Η Τρίτη Ρώμη

Ένας τόμος αναιρετικός του «Νεοπανρωσισμού»

Του καθηγητή Αριστείδη Πανώτη

Ακολούθησε η «καθαρτήρια περίοδος» εναγκαλισμού της εν Ρωσία Εκκλησίας με την τσαρική εξουσία και για να προστατεύσει την υπόστασή της από την προσεγγίζουσα λαίλαπα επέστρεψε το 1917 στον πατριαρχικό θεσμό, εκλέγοντας ως Πατριάρχη τον Μόσχας Τύχωνα. Το Φανάρι, προβλέποντας τις συνέπειες της εγκαταστάσεως στην Ρωσία εχθρικού καθεστώτος προς την θρησκεία, αμέσως ανεγνώρισε την εκλογή και στήριξε το κύρος του μέσω του αντιπροσώπου του στην Ρωσία αρχιμανδρίτη Ιακώβου Βατοπεδινού και η Μητέρα Εκκλησία ανέλαβε την πρωτοβουλία να μεταφέρει την φωνή των καταδιωκόμενων στους διεθνείς οργανισμούς καταγγέλλοντας την βαναυσότητα του μεγάλου διωγμού που στοίχισε μόνον στην αρχή την δολοφονία 28 ιεραρχών, χιλιάδων κληρικών και μοναχών και μυριάδων πιστών Ορθοδόξων. Ο πατριάρχης Μελέτιος Δ΄ στήριξε τον πατριάρχη Τύχωνα και στην άλλη μεγάλη δοκιμασία του, κατά την πολυδιάσπαση της τοπικής Εκκλησίας που επιδίωξαν οι σοβιετικοί. Έτσι, ανταπήντησε στον «ενδορωσικό μεταρρυθμιστικό ζήλο» των λεγόμενων τότε προοδευτικών κύκλων και της ψευτοσυνόδου τους, με το «Συνέδριο της Κωνσταντινουπόλεως» του 1923 και με την περίθαλψη των χιλιάδων Ρώσων προσφύγων που διήρχοντο από την Πόλη πριν απορροφηθούν από τις διάφορες χώρες. Μεταξύ αυτών και τους διαφυγόντες τις εκτελέσεις ιεράρχες, όπως ήταν οι μητροπολίτες Αντώνιος, Πλάτων κ.ά. και δέχθηκε με την «κοινωνία» να επιβεβαιώσει την κανονική ορθόδοξή τους υπόσταση όσων υπερόριων στερήθηκαν την τσαρική χορηγία στις ιεραποστολές τους από τον Ευλόγιο των Παρισίων και τον Αλέξανδρο των ΗΠΑ μέχρι τον Ιννοκέντιο από το Πεκίνο κ.ά. Έτσι, η Θεία Σοφία ρυθμίζει και κατευθύνει τα κατ’ Αυτήν για να διδασκόμεθα.

Όταν συντελέστηκε η αποδέσμευση από την τσαρική καταπίεση των Βαλτικών χωρών, οι μικρές τοπικές Εκκλησίες των εκεί Ορθοδόξων ζήτησαν με θυσίες και με αίμα, όπως του Εσθονού ιεράρχη Πλάτωνα, την προστασία της κανονικής τάξεώς τους από το μόνο θεσμικό Κέντρο των Ορθοδόξων που έχει δικαίωμα να τους τη χορηγήσει, το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Έτσι, προέκυψαν το 1923 οι διάφοροι Τόμοι «αυτονομίας» των τεσσάρων Εκκλησιών της Βαλτικής και η «αυτοκεφαλία» της Πολωνίας και της Τσεχοσλοβακίας, και εκλέχτηκαν οι πρώτοι ιεράρχες τους. Η τάξη αυτή ήταν απόλυτα σεβαστή μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο που επέστρεψε η σοβιετική κατοχή στην Ανατολική Ευρώπη. Τότε, εξωρίστηκε ο Ταλλίνης και πάσης Εσθονίας Αλέξανδρος και εξαφανίστηκαν ο Ρήγας και πάσης Λατβίας Αυγουστίνος και ο Βαρσοβίας και πάσης Πολωνίας Διονύσιος και ο Πράγας και πάσης Τσεχοσλοβακίας Σαββάτιος. Τους διαδέχθηκαν πρόσωπα που πρότεινε η τοποτηρητεία στην Ρωσική Εκκλησία (1940-1943) και η πατριαρχία Σεργίου (1943-1945) (5) και τελούσαν υπό τον απόλυτο έλεγχο των «σοβιέτ-προκουρόρ», δηλαδή των «επιτρόπων για τη Θρησκεία», του στυγνού σταλινικού καθεστώτος, όπως ήταν το 1948 ο πολύς Καρπώφ.

Η πολεμική επιδρομή του Χίτλερ στην Ρωσία κατέδειξε την πολύτιμη συμβολή για αντίσταση του ρωσικού λαού της περιφρονημένης Ορθοδόξου Εκκλησίας. Αυτό συνετέλεσε στο να διαφαίνεται μια διάθεση μετριάσεως της αντιθρησκευτικής τακτικής των σοβιετικών. Θεώρησαν επωφελέστερη την συνεργασία με τους διοικούντες τότε την Εκκλησία στην Ρωσία μέσα στα πλαίσια των στόχων του καθεστώτος. Έτσι εκλέχτηκε από Σύνοδο στις 31 Ιανουαρίου 1945 ως νέος Πατριάρχης ο από Λένινγκραντ Αλέξιος Α΄ Σιμάνσκυ, παρισταμένων των Πατριαρχών Αλεξανδρείας και Αντιοχείας και άλλων Ορθοδόξων αντιπροσώπων. Αυτός αναδέχθηκε την εντολή του σοβιετικού κόμματος να συναγάγει τους Ορθοδόξους των χωρών του «υπαρκτού σοσιαλισμού» παρουσία των άλλων Ορθοδόξων αντιπροσώπων, για να καταστρωθούν κοινές γραμμές πλεύσεως της Ορθοδόξου Εκκλησίας και στον ελεύθερο κόσμο υπό την σοβιετική επιρροή.

Συνεχίζεται