, εν ω εγράφη ο Λόγος του Θεού με το δάκτυλον του Θεού: ήτοι με το Πνεύμα το Άγιον· η Πύλη του Ιεζεκιήλ, ήτις και εν τη εισόδω και εν τη εξόδω του Κυρίου κεκλεισμένη διέμεινε· το αλατόμητον Όρος του Δανιήλ, από το οποίον εκόπη λίθος άνευ χειρός: ήτοι εγεννήθη ο ακρογωνιαίος λίθος Χριστός άνευ συνουσίας ανδρός· η Άμπελος η ευκληματούσα του Ωσηέ, και ο καρπός αυτής ευθηνών· το Τείχος το αδαμάντινον του Αμώς, εν ω ίστατο ως ανήρ ο του Θεού Υιός· το επ΄ εσχάτων εμφανέν Όρος του Κυρίου, και μετεωρισθέν υπεράνω των βουνών του Μιχαίου· το κατάσκιον Όρος του Αββακούμ· η όλη χρυσή Λυχνία του Ζαχαρίου, επάνω εις την οποίαν ήτον το λαμπάδιον και οι επτά λύχνοι, και αι επτά επαρυστρίδες τοις λύχνοις, και δια να ειπώ καθολικώς, κέντρον και τέλος και σκοπός όλου του Νόμου και όλων των ρήσεων και αινιγμάτων των Προφητών συ υπάρχεις, Θεοτόκε, και προ σου ο εκ σου σαρκωθείς Θεός Λόγος.

************************

 «Ένδον τρέφει σε Γαβριήλ ναού, Κόρη, ήξει δε μικρόν και το Χαίρε σοι λέξων».

****************************

«Αγία των Αγίων υπάρχουσα, σεμνή, εν Ναώ ηγάπησας αγίω κατοικείν». Είναι μάλιστα σπουδαίας έμπνευσης οι στίχοι του υμνογράφου, που διακηρύσσουν την ωριμότητα της μικρής Παναγίας: «Η τριετίζουσα τω σώματι και πολυετής εν τω πνεύματι»∙  «νηπιάζουσα σαρκί και τελεία τη ψυχή». Και δεν πρέπει να μας παραξενεύει τούτο: «όπου γαρ βούλεται Θεός νικάται φύσεως τάξις».

*******************************

Ο Θεσσαλονίκης θείος Γρηγόριος επάνω εις το όνομα της Παρθένου, πανηγυρίζων εις την εορτήν και λέγων· «Και το όνομα, φησί, της Παρθένου Μαριάμ· τούτο δε ερμηνεύεται «Κυρία» παρίστησι δε και το αξίωμα της Παρθένου, και το βέβαιον της Παρθενίας και εις το εξής αδιάπτωτον, και το εξηλλαγμένον αυτής του βίου και δια πάντων ηκριβωμένον και, ως ειπείν, παναμώμητον· κυρίως γαρ ούσα και φερωνύμως Παρθένος, πάσαν είχε την της αγνείας παντελή παγκτησίαν. Παρθένος ούσα και το σώμα και την ψυχήν, και τας της ψυχής δυνάμεις και τας του σώματος αισθήσεις πάσας μολυσμού παντός υπερανωκισμένας πλουτούσα, και τοσούτο κυρίως τε και βεβαίως και, ως ειπείν, κεκυρωμένως και τοις πάσιν ασύλως τον άπαντα χρόνον, ώσπερ η κεκλεισμένη πύλη τα εντεθησαυρισμένα, και το εσφραγισμένον βιβλίον οφθαλμοίς άψαυστα τηρεί τα εγγεγραμμένα.

***************************

επειδή συ μόνη εφάνης νύμφη πάναγνος, ήγουν κατά πάντα αγνή, όχι μόνον κατά το σώμα, αλλά και κατά την ψυχήν, όχι μόνον κατά τας σωματικάς αισθήσεις και ενεργείας, αλλά και κατά τας ψυχικάς·

*********************

Αυτή ήτον όντως η επτάφωτος λυχνία των επτά χαρισμάτων τού α­γίου Πνεύματος, με τα οποία έλαμπε — λέγει ο μέγας Αθανάσιος — από τους πρώτους χρόνους της ηλικίας. Αυτή ήτον η ζωηφόρος τρά­πεζα του άρτου της ζωής. Αυτή το χρυσούν θυμιατήριον όπου εκράτησεν αφλέκτως το πυρ της Θεότητος. Αυτή η στάμνος η χρυσή, οπού εβάσταξε το ουράνιον μάννα. Αυτή η πλάκα, οπού έφερε σωματούμενον τον ενυπόστατον Λόγον. Αυτή η ράβδος, όπου εβλάστησε παραδό­ξως το άνθος της αφθαρσίας. Αυτή η κιβωτός, οπού έσωσεν εκ τού κα­τακλυσμού της αμαρτίας το ανθρώπινον γένος. Αυτή το θείον ιλαστήριον, οπού επεσκίαζεν, όχι τα Χερουβίμ, άλλ' αυτή η δύναμις τού Υψίστου. Αυτή η θεοδόχος γαστήρ, τα όντως άγια των αγίων, οπού άπαξ εισήλθεν ασπόρως και εξήλθεν αφθόρως ο αθάνατος Αρχιερεύς, όταν ο Λόγος σαρξ εγένετο.

**************************

Διότι τόσον η Θεοτόκος ήτον καταπεπυκνωμένη κύκλω κατά την ψυχήν και τω σώμα από τας αρετάς και τας θείας και υπερφυσικάς χάριτας, ώστε δεν ευρήκεν ουδέ την παραμικράν είσοδον ο Διάβολος, δια να εμβάση εις το πανάγιον αυτής υποκείμενον καμμίαν προσβολήν πονηρού λογισμού.

***************

Δέχου, Ζαχαρία, την Σκηνήν την αμίαντον. Δέχου, ιερεύ, την ακηλίδωτον Παστάδα του Λόγου. Δέχου, Προφήτα, το θυμιατήριον του αϋλου Φωτός. Δέχου, δίκαιε, το πυρίμορφον άρμα του Υψίστου. Δέχου, άμεμπτε, την ωραίαν άμπελον, ήτις βλαστήσει τον Αείζωον Βότρυν. Εισάγαγε Αυτήν εις τα ενδότερα του Ναού του Κυρίου. Πρόσφερε Αυτήν εις τόπον αγιάσματος, ον κατειργάσατο ο Ύψιστος εις εαυτού κατοίκησιν. Ανάλαβε ταύτην, Ζαχαρία, την εκ της προμήτορος Εύας κατάρας ημάς απαλλάξασαν. Αγκάλισαι Αυτήν την εξ αγκαλών του όφεως ημάς αφαρπάσασαν.  Ιδού ο καθαρώτατος Ναός του Σωτήρος, ιδού το απαύγασμα του Αγίου Πνεύματος, ιδού ο παράδεισος της ζωής, ιδού η παρθένος και νύμφη, η άσπιλος και Παρθένος Μαρία, η οποία εισάγεται παραδόξως εν τω οίκω Κυρίου!

**************

Ώστε όλη συνώκει Θεώ, και Θεός μετά του σώματος εχρημάτιζε· και γην μεν ώκει και το ίχνος κάτω προσήρειδε, της δε απροσίτου Τριάδος, ει δει και τούτο θαρρήσαντα ειπείν, ουκ απελιμπάνετο, υπέρ τα Σεραφείμ και πριν συλλαβείν ορώσα Θεόν.(ο σοφός Ψελλός).

****************

Πάντοτε είχε το πλήρωμα της χάριτος η Παρθένος, και προ της συλλήψεως, και εν τη συλλήψει, και μετά την σύλληψιν. Είχε το πλήρωμα της χάριτος προ της συλλήψεως· διότι αν ο Πρόδρομος Ιωάννης εχαριτώθη έτι εκ κοιλίας Μητρός του, κατά τον λόγον του Αγγέλου, ον είπε «Και Πνεύματος Αγίου πλησθήσεται (ο Ιωάννης δηλ.) έτι εκ κοιλίας Μητρός αυτού» (Λουκ. α: 15)· πόσω μάλλον ήτον χαριτωμένη η Θεοτόκος η μέλλουσα γεννήσαι Αυτόν τον Υιόν του Θεού; διο και εν τω εις τα Εισόδια Τροπαρίω της Θεοτόκου γέγραπται «Τα ουράνια πάντα εξέστησαν ορώντα το Πνεύμα το Άγιον εν σοι σκηνώσαν». Όθεν και ο Γαβριήλ ευαγγελίσας αυτήν, κεχαριτωμένην ωνόμασεν, ειπών· «Χαίρε κεχαριτωμένη»· τούτον δε τον λόγον είπε προ του να συλλάβη η Παρθένος τον Κύριον. Είχε το πλήρωμα της χάριτος εν τη συλλήψει· διότι, επελθόντος του Αγίου Πνεύματος επ΄ αυτήν, συνέλαβεν αυτή τον Θεόν Λόγον εν τη αχράντω κοιλία της. Είχε δε μετά την σύλληψιν το πλήρωμα της χάριτος· διότι σύσσωμος ανήλθεν εις Ουρανόν ως Μήτηρ του Θεού Λόγου μετά τον θάνατόν της προς τον Μονογενή Υιόν Της.

******************

π. Θεόδωρος Ζήσης:

Ἐπὶ δύο χιλιάδες τώρα χρόνια ἡ Θεοτόκος ἐγκωμιάζεται καὶ μακαρίζεται μὲ χιλιάδες ὕμνων καὶ ἐγκωμιαστικῶν λόγων ἀπὸ ἀναρίθμητους ὑμνογράφους καὶ συγγραφεῖς, καὶ θὰ ἐγκωμιάζεται εἰς τοὺς αἰῶνας, διότι ἔγινε τὸ ἐργαστήριο τῆς σωτηρίας τῶν ἀνθρώπων· διότι λόγῳ τῆς καθαρότητος καὶ τῆς ἁγιότητός Της εἵλκυσε τὴν προσοχὴ τοῦ Θεοῦ, ἐρωτεύθηκε ὁ Θεὸς τὸ πνευματικό Της κάλλος καὶ δέχθηκε νὰ τὴν κάνει μητέρα Του, νὰ γεννηθεῖ  ἀσπόρως καὶ ἀνάνδρως, χωρὶς τὴν μεσολάβηση δηλ. ἀνδρός, ἐκ τῶν ἁγνῶν αἱμάτων Της.

******************

«Ο Θεός, φησί, κάθηται επί θρόνου αγίου αυτού» (Ψαλμ. μστ: 9), ύστερον επ΄ εσχάτων των χρόνων ήλθε καθήμενος εν τη ελαφρά νεφέλη: ήτοι εν τη Κυρία Θεοτόκω, ήτις νεφέλη μεν λέγεται, καθό ήτον υψηλοτέρα από την γην και τα γήϊνα, ελαφρά δε, καθό ήτον ελευθέρα από κάθε βάρος προαιρετικής αμαρτίας μέχρι και ψιλής προσβολής εμπαθούς λογισμού· τοιαύτη γαρ έπρεπε να είναι η γενομένη Μήτηρ του Θεού, ανεπίληπτος πάντη και παντός μώμου υπερτέρα, καθώς ονομάζεται εν τω Άσματι, «Όλη καλή η πλησίον μου, και μώμος ουκ έστιν εν σοι» (Άσμ. δ: 7)·

*********************

Ἅγιος Σιλουανός ὁ Ἀθωνίτης:

Μιά ἄλλη φορά ἄκουγα στήν ἐκκλησία τήν ἀνάγνωση τῶν προφητειῶν τοῦ Ἡσαΐα, καί στίς λέξεις «Λούσασθε καί καθαροί γίνεσθε» (Ἡσ. α ́ 16) σκέφτηκα: «Μήπως ἡ Παναγία ἁμάρτησε ποτέ, ἔστω καί μέ τό λογισμό;». Καί, ὤ τοῦ θαύματος! Μέσα στήν καρδιά μου μιά φωνή ἑνωμένη μέ τήν προσευχή πρόφερε ρητῶς: «Ἡ Θεοτόκος ποτέ δέν ἁμάρτησε, οὔτε κἄν μέ τήν σκέψη». Ἔτσι τό Ἅγιο Πνεῦμα μαρτυροῦσε στήν καρδιά μου γιά τήν ἁγνότητά Της.

*******************

Τι γαρ θαυμασιώτερον, ειπέ, Βάτου μη καταφλεγομένης ή μήτρας παρθενικής καθαράς των αμαρτίας παθών;

*************

Ότι δε ο Άγγελος ησύχως είπε προς την Παρθένον το, Χαίρε, και όχι μετά βοής, ίνα μη ταράξη αυτήν, βεβαιοί ο θείος Ανδρέας ο Κρήτης, πανηγυρίζων εις την αυτήν και λέγων: «Ταύτα διστάσας καθ΄ εαυτόν ο Γαβριήλ, επέστη τη παστάδι, και προφθάσας τον θάλαμον, καθ΄ ον η Παρθένος ωκίζετο, ησυχή τη θύρα προσήγγισε· και γενόμενος ένδον, πραεία τη φωνή τη Παρθένω προσείπε: «Χαίρε κεχαριτωμένη, ο Κύριος μετά σου». Ίσως δε με το «Βοώ» σημαίνει ο Μελωδός όχι την αισθητήν βοήν του σώματος, αλλά την νοητήν της ψυχής. Όθεν κλίνον τα θεία σου ώτα, Παρθένε, και πρόσεχε εις τα λόγια μου. Κλίνον δε είπε τα ώτα σου εις εμέ, δια να δείξη της Παρθένου το μεγαλείον και το ανώτερον αυτής αξίωμα από το ιδικόν του· καθώς γαρ οι δούλοι, μη τολμώντες να πλησιάσουν εις τους αυθέντας των και να λαλήσουν προς αυτούς, παρακαλούσιν εκείνους να κλίνωσι τα ώτα των προς τους δούλους· ούτω και ο Αρχάγγελος Γαβριήλ, βλέπων υψηλοτέραν από τον εαυτόν του την Παρθένον, παρακαλεί αυτήν να κλίνη τα ώτα της δια να του ακούση κάτω ευρισκομένου.

********************

Αγνήν δε Παρθένον ωνόμασε την Θεοτόκον κατά τον Ιωάννην τον Ζωναράν· διότι όχι μόνον ήτον Παρθένος κατά το σώμα, ως μη γνούσα πείραν ανδρός, αλλ΄ ήτον ακόμη αγνή και καθαρά και κατά τον λογισμόν, χωρίς να δεχθή καμμίαν προσβολήν λογισμού ρυπαρού εις την παναγίαν ψυχήν Της.

***************

Ούτω δεν έφλεξε και το άσπιλον και άγιον σώμα της Παρθένου· επειδή δεν ευρήκεν εις αυτό καμμίαν ύλην και αμαρτίαν, ήτις καίεται υπό του θείου πυρός.

*******************

Έφη δε και ο Θεοφύλακτος Βουλγαρίας εν τω εις τα Εισόδια λόγω αυτού: «Οίμαι γαρ, ει τινές εισιν Αγγέλων λόγοι, Μυστηρίων θείων τω όντι Άγγελοι, μηδέ τούτους αν εφικέσθαι των χαρίτων της Θεομήτορος· ης γαρ η αγιωσύνη την κτιστήν πάσαν φύσιν εκβέβηκεν, ουκ αν λόγος κτίσματος ταύτην αξίως υμνήσαι δύναιτο».

******************

Η δε του Κυρίου Μήτηρ μηδέ κατά τον νουν μολυνθήναι ποτε πιστεύεται· διο και αμόλυντος κέκληται(ιερός Κοσμάς ο Μελωδός: ΕΟΡΤΟΔΡΟΜΙΟΝ σελ. 156).

*****************

Λέγει δε και ο Βρυέννιος Ιωσήφ: «Τις Μήτηρ του Θεού των Πατέρων εφάνη ποτέ; Τις άμα και πλάστην και πλάσμα συνέλαβε; Τις δε και συλλαβούσα Υιόν και κυήσασα και τεκούσα το είναι Παρθένον ουκ απεβάλετο; Προ της συλλήψεως Παρθένος· εν τη συλλήψει Παρθένος· εν τη κυήσει Παρθένος· εν τω τίκτειν Παρθένος· και μετά το τεκείν ωσαύτως Παρθένος και αεί Αειπάρθενος· η γαρ εν τω της ζωής αυτής παντί χρόνω και οράσει και γεύσει και ακοή και αφή και οσφρήσει και νω και διανοία και δόξη και φαντασία και αισθήσει και, ενί λόγω, πάσαις δυνάμεσι και ψυχικαίς και σωματικαίς άβατον λογισμοίς ρυπαροίς εαυτήν όλην τηρήσασα, εικότως αν Αειπάρθενος λέγοιτο.

*****************

Ὁ ἴδιος Θεοτοκόφιλος Ἅγιος Γρηγόριος διδάσκει ὅτι ὁ Θεὸς θέλοντας νὰ δημιουργήσει, νὰ ζωγραφίσει μία εἰκόνα, ἕνα πίνακα, πάνω στὸν ὁποῖο θὰ ἦταν συγκεντρωμένα ὅλα τὰ καλά, ἕνα κρᾶμα ὅλων τῶν θείων καὶ ἀνθρωπίνων χαρισμάτων, στολίδι καὶ καλλονὴ καὶ τοῦ ὁρατοῦ καὶ τοῦ ἀοράτου κόσμου, ἀπὸ τὴν ὁποία εἰκόνα θὰ ἀποδεικνυόταν καὶ ἡ δύναμη τοῦ δημιουργοῦ της ὡς καλλιτέχνου, κατασκεύασε τόσο πάγκαλη τὴν Θεοτόκο, ἀφοῦ συγκέντρωσε ἐπάνω της ὅλα τὰ καλὰ τῶν ἀνθρώπων καὶ τῶν ἀγγέλων.

**************

Η  Κυρία Θεοτόκος ήτο και κατά τα δύο καθαρά και αμόλυντος : και κατά το σώμα και κατά την ψυχήν και κατά την πράξιν και κατά τον λογισμόν. Όθεν ο προφήτης Ιεζεκιήλ αινιγματωδώς είπε περί της Κυρίας Θεοτόκου : Και ιδού δόξα Θεού Ισραήλ ήρχετο κατά την οδόν την προς ανατολάς (ήτοι εις την ψυχήν της Παρθένου), και η γη (ήτοι το σώμα της Παρθένου), εξέλαμπεν ως φέγγος από της δόξης κυκλόθεν.

***************

δια τούτο, πως ήτον δυνατόν να κατακαύση την Παρθένον, εις την οποίαν δεν ευρίσκετο κανέν ίχνος αμαρτίας ή ρυπαρίας, ούτε προπατορικής (εκαθάρθη γαρ η Παρθένος της αμαρτίας ταύτης υπό της επελεύσεως του Αγίου Πνεύματος, κατά τον καιρόν του Ευαγγελισμού, ως η κοινή γνώμη των Ιερών Θεολόγων δογματίζει), αλλ΄ ούτε προαιρετικής;

********************

Ο Θεσσαλονίκης Γρηγόριος: «Η αγία των Αγίων αναφανείσα, η και των δι΄ αρετής κεκαθαρμένων πνευμάτων το σώμα καθαρώτερον έχουσα και θειότερον» (Λόγω β΄ εις τα Εισόδια) ου η αρχή: «Ει εκ του καρπού το δένδρον γινώσκεται».