Ο Μακαριστός Μητρ. Αθηνών Νεόφυτος Μεταξάς, ήταν ἐκεῖνος πού ζώσθηκε πετραχήλι καί καριοφύλι για τοῦ Χριστοῦ τήν πίστη τήν ἁγία και τῆς πατρίδος τήν ἐλευθερία.

Μία μεγάλη ἐκκλησιαστική και ἐθνική προσωπικότητα, ἡ ὁποία διέλαμψε στήν πιό κρίσιμη περίοδο τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἔθνους, ὑπῆρξε ὁ ἐπί 30 χρόνια Ἐπίσκοπος τῆς Ἀταλάντης Νεόφυτος, μετέπειτα Μητροπολίτης Ἀθηνῶν καί Πρόεδρος τῆς Ἱερᾶς Συνόδου. Ὁ Ταλαντίου Νεόφυτος Μεταξᾶς γεννήθηκε στήν Ἀθήνα το 1762. Μετά τά ἐγκύκλια γράμματα στήν γενέτειρά του, ἔχοντας ἔφεση πρός τήν Ἱερωσύνη, χειροτονήθηκε Διάκονος στήν Ἱερά Μονή Πεντέλης, μετονομασθείς ἀπό Νικόλαο σέ Νεόφυτο. Ἔπειτα μετέβη στήν Κωνσταντινούπολη καί ὅταν ἐπέστρεψε διετέλεσε Διάκονος τοῦ Ἐπισκόπου Ταλαντίου Γαβριήλ, τόν ὁποῖο διαδέχθηκε καί στήν Ἐπισκοπή τό 1803. Μέ τήν ἔκρηξη τῆς ἐπαναστάσεως στήν Πελοπόννησο, πρώτη ἀπό τήν Στερεά Ἑλλάδα με τήν προτροπή τοῦ Νεοφύτου, ἐξεγέρθηκε ἡ Ἀταλάντη κατά τῶν Τούρκων. Περιζωσμένος τήν σπάθη ἡγεῖτο τῶν πολεμιστῶν τῆς ἐπαρχίας του, τούς ὁποίους ἐνεθάρρυνε στον ἱερό ἀγῶνα. Τόν Μάρτιο τοῦ 1821 στόν Ὅσιο Λουκᾶ Βοιωτίας, μαζί με τόν Σαλώνων Ἠσαΐα εὐλόγησε και ἁγίασε τά παλικάρια τοῦ Ἀθανασίου Διάκου. Καί ἀργότερα ὅταν ἔμαθε ὅτι ὁ Ἀθανάσιος Διάκος κυκλώθηκε στήν Ἀλαμάνα ἀπό πολυαρίθμους βαρβάρους, ἔσπευσε ἄν καί ἦταν ἀσθενής, μέ ὅσους ἄθροισε ἀπό τήν Λοκρίδα, γιά νά σώσει τον γενναῖο ἥρωα.
Δυστυχῶς ὅμως δεν κατώρθωσε νά φθάσει πρίν τήν καταστροφή. Ἀμέσως μετά, μετέβη στήν Πελοπόννησο, γιά νά μεριμνήσει γιά τήν σύσταση Κυβερνήσεως. Τόν Νοέμβριο τοῦ 1821 στην Ἄμφισσα συνεκάλεσε συνέλευση τῶν κατοίκων τοῦ ἀνατολικοῦ τμήματος τῆς Στερεᾶς καί στήν Θεία Λειτουργία ἐξεφώνησε περίφημο λόγο, μέ τόν ὁποῖο ἀπεδείκνυε την ἱερότητα τῆς ἐπαναστάσεως κατά τοῦ τυράννου. Διετέλεσε πρόεδρος τοῦ Ἀρείου Πάγου καί ὑπέστη πολλές περιπέτειες καί καταδρομές. Ὅταν πληροφορήθηκε για τήν ἄφιξη τοῦ Ὑψηλάντου πῆγε, διά νά τόν χαιρετήσει καί ζητήσει στρατεύματα καί πολεμικά ἐφόδια γιά τήν ἀπελευθέρωση τῆς Βοιωτίας. Μέχρι τέλους τοῦ ἀγῶνος ἐργάσθηκε ἀόκνως ἐνισχύοντας καί προστατεύοντας τούς ἀγωνιστές και προσφέροντας τά πάντα γιά τήν ἀνόρθωση καί πρόοδο τῆς πατρίδος.

Σέ ὅλες τίς Ἐθνοσυνελεύσεις ἦταν παρών καί διέπρεψε μέ την φλογερή θρησκευτικότητά του και τόν ἐθνικό του ζῆλο. Τόν Μάρτιο τοῦ 1824 ὁρίσθηκε τοποτηρητής Ἀθηνῶν μετά τόν θάνατο τοῦ Μητροπολίτου Ἀθηνῶν Διονυσίου, ἀνεψιοῦ τοῦ Πατριάρχου Γρηγορίου τοῦ Ε΄. Σέ ὅλα τά συμβούλια για τήν σύνταξη νόμων, τακτοποίηση ἐκκλησιαστικῶν θεμάτων, ἐπίλυση διαφόρων προβλημάτων ἦταν παρών ὁ Νεόφυτος, λόγῳ τῆς ἐναρέτου διαγωγῆς του καί τῶν ὑπέρ τοῦ Ἔθνους ἀγώνων του. Τό ἔτος 1833 μέ τήν ἀνακήρυξη τοῦ Αὐτοκεφάλου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ὁρίσθηκε Μητροπολίτης Ἀττικῆς καί ἐχρημάτισε ἐπί πολλά χρόνια μέχρι τοῦ θανάτου του τό 1861 πρῶτος Μητροπολίτης Ἀθηνῶν καί πρόεδρος τῆς Ἱερᾶς Συνόδου. Ἐκοιμήθη σέ ἡλικία 99 ἐτῶν. Ὁ Νεόφυτος ὑπῆρξε μεγάλη Ἐκκλησιαστική καί Ἐθνική προσωπικότητα. Εἶχε μόρφωση ἐκκλησιαστική, βίο ἐνάρετο, πολυσήμαντη ποιμαντορία, σπάνια ὀξύνοια, ἀγάπη γιά τήν πατρίδα, πάθος γιά την ἐλευθερία. Ἦταν ἐκεῖνος πού ζώσθηκε πετραχήλι καί καριοφύλι για τοῦ Χριστοῦ τήν πίστη τήν ἁγία καί τῆς πατρίδος τήν ἐλευθερία. Ὑπῆρξε ἕνας ἀπό τούς πιό μεγάλους ἀγωνιστές Ἱεράρχες πού ἐτίμησαν τήν Ἐκκλησία καί τήν Ἑλλάδα καί δικαίως κατατάσσεται στην πρώτη τάξη τῶν ἀγωνιστῶν τοῦ1821.