ΤΟ ΠΑΝΕΘΝΙΚΟN ΕΙΚΟΣΙΕΝΑ -- Τοῦ Πρωτοπρεσβυτέρου π. Γεωργίου Δ. Μεταλληνοῦ

1.Ἕνα κοσμογονικὸ γεγονός, ὅπως ἡ Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση τοῦ ᾽21, εἶναι φυσικὸ νὰ μένει πάντα τὸ ἐπίκεντρο ὄχι μόνο τῆς ἱστορικῆς ἔρευνας ἀλλὰ καὶ αὐτῆς τῆς ἀνεύθυνης δημοσιογραφίας. Πόσα δὲ λέγονται καὶ γράφονται κάθε χρόνο γιὰ τὸ «Εἰκοσιένα»! Ὁ καθένας ὅμως βλέπει τὴν Μεγάλη Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση μὲ τὸ δικό του τρόπο καὶ τὴν κρίνει ἀνάλογα μὲ τὶς ἰδεολογικὲς δεσμεύσεις του καὶ τὴ σκοπιμότητα, ποὺ θέλει νὰ ὑπηρετήσει.Ἔτσι οἱ δέσμιοι τῆς πολιτικῆς τους τοποθέτησης, ἐγκλωβισμένοι στὴν προκατάληψη καὶ τοὺς ἀναχρονισμούς τους, βλέπουν τὸ ᾽21 μέσα ἀπὸ τὸ πρίσμα μεταγενέστερων κοινωνικῶν θεωριῶν καὶ μὲ τὴν προχειρότητα τοῦ ἐρασιτέχνη ἀρνοῦνται τὸν ἐθνικὸ του χαρακτήρα, παρουσιάζοντάς το σὰν ἕνα ἁπλὸ κοινωνικὸ γεγονός, μὲ στόχους βασικοὺς ὄχι τόσο τοὺς Τούρκους, ὅσο…τοὺς Κοτζαμπάσηδες καὶ τοὺς Ἀρχιερεῖς, τοὺς «προσκυνημένους», ὅπως λένε. Καὶ μόνο ὅμως τὸ γεγονός, ὅτι Κοτζαμπάσηδες καὶ Ἱεράρχες, σὰν τοὺς Μαυρομιχαλαίους, τὸν Παλαιῶν Πατρῶν Γερμανό, τὸν Σαλώνων Ἡσαΐα, τὸν Ρωγῶν Ἰωσὴφ κ.ἄ. ἔγιναν «μπροστάρηδες» στὸν ἀγώνα, βεβαιώνει πὼς στερεῖται κάθε ἀντικειμενικότητα ἡ ταξικοποίηση τοῦ ᾽21.
Ὑπάρχουν πάμπολλες μαρτυρίες, γνωστὲς καὶ δημοσιευμένες, ποὺ φανερώνουν τὸν πανεθνικὸ χαρακτήρα τοῦ ᾽21. Ποὺ ἀποδεικνύουν ὅτι καὶ αὐτοὶ οἱ ἀρχικὰ διστακτικοὶ γιὰ ἕνα τόσο δύσκολο ἀγώνα —κάτι πολύ ἀνθρώπινο—, ὅταν φούντωσε ἡ ἐπαναστατικὴ φλόγα, ὅρμησαν κι αὐτοὶ στὴ μέση τῆς φωτιᾶς, πολεμώντας γιὰ ἐλευθερία. Δύο ἀκόμη τέτοιες μαρτυρίες, πολὺ σημαντικές, θὰ παρουσιάσουμε στὴ συνέχεια.

2.Θεωροῦμε τὶς παρακάτω μαρτυρίες γιὰ τὸν ἀγώνα τοῦ ᾽21 «πολὺ σημαντικές», διότι εἶναι σύγχρονες μὲ τὴν ἔκρηξή του καὶ ἀποτελοῦν

αὐθόρμητες καὶ ἀβίαστες δηλώσεις δύο προσώπων, ποὺ γράφουν γιὰ τὴν ἐπανάσταση, κινούμενοι ἀπὸ διαφορετικὲς προϋποθέσεις, ἀλλὰ καὶ πνευματικὰ καὶ κοινωνικὰ ἀνήκουν σὲ δύο διαφορετικοὺς χώρους. Ἡ πρώτη προέρχεται ἀπὸ ἕνα Ἄγγλο μισσιονάριο (Ἱεραπόστολο), τὸν Ἰσαὰκ Λάουντς (Lowndes)1, ποὺ βρισκόταν τότε στὴ Ζάκυνθο. Ὁ Λάουντς, ἕνας ἀπὸ τοὺς ἱκανότερους καὶ πιὸ μορφωμένους προτεστάντες μισσιονάριους, καὶ ἄριστα κάτοχος τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας ἔχοντας τὴ συνήθεια νὰ ἐνημερώνει συχνὰ τὴν Ἑταιρεία του, ὄχι μόνο γιὰ τὴν ἱεραποστολικὴ δραστηριότητά του, ἀλλὰ καὶ γιὰ ὅ,τι συνέβαινε στὸ μεσογειακό, καὶ μάλιστα τὸν ἑλληνικὸ χῶρο, στέλνει στὶς 14/26 Ἀπριλίου 1821 στὴν Ἀγγλία τὸ παρακάτω γράμμα, ποὺ βρήκαμε στὰ Ἀρχεῖα τῆς Ἑταιρείας στὸ Λονδίνο, τὸ 1973.2

«Αἰδεσιμώτατε καὶ ἀγαπητὲ Κύριε, (…) θὰ ἤμουν πολὺ εὐτυχὴς καὶ θὰ αἰσθανόμουν μεγάλη ἀνακούφιση σ᾽ αὐτὴν τὴν κατάσταση τῆς στενοχώριας καὶ σχεδὸν μοναξιᾶς μου, ἂν μποροῦσα νὰ δώσω μιὰν ἐνδιαφέρουσα ἀναφορὰ γιὰ τὴν πρόοδο τῶν Βιβλικῶν Ἑταιρειῶν κ.λπ. στὰ Ἰόνια Νησιὰ καὶ στὴν Ἑλληνικὴ Στερεά. Ὅμως οἱ πολιτικὲς ταραχὲς ἐκμηδενίζουν τὸ ἐνδιαφέρον γιὰ κάθε ἄλλη ὑπόθεση. Σ᾽ αὐτὴ τὴν κατάσταση, αἰσθάνομαι πολὺ μικρὴ διάθεση νὰ δείξω κάποιο ἐνδιαφέρον. Ἐντούτοις ἡ παρούσα κατάσταση τῶν πραγμάτων εἶναι ὥς ἕνα σημεῖο ἔκτακτης σημασίας καὶ ἡ σύντομη περιγραφή της θὰ εἶναι γιὰ τὴν Διοίκησή μας, ἂν ὄχι τόσο ἐνδιαφέρουσα, τουλάχιστον μιὰ πληροφορία.

»Οἱ Ἕλληνες, κουρασμένοι πιὰ ἀπὸ τοὺς πιεστικοὺς κυβερνῆτες τους

(ἐξουσιαστές τους), τοὺς Τούρκους, ἀποφάσισαν, εἰ δυνατόν, νὰ ἀποτι-

νάξουν τὸ ζυγό, καὶ στὶς 4 Ἀπριλίου 1821 ἄρχισαν ἐπανάσταση στὴν Πάτρα, ἡ ὁποία μετὰ ἀπὸ συνεννόηση, ἔλαβε χώρα τὴν ἴδια μέρα σ᾽ ὅλα τὰ κύρια μέρη τῆς Πελοποννήσου. Οἱ πρῶτες ἀναφορὲς ἐδῶ παρουσίασαν τοὺς

Ἕλληνες πέρα γιὰ πέρα νικητές, κατόπιν ὅμως διαψεύσθηκαν κατηγορηματικά. Οἱ Τοῦρκοι κατέφυγαν στὸ φρούριο τῆς Πάτρας, ὅπου μαζεύθηκαν περίπου ὀκτακόσιοι, κάτοχοι πολλῶν κανονιῶν. Ἐπιχείρησαν ἐξόδους ἐναντίον τῶν Ἑλλήνων καὶ οἱ Ἕλληνες ἐγκατέλειψαν τελικὰ τὴν Πάτρα, ὥστε οὔτε ἕνας δὲν ἔχει μείνει στὴν περιοχή, ἐκτὸς ἀπὸ λίγους ὑπηρέτες τῶν Προξένων. Ἔχουν ἀποσυρθεῖ στὴν ὕπαιθρο στὸ Μωριά, καὶ λίγοι στὰ Ἰόνια Νησιά. Ἀπὸ τὴν Πόλη τῆς Πάτρας πολὺ μικρὸ μέρος ἔχει ἀπομείνει. Ἡ Πόλη ἔχει σχεδὸν ἀποτεφρωθεῖ ἀπὸ τὶς μάχες τῶν ἀντιπάλων δυνάμεων. Τὸ σπίτι τοῦ Ἄγγλου Προξένου ἔχει μείνει ἄθικτο.

»Μεγάλος ἀριθμὸς Μωραϊτῶν ἔχει τρομοκρατηθεῖ καὶ ἐγκατέλειψε τὴ Χώρα. Πάνω ἀπὸ ἕξι χιλιάδες ἔχουν ἔλθει στὴ Ζάκυνθο, βασικὰ γυναῖκες καὶ παιδιά. Ἡ ἀπελπισία καὶ ἡ φτώχεια τους εἶναι ἀνυπολόγιστα μεγάλες, καὶ πολλοὶ ἀπὸ αὐτοὺς γυρίζουν ἀπὸ πόρτα σὲ πόρτα, ἐκλιπαρώντας βοήθεια. Ἕνας γενναιόδωρος ἔρανος ἔχει γίνει γι᾽ αὐτοὺς στὸ Νησί, ἀλλὰ θὰ φτάσει μόνο γιὰ μιὰ φορά. Ἡ ἐπανάσταση ἁπλώθηκε τελευταῖα στὴ Ρούμελη (Romalia) βόρεια τοῦ κόλπου τῆς Ναυπάκτου (Lepanto). Ἡ ἔνταση εἶναι τώρα θηριώδης στὴ Ναύπακτο. Οἱ Ἕλληνες ἔχουν στὰ χέρια τους τὴν Ἀθήνα.

»Ποιὸ θὰ εἶναι τὸ ἀποτέλεσμα, εἶναι δύσκολο νὰ κρίνουμε. Στὸν Μωριὰ

οἱ Ἕλληνες ἔχουν πολὺ κτυπηθεῖ καὶ βρίσκονται σὲ ἀπόγνωση. Ἀπὸ τὴν

Κωνσταντινούπολη, τὸ σημεῖο ἀναφορᾶς ὅλης τῆς ὑποθέσεως (The hinge

on which the whole must turn) δὲν ἔχουν ἔλθει ἀκόμη εἰδήσεις, οὔτε

εἶναι γνωστό, ἂν ἔχει λάβει χώρα ἢ ὄχι κάποια ἐπανάσταση ἐκεῖ. Οἱ Ἕλληνες εἶχαν δώσει μεγάλη ἐμπιστοσύνη στὴ βοήθεια, ποὺ ὑπέθεταν, ὅτι θὰ τοὺς ἔδινε ὁ Αὐτοκράτορας τῆς Ρωσίας. Ἡ τελευταία ὅμως Ἐφημερίδα τῆς Κερκύρας (Corfu Gazette), ποὺ λάβαμε ἐδῶ πρὶν ἀπὸ δύο μέρες, ἔχει ἕνα ἄρθρο, ποὺ πολὺ τοὺς ἀποθάρρυνε. Λεγόταν ὅτι ὁ Αὐτοκράτορας εἶχε

ἐνημερωθεῖ γιὰ ὅ,τι θὰ συνέβαινε στὴν Ἑλλάδα, καὶ εἶχε διαδοθεῖ ἡ ἐλπίδα γιὰ τὴ βοήθειά του. Τὸ γράμμα του ὅμως, δημοσιευμένο στὴν Ἐφημερίδα, ἀποκαλύπτει πλήρως τὸ σκοπό του νὰ μὴ ἀναμειχθεῖ, καὶ δίνει ἐντολὴ στὸν Πρεσβευτή του στὴν Κωνσταντινούπολη νὰ βεβαιώσει τὴν Πύλη γιὰ τὴν ἀπόφασή του νὰ μείνει ἐξ ὁλοκλήρου οὐδέτερος.

»Λέγεται, πὼς ἕνας σημαντικὸς στρατὸς ἀπὸ Ἕλληνες συγκεντρώθηκε

στὴ Βλαχία (Walachia) καὶ βρίσκεται κάτω ἀπὸ τὶς διαταγὲς ἑνὸς προσώπου,

ποὺ ἦταν ἄλλοτε ἀξιωματικὸς στὴ ρωσικὴ ὑπηρεσία.3

»Ὤ, νὰ μποροῦσα νὰ σᾶς μεταδώσω, σχετικὰ μὲ τὰ παραπάνω, κάποια

εὐχάριστη ἀναφορά, ποὺ νὰ ἀφορᾶ στὴν πρόοδο τῶν πνευματικῶν ὑποθέσεων! Ἐπὶ τοῦ παρόντος ὅμως βρισκόμαστε στὸν καιρὸ τῆς σπορᾶς. Ἡ σπορὰ εἶναι πολύτιμη καὶ ἡ συγκομιδὴ μπορεῖ νὰ βραδύνει, ἂς εἶναι ὅμως

εὐλογημένος ὁ Θεός, εἶναι βέβαιη. Ἂν ἡ ἐπανάσταση ἔχει γίνει στὴν Κωνσταντινούπολη, θὰ δημιουργήσει σοβαρὸ ἐμπόδιο στὴν ἐκτύπωση τῶν

Γραφῶν ἐκεῖ, κάτι ποὺ πολὺ λίγο ἐπιθυμοῦμε νὰ γίνει πραγματικότητα. Ἂς

τ᾽ ἀφήσουμε ὅλα στὸ Θεό, ποὺ εἶναι «σοφὸς ἐν βουλῇ καὶ θαυμαστὸς ἐν

ἔργοις» (…).

Ἰ. Λάουντς

3. Στὴν παραπάνω σπουδαιότατη μαρτυρία μποροῦμε, νομίζω, νὰ ὑπογραμμίσουμε τὰ ἀκόλουθα σημεῖα:

1) Εἶναι, πρῶτα, φανερὴ ἡ ἐντύπωση, ποὺ προκάλεσε καὶ σ᾽ αὐτοὺς τοὺς

ξένους ἡ ἔκρηξη τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως. Ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμὴ

γίνεται ἀνεπιφύλακτα δεκτό, ὅτι πρόκειται γιὰ παλλαϊκὴ – ἐθνικὴ ἐπανάσταση καὶ ὄχι γιὰ ὅποιου ἄλλου εἴδους συγκρούσεις περιορισμένου χαρακτήρα.

2) Ἡ συνείδηση τοῦ Λάουντς εἶναι, ὅτι ὁ ἀγώνας, ποὺ ἄρχισε εἶναι ὅλων τῶν Ἑλλήνων, στρέφεται δὲ ἐναντίον τοῦ Τούρκου τυράννου (Ruler) καὶ τῆς καταπίεσής του. Οἱ Ἕλληνες ζητοῦν νὰ ἀποτινάξουν τὸ «ζυγὸ δουλείας» (The Greeks – διαβάζομε στὸ πρωτότυπο —having been long weary of their oppressive rulers the Turks, resolved if possible to throw off the yoke). Ὁ Ἄγγλος Μισσιονάριος, ποὺ ἡ πολιτικὴ τῆς χώρας του (τότε) εὐνοοῦσε τὴν Τουρκία, θὰ εἶχε κάθε λόγο νὰ παρουσιάσει διαφορετικὸ τὸν ἀγώνα. Εἶναι ὅμως εἰλικρινὴς καὶ ἀντικειμενικός, καὶ δίνει στὴν Ἑταιρεία του τὸ ἀληθινὸ πρόσωπο τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως.

3) Ὁ Λάουντς ἐκφράζει φόβους, μήπως ἡ ἐπανάσταση δὲν ἔχει κέντρο τὸ Μωριά, ὅπως φαίνεται, ἀλλὰ τὴν Κωνσταντινούπολη, γιατὶ ὅλοι ξέρουν, καὶ αὐτὸς μαζί, ὅτι ἐκεῖ εἶναι τὸ ἐπιτελικὸ κέντρο τοῦ ἀγῶνος καὶ τὸ δικαιολογημένο σημεῖο ἀναφορᾶς του (Πατριαρχεῖο). Ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ

Ρήγα Βελεστινλῆ (τέλη 18ου αἰ.) ἡ εὐρωπαϊκὴ κοινὴ γνώμη εἶχε πεισθεῖ, ὅτι ἡ ἑτοιμαζόμενη ἐπανάσταση ἦταν ἔργο τῆς ρωμηοσύνης, μὲ στόχο τὴν Πόλη καὶ τὴν Αὐτοκρατορία (τοῦ Πατριαρχείου καὶ τοῦ Ρήγα) καὶ ὄχι τὴν μικρὴ Ἑλλάδα τοῦ Μωριᾶ καὶ τῆς Στερεᾶς.4

Ὁ Λάουντς περίμενε νὰ ἔχει γίνει κάτι στὴν Πόλη! Εἶναι ὁλοφάνερο αὐτό. Τὴν πεποίθησή του δέ, ἐνίσχυε ἡ ἐμφάνιση τοῦ Ὑψηλάντη καὶ τοῦ Ἱεροῦ Λόχου στὴ Βλαχία. Βέβαια, οἱ φόβοι τοῦ Ἄγγλου Μισσιοναρίου καὶ τῆς Ἑταιρείας του ἦταν δικαιολογημένοι, διότι ἂν ἄρχιζε ἡ ἐπανάσταση στὴν Πόλη θὰ ἐκινδύνευε τὸ σπουδαιότερο ἔργο τους τὴν περίοδο αὐτή, δηλ. ἡ ἐκτύπωση τῆς ματαφράσεως τῆς Ἁγίας Γραφῆς στὴν Κωνσταντινούπολη, μὲ τὴν ἐπίσημη ἄδεια τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ποὺ θὰ ἄνοιγε τὸ δρόμο στὶς μισσιοναριστικές τους δραστηριότητες στὸν ἑλλαδικὸ χῶρο καὶ στὴ Μ. Ἀσία.

4) Τὸ ἀκόμη σπουδαιότερο ὅμως. Σύμφωνα μὲ τὶς πληροφορίες, ποὺ εἶχε

ὁ Λάουντς, ὁ ἑλληνικὸς ἀγώνας ἄρχισε στὶς 4 Ἀπριλίου μὲ τὸ νέο ἡμερολόγιο, δηλ. στὶς 23 Μαρτίου μὲ τὸ παλαιό, καὶ μάλιστα ὄχι μόνο στὴν Πάτρα, ἀλλὰ στὰ μεγαλύτερα κέντρα τῆς Πελοποννήσου, ἔπειτα ἀπὸ συνεννόηση. Ἡ Πάτρα ἦταν τὸ ἐπίκεντρο λόγῳ τῆς θέσεώς της καὶ τῆς σημασίας της γιὰ Ἕλληνες καὶ ξένους. Ἡ πληροφορία τοῦ Λ. συμπίπτει ἀπό-

λυτα μὲ τὰ συμπεράσματα τοῦ καθηγ. Δ. Ζακυθηνοῦ (ἔναρξη 22 καὶ 23 Μαρτίου στὰ Καλάβρυτα, στὴν Πάτρα καὶ στὴν Καλαμάτα) καὶ μὲ τὴν ἔκθεση τοῦ Σολαίρ, ποὺ δημοσιεύει ὁ καθηγ. Γ. Ζώρας. Ἡ μαρτυρία τοῦ Λάουντς προστίθεται, συνεπῶς, στὶς προηγούμενες σχετικὲς μαρτυρίες, δύσκολα δὲ μπορεῖ ν᾽ ἀμφισβητηθεῖ καὶ λόγω τῆς εὐφυΐας καὶ κριτικότητας τοῦ Λάουντς, ἀλλὰ καὶ λόγω τῆς ἄμεσης γνώσεως τῶν πραγμάτων, ποὺ εἶχε ἀπὸ τὶς ἀφηγήσεις τῶν Μωραϊτῶν, ποὺ εἶχαν καταφύγει στὴ Ζάκυνθο.

4. Θὰ παραθέσουμε ὅμως καὶ μία ἀκόμη μαρτυρία ἑλληνικὴ αὐτὴ τὴ φορά —ποὺ πιστοποιεῖ, πῶς ὁ μέσος Ἕλληνας τὸ 1821 δέχθηκε τὴν ἔκρηξη τῆς Ἐπαναστάσεως, ὡς ἀναμενόμενο δηλαδὴ γεγονός, καὶ πῶς· τοποθε-

τεῖται ἀπέναντί της. Ἡ δεύτερη μαρτυρία προέρχεται ἀπὸ ἕνα Κεφαλλονίτη διάκονο, 26 χρόνων, τὸν Κωνσταντῖνο Τυπάλδο Ἰακωβάτο, ποὺ ἀρχὲς τοῦ 1821 σπούδασε στὴν περίφημη Σχολὴ τῆς Χίου. Μόλις ξέσπασε ἡ ἐπανάσταση, ἡ Σχολὴ ἔκλεισε καὶ ὁ διευθυντής της Νεόφυτος Βάμβας, πῆρε τοὺς μαθητές του καὶ κατέφυγαν στὴν Ὕδρα. Ἀπὸ ἐκεῖ γράφει ὁ Τυπάλδος στὸν πατέρα του καὶ τὰ ἀκόλουθα: «Φιλοστοργότατε Πάτερ, Ἐνῶ διέτριβον εἰς τὴν περίφημον Χίον, ἔλαβον τὸ φίλτατόν μοι γράμμα σου. Ἐπειδὴ ὅμως διὰ τὰς ἐφεξῆς αἰτίας ἀνεχώρησα ἐκεῖθεν, στέλλω σοι τὴν ἀπόκρισιν ἀπὸ τὴν περιφανῆ Νῆσον τῆς Ὕδρας. Ἡ αἰτία, διὰ τὴν ὁποίαν ἐκ Χίου ἀνεχώρησα, εἶναι αὕτη. Ἡ Ἑλλὰς ὅλη ἀνεγερθεῖσα (δηλαδὴ ἐξεγερθεῖσα) ζητεῖ τὴν πρὸ πολλοῦ ἐπιθυμουμένην ἐλευθερίαν ἀπὸ τὸν βαρβαρικὸν ζυγόν. Τούτου ἕνεκα, οἰκονομίαν ποιοῦσα ἡ Μεγάλη Ἐκκλησία καὶ τοῦ Γένους προεστεύοντες, διὰ προσταγῆς των κατέπαυσαν τὰ δημόσια Σχολεῖα τῆς τε Κωνσταντινουπόλεως, Σμύρνης, Κυδωνιῶν, Πάτμου καὶ τῆς περιφήμου Χίου, καὶ ὅτι ὅλοι οἱ ξένοι μαθηταὶ νὰ ἀναχωρῇ ὁ καθεὶς εἰς τὴν ἰδίαν Πατρίδα…». Καὶ ἀφοῦ ἀναπτύξει τοὺς λόγους, ποὺ τὸν ἔκαναν νὰ ἀκολουθήσει τὸ διδάσκαλό του Βάμβα στὴν Ὕδρα, θὰ συνεχίσει: «Περὶ τῆς Ἑλλάδος, ἤθελα νὰ σᾶς γράψω, πλὴν δὲν τὸ κρίνω εὔλογον. Τοῦτο μόνον λέγω χάριν περιεργείας, καὶ πρὸς χαρὰν κάθε ἑλληνικῆς καὶ χριστιανικῆς ψυχῆς, ὅτι τὸ Γραικικὸν Ἔθνος ζητεῖ τὴν τῶν προγόνων του ἀνεξαρτησίαν.Ἡ σημαία τῶν Γραικῶν σχίζουσα τὸν ἀέρα, κηρύττει τιμίαν ἐλευθερίαν, καὶ μὲ ἐλευθερίαν πᾶν ἀγαθόν. Δὲν ἐκτείνομαι περισσότερον, ὅτι δὲν συμφέρει τοῦτο, μόνον προσθέτω, ὅτι τὰ τῆς Ἑλλάδος πράγματα ἐπιδίδουν γιγαντιαίως…».5

Παρὰ τὴν ἔκρυθμη κατάσταση καὶ τὸν κίνδυνο τοῦ Τυπάλδου, μὲ τὴν

ἀνασφάλεια, ποὺ ἐπικρατοῦσε στὴ μεταφορὰ τῶν γραμμάτων ἀπὸ τὴν

τουρκοκρατούμενη Ἑλλάδα στὴν ἀγγλοκρατούμενη Ἑπτάνησο καὶ τὴν

Πατρίδα του Κεφαλλονιά, ἀφοῦ ἡ Ἀγγλία ἦταν σαφῶς φιλότουρκη, ὁ Τυπάλδος δὲν μπορεῖ νὰ συγκρατήσει τὸ φούντωμα τῆς ψυχῆς του. Ὁ ὥριμος καὶ μορφωμένος διάκονος, ποὺ ἀργότερα θὰ γίνει καθηγητὴς στὴν

Ἰόνιο Ἀκαδημία, Μητροπολίτης Σταυρουπόλεως καὶ πρῶτος Σχολάρχης

στὴ Θεολογικὴ Σχολὴ Χάλκης (1844–1864), δὲν ἔχει τὴν παραμικρὴ ἀμφιβολία, ὅτι ὁ ἀγώνας, ποὺ ἐκεῖνες τὶς ἡμέρες εἶχε ἀρχίσει, εἶναι καθαρὰ

ἐθνικός, ὑπόθεση ὅλων τῶν Ἑλλήνων, καὶ ποὺ στόχο ἔχει «τὸν βαρβαρικὸν ζυγόν», καὶ μοναδικὸ πόθο «τὴν ἐλευθερίαν τῶν Ἑλλήνων». Μάλιστα ὡς Ἑπτανήσιος, ποὺ δὲν περιλαμβανόταν σὲ κανένα «Λίμπρο ντ᾽ ὅρο», καὶ ποὺ γνώριζε, τί σημαίνει «ἀρχοντολόϊ», θὰ εἶχε κάθε λόγο νὰ πεῖ κάτι κατὰ τῶν προεστῶν, ἂν ὁ ἀγώνας εἶχε καὶ τὸν ἐλάχιστο ταξικὸ χαρακτήρα. Βλέπει ὅμως τὴν ἐπανάσταση, ὅπως κάθε ἀντικειμενικὸς καὶ ἀπροκατάληπτος κριτής, ὡς ἐθνικὸ ἀγώνα, ξεσήκωμα τοῦ «Γραικικοῦ Ἔθνους», ὅπως γράφει.

Ἕνας Ἄγγλος πάστορας καὶ ἕνας Ἕλληνας Ὀρθόδοξος διάκονος τὴν

ἴδια ἐποχή, σὲ δύο διαφορετικοὺς τόπους, μὲ διαφορετικὲς πολιτικές, πολιτιστικὲς καὶ κοινωνικὲς προϋποθέσεις, ἀλλὰ μὲ τὴν ἴδια φωτεινὴ ἀντικειμενικότητα, ἔρχονται νὰ βεβαιώσουν αὐτό, ποὺ πολλοὶ προκατειλημμένοι δικοί μας δὲν θέλουν νὰ ἀναγνωρίσουν: ὅτι ὁ ἀγώνας τοῦ ᾽21 ἦταν πράγματι πρῶτ᾽ ἀπ᾽ ὅλα πανεθνικός. Ἀγώνας «γιὰ τοῦ Χριστοῦ τὴν πίστη τὴν Ἁγία καὶ τῆς Πατρίδας τὴν ἐλευθερία»!

Σημειώσεις:

1. Γιὰ τὴ δράση τῆς Ἑταιρείας καὶ τοῦ Λάουντς στὸν ἑλληνικὸ χῶρο βλ. Γ.Δ.

Μεταλληνοῦ. Τὸ ζήτημα τῆς μεταφράσεως τῆς Ἁγίας Γραφῆς εἰς τὴν νεοελ-

ληνικήν. Ἀθῆναι, β´ ἔκδ., 2004.

2. Τὰ κωδικὰ στοιχεῖα τοῦ ἐγγράφου: London Missionary Society, Greek Mission, Box 2, Folder 1, No. 12.

3. Ἐννοεῖ τὸν Ἀλέξανδρο Ὑψηλάντη καὶ τὸν Ἱερὸ Λόχο του.

4. Ὑπονοεῖται ἐδῶ ἡ δράση τῆς προτεσταντικῆς Ἱεραποστολῆς. Βλ. π. Γ. Δ.

Μεταλληνοῦ, Ἀπὸ τὴν Αὐτοκρατορικὴ Ἰδὲα στὴν Ἐθνικὴ Ἰδέα, στό: Ἑλλη-

νισμὸς Μετέωρος, Ἐκδ. Ἀποστ. Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Ἀθή-

να 1992, σ. 7 – 29.

5. Τὸ γράμμα βρίσκεται στὸ Ἀρχεῖο τῶν Ἀδελφῶν Τυπάλδων – Ἰακωβάτων

στὸ Ληξούρι τῆς Κεφαλληνίας (Οἰκογενειακὴ Ἀλληλογραφία, φάκ. Κ1).