ΒΑΣΙΚΟΙ ΙΣΤΟΡΙΚΟΙ ΣΤΑΘΜΟΙ ΣΤΗΝ ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΚΟΛΥΜΠΑΡΙΟ ΣΥΝΟΔΟ ΤΟΥ 2016

ΕΡΕΥΝΑ: πρωτοπρεσβυτέρου Δημητρίου Αθανασίου (χημικού-βιοχημικού)

Εισαγωγικά

Η ιδέα για σύγκληση Οικουμενικής Συνόδου είχε διατυπωθεί για πρώτη φορά επισήμως με ένα πρώτο κατάλογο θεμάτων, στο «Πανορθόδοξο Συνέδριο» της Κωνσταντινούπολης το 1923 από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Μελέτιο Δ´ Μεταξάκη, προωθήθηκε δε το 1930 από την ονομασθείσα «Προκαταρκτική Επιτροπή», που συνήλθε στο Άγιον Όρος στην Ιερά Μονή Βατοπαιδίου, η οποία ετοίμασε και ένα πρώτο κατάλογο θεμάτων της Συνόδου. Δυσμενείς ιστορικές συνθήκες δεν επέτρεψαν την σύγκληση  της Συνόδου πριν και μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, ιδιαίτερα μάλιστα, επειδή στις περισσότερες ορθόδοξες χώρες επεκράτησαν αθειστικά κομμουνιστικά καθεστώτα, τα οποία δυσκόλεψαν το έργο και τις αποφάσεις των εκεί Εκκλησιών.

Στην συνέχεια παρουσιάζουμε τους βασικούς σταθμούς προετοιμασίας της Κολυμπαρίου Συνόδου. Μέσα από την σύντομη ιστορική αναδρομή γίνεται φανερή η σταδιακή μετάλλαξη της Ορθόδοξης Εκκλησιολογίας. Σε αυτό συμμετέχει το Οικουμενικό Πατριαρχείο και το Π.Σ.Ε. Επίσης  θα δούμε πως διαμορφώθηκε αυτή από τις αρχές του 20ου αι. μέχρι το 2016. Ενώ, δηλαδή, στην αρχή περιλάμβανε φλέγοντα ζητήματα που απασχολούσαν την Εκκλησία και τον κόσμο, την θεολογία και την ποιμαντική διακονία της Εκκλησίας, στη συνέχεια αφαιρέθηκαν αυτά ένα προς ένα, μέχρι που φτάσαμε στα έξι μόνο θέματα, επί των οποίων εκδόθηκαν τα σχετικά κείμενα της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου.

Βασικοί σταθμοί

1. Η αποστολή των Εγκυκλίων  1902 και 1920 στις απανταχού Ορθόδοξες Εκκλησίες

Η αρχή της κίνησης αυτής στο εσωτερικό της Εκκλησίας, έγινε από το Πατριαρχείο της Κωσταντινούπολης το 1902, το  οποίο με εγκύκλιο προς τις Αυτοκέφαλες και Αυτόνομες Εκκλησίες  καλούσε σε  ειρήνη, αγάπη και αμοιβαία κοινωνία .  Το Οικουμενικό Πατριαρχείο ως εκφραστής της συνέχειας της αποστολικής παράδοσης , και ως εγγυητής της ορθής πίστης, της κανονικής τάξης  και της ενότητας της Εκκλησίας ανέλαβε πρωτοβουλίες ενωτικού χαρακτήρα, τόσο εντός της Ορθόδοξης Εκκλησίας , όσο και με τις υπόλοιπες χριστιανικές ομολογίες, αλλά και απευθύνοντας το ευαγγελικό και οικουμενικό μήνυμα προς τον κόσμο όλο. 

Το Πατριαρχείο  σε μια αρχική προσπάθεια έκφρασης την χριστιανικής ενότητας , έθεσε το ζήτημα του Ημερολογίου και τη δυνατότητα ή μη, της τροποποιήσεως αυτού.  Επιπλέον , το Πατριαρχείο προέκρινε το διάλογο, μέσα σε ένα κλίμα αγάπης και άρσης των διχασμών με την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και τις διάφορες Ομολογίες του Προτεσταντικού φάσματος. 

Το 1920 Το Πατριαρχείο  με την Εγκύκλιο «Προς τας Απανταχού Εκκλησίας του Χριστού» , καλούσε όχι μόνο τις Ορθόδοξες αλλά και την Ρωμαιοκαθολική και τις διάφορες  προτεσταντικές Εκκλησίες και Ομολογίες να συμβάλλουν στην ενότητα  μεταξύ τους και να συγκροτήσουν την «Κοινωνία των Εκκλησιών», κατά το πρότυπο της «Κοινωνίας των Εθνών». Η  πρωτοβουλία αυτή είχε ως αποτέλεσμα την ίδρυση του Παγκόσμιου Συμβούλιου Εκκλησιών (ΠΣΕ)το 1948.

2. Η Α¨ Πανορθόδοξη Διάσκεψη της Ρόδου το 1961

Η Α¨ Πανορθόδοξη Διάσκεψη της Ρόδου το 1961 θεωρείται εκκλησιαστικό γεγονός με ξεχωριστή σημασία καθώς εξέφρασε την συνείδηση της πανορθόδοξης ενότητας και παράλληλα προετοίμασε το έδαφος για την λειτουργία του Συνοδικού θεσμού , που είχε ατονίσει μέσα στους αιώνες.   Η Πανορθόδοξη Διάσκεψη της Ρόδου πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία του Πατριάρχη Αθηναγόρα του Α¨ και την συγκατάθεση όλων των Αυτοκέφαλων Εκκλησιών. Η Διάσκεψη της Ρόδου ασχολήθηκε με τη διαμόρφωση  του κατάλογου  των θεμάτων  της μέλλουσας Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Επιπλέον, αποφάσισε την αποστολή Παρατηρητών στη Β¨ Σύνοδο του Βατικανού και τη διεξαγωγή ενός επίσημου Θεολογικού Διαλόγου με τις άλλες Εκκλησίες. Η Διάσκεψη  έλαβε οριστικές αποφάσεις για την προπαρασκευή της Συνόδου και κατήρτισε ένα ευρύτατο κατάλογο δέκα θεμάτων, τα οποία με τις υποδιαιρέσεις τους ξεπερνούσαν τα εκατό (100). Ο κατάλογος αυτός επικρίθηκε έντονα ως «εγχειρίδιο πίστεως» για σχολική και κατηχητική χρήση, κατά τα πρότυπα του καταλόγου θεμάτων της Β´ Βατικανής Συνόδου, η οποία περιέργως συνήρχετο την ίδια εποχή και επηρέασε κατά τις εκτιμήσεις πολλών την δική μας εκκλησιαστική ηγεσία. Λόγω των αντιδράσεων και επικρίσεων ο ευρύς αυτός και αντισυνοδικός κατάλογος αποσύρθηκε και αναθεωρήθηκε από την Α´ Προσυνοδική Πανορθόδοξη Διάσκεψη (1976) της Γενεύης, η οποία τελικώς κατέληξε σε δέκα θέματα που θεωρήθηκαν ως τα πιο σημαντικά προς διαβούλευση και αυθεντική απόφαση.

3.Η Β΄ Πανορθόδοξη Διάσκεψη Ρόδου (1963)

Στο Μήνυμα της διάσκεψης  θα καταγραφεί η απόφαση του επίσημου διαλόγου με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία: «….η Πανορθόδοξος…αποδεχθείσα, την, με πρωτοβουλία του Παναγιωτάτου Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Αθηναγόρα, πρόταση του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ομοφώνως απεφάσισε, όπως η κατά Ανατολάς Ορθόδοξος ημών Εκκλησία προτείνει στη σεβασμία Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία την έναρξη Διαλόγου μεταξύ των δύο Εκκλησιών επί ίσοις όροις.»

 Παρά ταύτα, λόγω του ότι η πλειονότητα των Εκκλησιών εξέφρασε αντιρρήσεις, πρέπει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με το μήνυμα της, η Β΄ Πανορθόδοξη αφήνει τις τοπικές Ορθόδοξες Εκκλησίες να προσδιορίσουν τις σχέσεις τους με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και να ενεργήσουν αδέσμευτα.

 Οι βασικές παρατηρήσεις οι οποίες διεξάγονται από το Μήνυμα της Β΄ Πανορθόδοξης Ρόδου είναι ότι: α) η Ορθόδοξη Εκκλησία αποδέχεται την «εκκλησιαστικότητα» της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, β) ο διάλογος αποτελεί υπόθεση ολάκερου του συστήματος των Ορθοδόξων Εκκλησιών και όχι μίας μόνο Εκκλησίας, γεγονός το οποίο δεσμεύει της Αυτοκέφαλες Εκκλησίες για ευθύνη στον διάλογο αυτό, γ) οι ορθόδοξες χώρες δεν μπορεί να θεωρούνται από μέρους της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας ως χώρος ιεραποστολικής και προσηλυτιστικής δράσης και δ) ο διάλογος σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει «επιστροφή» στη Ρώμη αλλά γίνεται «ἐπί ἴσοις ὄροις», «μέχρις ου καταντήσωμεν οι πάντες εις την ενότητα της πίστεως …και μια καρδία ομολογήσωμεν, ότι Εις Κύριος, μία Πίστις, εν Βάπτισμα, Εις Θεός και Πατήρ πάντων…» .

Η Β΄ Πανορθόδοξη της Ρόδου, με τη πρωτοβουλία του Πατριάρχη Αθηναγόρα που ως «μία υπερηχητική δύναμη διέσπασε το φράγμα του μίσους και των ιστορικών προκαταλήψεων» αναγνωρίζει ότι εκτός της Ορθόδοξης Εκκλησίας δεν υπάρχει ένα εκκλησιαστικό κενό αλλά «υπάρχει ενεργός, κι από χριστιανικής άποψης όχι ασήμαντη, πίστη και ζωή, η οποία πρέπει να αξιολογηθεί, ώστε να αναγνωριστεί η διάθεση καταλλαγής των «έξω» και να ενθαρρυνθεί η αμοιβαία πορεία προς την ενότητα.» Την απόφαση για διάλογο επί ίσοις όροις –par cum pari agat, θα εγκρίνει και η Β΄ στο Διάταγμα περί Οικουμενισμού, αλλάζοντας θεμελιακά την αυτό- αντίληψη της και τη στάση της για τις άλλες χριστιανικές Εκκλησίες.( Α. Καραπαναγοπούλου, Η Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας, Προπαρασκευή της Μεγάλης Συνόδου 1959-1976, (Ιστορικό Χρονικό από πηγές αψευδείς) Τόμος Β΄, Αθήναι 1990, σ.32

4. Γ΄ Πανορθόδοξη Διάσκεψη Ρόδου 1964

Κύριος, όμως, καρπός της Γ΄Διάσκεψης αδιαμφισβήτητα είναι η επικύρωση της προτάσεως της Β΄Πανορθοδόξου για έναρξη διαλόγου «επι ίσοις όροις μετά της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας». Ήδη, ο Πατριάρχης Αθηναγόρας, ενόψει των εργασιών της Διάσκεψης με το υπ’ αρ. 732 και από 8ης Οκτωβρίου 1964 Γράμμα του προς τους Πατριάρχες των Πρεσβυγενών Πατριαρχείων, τόνισε ότι ο «επi ίσοις όροις» διάλογος με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, είχε συμφωνηθεί «υπό πασών των Ορθοδόξων αντιπροσωπειών, ορίστηκε δε όπως αυτό υποβληθεί, ως απόφαση στην Α.Θ.Π. τον Οικουμενικόν Πατριάρχην και τους λοιπούς Μακαριωτάτους Αρχηγούς των Ορθοδόξων Εκκλησιών προς από κοινού εφαρμογή»( Αλ.Καραπαναγόπουλου, «Η Μεγάλη Σύνοδος της Ορθοδόξου ..», σ.36- 37).

Ο  Μητροπολίτης Μελίτων στην ομιλία του στο ιερό συλλείτουργο στον Ιερό Ναό του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου Ρόδου, υπογράμμισε την ενδοορθόδοξη και τη διαχριστιανική ενότητα ως τον κύριο στόχο στόχευση της Πανορθόδοξης. Τεκμηριώνοντας βιβλικά την ενότητα, ανέπτυξε τη διδασκαλία του Απ. Παύλου για την Εκκλησία ως Σώμα Χριστού, υπογραμμίζοντας ότι: «αι διαιρέσεις δεν διαιρούν τον αδιαίρετον Χριστόν. 'Αντιθέτως, η υπόμνησις μαστιγώνει τας συνειδήσεις και διεγείρει το αίσθημα της ευθύνης μας για την διαίρεσιν της 'Εκκλησίας. Είναι εγερτήριον και προσκλητήριον εις παγχριστιανικόν συναγερμόν, διά την, εν τη ενότητι, αποκατάστασιν της αρμονίας και του κάλλους, της ισχύος και της δόξης του Σώματος του Χριστού»( «Ομιλία επι τη ενάρξει των εργασιών της Γ΄ Πανορθοδόξου Διασκέψεως», Χαλκηδόνια, σ.234). Για την επίτευξη όμως του οικουμενικού οράματος της ενότητας των χριστιανικών Εκκλησιών, χρειάζονται, κατά τον Ιεράρχη, ουσιαστικά βήματα. Το πρώτο και το βασικότερο τόλμημα των Εκκλησιών για την προαγωγή του διαλόγου είναι η αποβολή από το εκκλησιαστικὀ σώμα των αρνητικών στοιχείων που επηρεάζουν την αυθεντική ορατή φανέρωση της Εκκλησίας. Διαφορετικά η προώθηση της ενότητας του χριστιανικού κόσμου περιχαρακώνεται στα αρνητικά συναισθήματα του παρελθόντος, στην καχυποψία και τον φόβο. Για τον λόγο αυτό ο Ιεράρχης υποστηρίζει ότι οι δυσκολίες των διαχριστιανικών διαλόγων παρακάμπτονται, με την αποτίμηση και την παραδοχή των σφαλμάτων του παρελθόντος, της αποτυχίας των ενωτικών προσπαθειών, οι οποίες δεν είχαν κίνητρο και στόχο εκκλησιαστικό, αλλά και με την ουσιώδη αυτοκριτική, η οποία επιτρέπει «να αναγνωρίσωμεν από πάσης πλευράς, ότι η προπαγάνδα, ο προσηλυτισμός, η προσπάθεια της απορροφήσεως και η πρόσκλησις της μίας Εκκλησίας προς την άλλην εις «επιστροφήν» είναι πλέον μέθοδοι απηρχαιωμέναι και απαράδεκτοι, καταδεδικασμέναι υπό της χριστιανικής συνειδήσεως».( Ι. Καρμίρης, «Γ΄Πανορθόδοξος Διάσκεψις της Ρόδου» στο Εκκλησία 1964 /τ.23,607).

Συμπερασματικά, η Γ΄ Πανορθόδοξη Διάσκεψη της Ρόδου εγκαινιάζει ομοφώνως τον διάλογο με τις συγκεκριμένες Εκκλησίες,(ΡΚαθολικους-Αγγλικανούς-Παλαιοκαθολικούς)  εν επιγνώσει της μετεξέλιξης του «πρακτικού οικουμενισμού» στον «κυρίως θεολογικό οικουμενισμό». Η συνοδική πορεία των Ορθοδόξων Εκκλησιών, με σταθερό προσανατολισμό στην Μεγάλη και Αγία Σύνοδο της Ορθοδόξου Εκκλησίας (Κολυμπάριο Σύνοδο) , όπως φάνηκε στη Διάσκεψη δεν ήταν εύκολο γεγονός, μέχρι να «υπερπηδηθούν οι δυσκολίες και καταλήξουν σε φωτεινές και ισορροπημένες αποφάσεις που αναπτέρωσαν την αισιοδοξία για την προσέγγιση των διαφόρων τμημάτων της Χριστιανοσύνης και για την ανανέωση της παλαιάς επιθυμίας των Ορθοδόξων να λυθούν εν συνόδῳ χρονίζοντα εσωτερικά προβλήματα».(  Αριστείδη Πανώτη, Η Διορθόδοξη …σ.124).

5. Η άρση των αναθεμάτων

Μετά την Γ΄ Πανορθόδοξη Διάσκεψη ακολούθησε η άρση των αναθεμάτων του 1054, μεταξύ Ρώμης και Κωνσταντινουπόλεως, την 7η Δεκεμβρίου 1965.(θα επανέλθουμε με αναλυτικό άρθρο).

6. Δ΄ Πανορθόδοξη Διάσκεψη Σαμπεζύ 1968.

Η  Δ΄ Πανορθόδοξη Διάσκεψη, η οποία αποφασίζει τη διαδικασία προπαρασκευής της Πανορθόδοξης Συνόδου. Ως στάδια διαδικασίας προτείνονται:

----1. Η πανορθόδοξη μελέτη των θεμάτων που θα εξετασθούν.

-----2. Η εισαγωγή των κειμένων προς ψηφοφορία δίχως χρονοβόρες διαδικασίες ή παρεμβολή «Προσυνόδου», η οποία θεωρείται καινοφανής κανονικός νεολογισμός, που δεν «ἀπαντᾶ ἐν τῆ καθ΄ ἠμᾶς Θεολογία τῶν Συνόδων».

----3.Να αναζητηθεί αντί της Προσυνόδου, «άλλος τρόπος και αποδοτική διαδικασία κατάλληλη προσυνοδικής προπαρασκευής». Το βασικό όμως θέμα της Διάσκεψης, με το οποίο αποκτά ιδιαίτερη σημασία, όπως τονίζει ο Μητροπολίτης Χαλκηδόνος στην ομιλία του, έγκειται κυρίως στην οικουμενική δέσμευση και μαρτυρία της Ορθόδοξης Εκκλησίας και στην υπεύθυνη ενασχόληση της Ορθοδοξίας με το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών «εν όψει της εν Ουψάλη Δ΄ Γενικής Συνελεύσεως αυτού».

Η επισήμανση αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι αρκετές Ορθόδοξες Εκκλησίες συμμετείχαν παθητικά στις εργασίες του Συμβουλίου ή κρατούσαν αποστάσεις. Μέσα σε αυτή την ατμόσφαιρα, ο Μητροπολίτης Μελίτων καταθέτει συγκεκριμένες προτάσεις υποδεικνύοντας ότι «ως εταίροι δέον να μελετήσωμεν σοβαρώς και διορθοδόξως». Στην εισήγησή του απαριθμεί τα εξής: στενότερη συνεργασία, διορισμό ορθοδόξων θεολόγων σε κύριες θέσεις στην έδρα του Π.Σ.Ε., εντονότερο ορθόδοξο χαρακτήρα στις λατρευτικές εκδηλώσεις του Συμβουλίου και εξασφάλιση ενιαίας ορθόδοξης αντιπροσωπείας στην επικείμενη Δ΄Συνέλευση του Π.Σ.Ε.στην Ουψάλα, με συγκροτημένες ομόφωνες θεολογικές θέσεις. Οι προτάσεις του υποστηρίχτηκαν και από άλλους πρωταγωνιστές της κοινής μαρτυρίας και ανανέωσης στην Οικουμενική Κίνηση.(  Βλ.Νικολάου Γ. Τσιρέβελου, Θεολογική Θεμελίωση της Ορθόδοξης Μαρτυρίας, Σπουδή στο Έργο του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστασίου, Θεσσαλονίκη , εκδ. Ostracon Publishing, 2015, σ.16).

Η Διάσκεψη τελικά, αποφάσισε την άμεση έναρξη της διαδικασίας για την προπαρασκευή της Μεγάλης Συνόδου, αφού προηγουμένως από τον κατάλογο της Α΄ Προσυνοδικής Διάσκεψης της Ρόδου(1961) εντάχθηκαν στην ημερήσια διάταξη τα προσφορότερα θέματα για κοινή συμφωνία.

Τα εγκριθέντα θέματα που απετέλεσαν την πρώτη ημερήσια διάταξη της Α΄ Προσυνοδικής Διασκέψεως ήταν: α) Περί της αξίας και σημασίας των πηγών της θείας Αποκαλύψεως , της Αγίας Γραφής και της Ιεράς Παραδόσεως στη ζωή της Εκκλησίας, β) Η πληρέστερη συνειδητή συμμετοχή του λαϊκού στοιχείου στη ζωή της Εκκλησίας και της λατρείας της, γ) Η αναπροσαρμογή των «περί Νηστείας» εκκλησιαστικών διατάξεων, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της σύγχρονης εποχής , δ) τα «κωλύματα του γάμου», ε) το «ημερολογιακό ζήτημα», στ) η έκταση της χρήσεως της «Οικονομίας», δηλαδή της ελαστικότητος κατά την εφαρμογή των Ιερών Κανόνων στην Εκκλησία μας.( Αριστείδη Πανώτη, Η Διορθόδοξη, σ.132,)

7.  Η Δ΄ Γενική Συνέλευση του ΠΣΕ στην Ουψάλα(1968)

Η Δ΄ Γενική Συνέλευση του Π.Σ.Ε. στην Ουψάλα το 1968 με κεντρικό θέμα «Ιδού καινά ποιώ τα πάντα», υπήρξε σταθμός στην οικουμενική κίνηση. Στην Ουψάλα, κατά τη μαρτυρία του Χαλκηδόνος Μελίτωνος, υπήρξε προσπάθεια να υπονομευθεί το όραμα του Π.Σ.Ε. με τις ποικίλες αντιπαραθέσεις και εντάσεις. Ο ίδιος πιστεύει ότι οι πολώσεις έχουν ως αφετηρία τις προτεραιότητες που δίνονται στην κοινωνική ή την εκκλησιαστική-πνευματική διάσταση, οι οποίες, όμως, και οι δύο έχουν βιβλικό υπόβαθρο. Ειδικότερα, η πρώτη τάση συνδέει την αποστολή του Συμβουλίου με τον οραματισμό και την προσδοκία του Απ. Παύλου για την ανακεφαλαίωση της κτιστής δημιουργίας εν Χριστώ (Εφ. Κεφ. 1,4), ενώ η δεύτερη στην ενότητα της Εκκλησίας, «ίνα πάντες εν ώσι…, ίνα ο κόσμος πιστεύση» (Ιω. 17,21). Ειδικότερα, τα ερωτήματα που προέκυψαν σχετίζονται κυρίως με τη συνειδητοποίηση «για το πόσο μεγάλο ήταν το χάσμα και η δομική παραμόρφωση στις σχέσεις Βορρά-Νότου, πλούσιων και φτωχών, βιομηχανικών και αναπτυσσομένων χωρών». 

«Μετά την Ουψάλα ο Χαλκηδόνος, αποτιμώντας το έργο της Δ΄ Συνελεύσεως που είχε ως κεντρικό θέμα «Ιδού καινά ποιώ τα πάντα» παρατηρεί ότι η Οικουμενική Κίνηση: α΄) «Βρίσκεται εις την κατάστασιν του προοδευτικώς οδοιπορούντος προσκυνητού, έχουσα ενώπιον αυτής το καθαρόν όραμα και την συγκεκριμένην επιδίωξιν: μία ανανεωμένη και ηνωμένη Εκκλησία του Χριστού δια και εις μίαν ανανεωμένην και ηνωμένην ανθρωπότητα, προς δόξαν Θεού.

β΄) Εξέρχεται ενισχυμένη δια πολυτίμων εμπειριών, προερχομένων τόσον εκ των Εκκλησιών, όσον και του κόσμου.

γ΄) Είναι ζώσα κίνησις και δια τούτο έχει προβλήματα, τόσον θεολογικής όσον και πρακτικής δραστηριότητος. δ΄) Αντιμετωπίζει την εντελεστέραν αναδιάρθρωσιν της δομής του Π.Σ.Ε., προς σκοπόν της πληρεστέρας ανταποκρίσεως εις τας υποχρεώσεις της, και ε΄) Αντιμετωπίζει την ενιαίαν έκφρασιν αυτής εν τω Π.Σ.Ε., δια της συμμετοχής εις αυτό απασών των Χριστιανικών Εκκλησιών».( Αρχιμ.Μελίτων(Σταμάτιος) Μπέλλος – Συνοδικότητα και Οικουμένη-Ρόδος 2022)

8. Η  Α¨΄ Διορθόδοξη Προπαρασκευαστική επιτροπή το 1971

Η  Α¨΄ Διορθόδοξη Προπαρασκευαστική επιτροπή το 1971 κατάρτισε τον κατάλογο των 10 θεμάτων για την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο , τον οποίο ενέκρινε η Α¨Προσυνοδική Παναρθόδοξη Διάσκεψη το 1976.

 Έτσι τα θέματα τα οποία εξετάζονται στη Μέλλουσα Αγία και μεγάλη Σύνοδο είναι:

1.Ορθόδοξος Διασπορά

2.Αυτοκέφαλον και τρόπος ανακηρύξεως αυτού

3.Αυτόνομον και ο τρόπος ανακηρύξεως αυτού

4.Δίπτυχα

5.Θέματα Ημερολογίου

6.Κωλύματα γάμου

7.Αναθεώρησις των περί της νηστείας διατάξεων

8.Σχέσεις των Ορθοδόξων Εκκλησιών προς τον λοιπόν χριστιανικό  κόσμο

9.Ορθοδοξία και Οικουμενική κίνηση

10.Συμβολή των Αυτόνομων και Αυτοκέφαλων Ορθοδόξων Εκκλησιών για τη πραγμάτωση των χριστιανικών ιδεωδών της ειρήνης , της ελευθερίας , της αδελφοσύνης , της αγάπης μεταξύ των λαών και η απάλειψης των ρατσιστικών διακρίσεων

9. Α¨  Προσυνοδική Διάσκεψη 21-28. 11. 1976. Σαμπεζύ

Τα θέματα που απασχόλησαν τις διεργασίες της Διασκέψεως είναι:

1).Η διαμόρφωση   του τελικού καταλόγου και απόφαση για τα  θέματα    που θα απασχολήσουν την μέλλουσα Μεγάλη Σύνοδο  της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

2).Επεξεργάστηκε και αποφάσισε τον κανονισμό λειτουργίας των Προσυνοδικών Διασκέψεων.

3).Αξιολόγησε την εξέλιξη του Θεολογικού Διαλόγου με τις άλλες Εκκλησίες και με το Παγκόσμιο Συμβούλιο Εκκλησιών. Αποφασίστηκε η συνέχιση του Διαλόγου με την Αγγλικανική Εκκλησία , τους Παλαιοκαθολικούς  και  την Αρχαία Ανατολική Εκκλησία  με την ελπίδα της χριστιανικής ενώσεως.  Επιπλέον , αποφασίστηκε η δημιουργία προπαρασκευαστικών επιτροπών για το διάλογο με τους Ρωμαιοκαθολικούς και τους Λουθηρανούς.  Ταυτόχρονα , επιβεβαιώθηκε η βούληση για συμμετοχή στο ΠΣΕ και την αναβάθμιση του ρόλου και της συμμετοχής ορθοδόξων θεολόγων στο συμβούλιο και ιδιαίτερα στο  θεολογικό τμήμα  «Πίστις και Τάξις».

4).Αποφάσισε μια συστηματικότερη εξέταση του  ζητήματος του κοινού εορτασμού του Πάσχα με τις άλλες Εκκλησίες.

10. Β¨ Προσυνοδική Διάσκεψη στο Σαμπεζύ το 1982.

Τα θέματα που απασχόλησαν τη σύνοδο  ήταν τα κωλύματα γάμου σε περίπτωση μικτών γάμων ,  το ζήτημα της νηστείας , το Ημερολογιακό ζήτημα , και το ζήτημα της χειροτονίας επισκόπων από τις τάξεις των μοναχών που δέχθησαν την ευχή της ρασοφορίας και όχι  το μέγα σχήμα. Το ζήτημα αυτό αφορούσε κυρίως την Εκκλησία της Βουλγαρίας.

Έτσι , για το ζήτημα των γάμων αποφασίστηκε να τεθεί προς συζήτηση με τις εξής προτάσεις : α) το ότι ο γάμος των Ορθοδόξων με χριστιανούς άλλων δογμάτων κωλύεται κατά την ακρίβεια, ωστόσο μπορεί να ευλογηθεί κατ¨οικονομία  με την προϋπόθεση ότι τα  παιδιά που θα προέλθουν από ένα τέτοιο γάμο , θα πρέπει να βαπτισθούν Ορθόδοξα. β) ο γάμος με  αλλόθρησκους , κωλύεται απόλυτα κατά την κανονική ακρίβεια, ωστόσο οι διάφορες Αυτοκέφαλες Εκκλησίες μπορούν να αποφασίζουν από μόνες τους  , αν για ποιμαντικούς λόγους κρίνουν ότι θα πρέπει να γίνει ο γάμος αυτός.

Για το ζήτημα της νηστείας δεν έγινε δυνατή η λήψη μιας ομόφωνης απόφασης , καθώς θεωρήθηκε ότι υπήρχε ελλιπής  προετοιμασία  και του πληρώματος της Εκκλησίας και έτσι το θέμα παραμένει προς εξέταση  στην επόμενη Προσυνοδική Πανορθόδοξη Διάσκεψη.

Για το θέμα του Ημερολογίου και του κοινού εορτασμού του Πάσχα , κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το θέμα δεν είναι επιστημονικό , αλλά αυτοσυνειδησίας της Εκκλησίας.

11..Η  Γ¨ Προσυνοδικής Πανορθόδοξης Διάσκεψης , στις  3. -12- 11 -1986. Σαμπεζύ

Η Διάσκεψη αυτή ασχολήθηκε με τα εξής θέματα:  Α) με το ζήτημα της νηστείας , Β) τις σχέσεις μεταξύ της Ορθοδόξου Εκκλησίας με τον υπόλοιπο χριστιανικό κόσμο Β)  με τις σχέσεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας με την Οικουμενική Κίνηση και Γ) Η συμβολή της Εκκλησίας στην επικράτηση της ειρήνης , της δικαιοσύνης,  της ελευθερίας , της αδελφοσύνης και της αγάπης μεταξύ των λαών , και άρση των φυλετικών και λοιπών διακρίσεων.  

Έτσι, σε σχέση Α ) με το ζήτημα της νηστείας τονίστηκε η σημασία της νηστείας για την πνευματική ζωή της Εκκλησίας και των πιστών.  Αναγνωρίστηκε ότι σήμερα παρατηρείται μια χαλάρωση  των διατάξεων περί των νηστειών , την οποία η Εκκλησία θα πρέπει να αντιμετωπίσει με φιλόστοργη διάθεση στα πλαίσια του ήδη υπάρχοντος καθεστώτος. Η ποιμαντική φροντίδα της Εκκλησίας θα συμβάλλει κάθε φορά στην υπέρβαση των δυσκολιών  με στόχο να μην ατονίσει ο θεσμός της νηστείας.    Η συγκατάβαση της Εκκλησίας σε περιπτώσεις δυσκολιών ή σε περιπτώσεις διαφορετικών παραδόσεων μεταξύ των κατά τόπους Εκκλησιών θα πρέπει να εξυπηρετεί τον πνευματικό αγώνα των πιστών.

Β) με τις σχέσεις της Ορθοδόξου Εκκλησίας με τον λοιπόν χριστιανικό κόσμο και τους Θεολογικούς Διαλόγους επιχειρήθηκε να τεθεί το πλαίσιο μέσα από το οποίο η Ορθόδοξη Εκκλησία συμμετέχει στους Διαλόγους και αντιμετωπίζει τις άλλες Εκκλησίες Αποφασίστηκε ότι η  Ορθόδοξη Εκκλησία αναγνωρίζει την πραγματική ύπαρξη των άλλων Εκκλησιών και  ότι οι σχέσεις θα πρέπει να  εδράζονται στην αποσαφήνιση των δογματικών διαφορών και ιδιαίτερα στη διδασκαλία περί μυστηρίων , της Θεία Χάριτος , της ιεροσύνης και της αποστολικής διαδοχής.  Σκοπός και στόχος του Διαλόγου είναι η αποκατάσταση της ενότητας , σύμφωνα και με την ευαγγελική προτροπή «ίνα πάντες έν ώσιν» (Ιω.17, 21).   

12. Δ¨Προσυνοδική Πανορθόδοξη Διάσκεψη , 6-13-2009.Σαμπεζύ.

Η Διάσκεψη πραγματοποιήθηκε με πολλά χρόνια καθυστέρηση, γεγονός που σηματοδοτεί τη κρίση στο Διάλογο με αφορμή τα ζητήματα της α) Διασποράς , β)του Αυτοκέφαλου ,γ) του Αυτόνομου, και δ)  των Δίπτυχων. 

13. Διορθόδοξη Προπαρασκευαστική Επιτροπή 9-17. 12 -2009

Η επιτροπή συζήτησε το ζήτημα του Αυτοκέφαλου και του τρόπου ανακηρύξεως αυτού.  Η επιτροπή  συνέταξε ένα κείμενο το οποίο και παρέπεμψε στις Εκκλησίες προς επεξεργασία και αναζήτηση ενιαίας θέσης όλων των Εκκλησιών.  Το κείμενο αναφέρει, ότι ο Πατριάρχης ανακηρύσσει το αυτοκέφαλον της Εκκλησίας που το αιτείται και ότι ο Τόμος που εκδίδεται υπογράφεται και από τους Προκαθήμενους των Ορθοδόξων Εκκλησιών. Να σημειώσουμε  ότι στο θέμα αυτό  οι απόψεις των Εκκλησιών διαφέρουν , καθώς η Εκκλησία της Ρωσίας έχει την άποψη  ότι το δικαίωμα αυτό το έχει ο Προκαθήμενος της Μητέρας Εκκλησίας. 

14. ΔΙΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΠΡΟΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Σαμπεζύ, 21 – 26 -2 -2011

Η επιτροπή επεξεργάστηκε το ζήτημα της Αυτοκεφαλίας και την σειρά των υπογραφών στην Πράξη και τον Τόμο της Αυτοκεφαλίας μιας Ορθόδοξης Εκκλησίας.  Η Εκκλησία της Ρωσίας δεν συμφώνησε να υπογράφεται ο Τόμος από τον Πατριάρχη και να υπάρχει η σύμφωνη γνώμη και υπογραφή των Προκαθημένων. Επέμενε , στην άποψη της να υπογράφεται ο Τόμος κατά τη σειρά των Δίπτυχων. Έτσι , καθώς ο κανονισμός προβλέπει οι αποφάσεις να  είναι ομόφωνες , καμία συμφωνία δεν  επιτεύχθηκε για το θέμα του Αυτοκέφαλου και του τρόπου ανακηρύξεως αυτού.

Σε αυτό το σημείο να σημειώσουμε ότι η Ρωσική Εκκλησία προτείνει τη σύγκληση της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου χωρίς να συζητηθούν τα θέματα του αυτοκέφαλου και των  Δίπτυχων , καθώς χρειάζονται περαιτέρω επεξεργασία.  Επιπλέον , θεωρεί ότι μια σειρά ζητήματα θα πρέπει να επικαιροποιηθούν  καθώς η συζήτηση τους έγινε πριν χρόνια και οι απόψεις είναι απαρχαιωμένες.

 

15. Σύναξη προκαθημένων στο Φανάρι τον Μάρτιο του 2014

Κατά την Σύναξη  των Προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών στο Φανάριο τον Μάρτιο  του 2014 αποφασίσθηκε η συγκρότηση Ειδικής Διορθοδόξου Επιτροπής για την αναθεώρηση, επεξεργασία  η επιμέλεια  ορισμένων κειμένων των Β΄ και Γ΄ Προσυνοδικών Πανορθοδόξων Διασκέψεων του 1982 και 1986. Πέραν αυτού, η Σύναξη  των Προκαθημένων ενέκρινε την αρχήν ότι όλες  οι αποφάσεις της Συνόδου οφείλουν να λαμβάνονται καθ' ομοφωνία. Αποφασίσθηκε επίσης ότι η Αγία και Μεγάλη Σύνοδος θα συνέλθει εν Κωνσταντινουπόλει το έτος 2016, εκτός απροόπτου. Η προεδρία της Συνόδου θα ασκείται κατά τα καθιερωμένα από τον Οικουμενικό Πατριάρχη, ενώ οι Προκαθήμενοι των λοιπών Ορθοδόξων Εκκλησιών θα κάθονται δεξιά και αριστερά Αυτού, ενώ κάθε Ορθόδοξος Εκκλησία θα αποστείλει αντιπροσωπεία εξ εικοσιτεσσάρων επισκόπων.

Η Ειδική Διορθόδοξος Επιτροπή συνήλθε εις το Ορθόδοξο  Κέντρο  του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο  Chambésy τον Οκτώβριο του 2014, τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο/Απρίλιο του 2015 και αναθεώρησε τα κείμενα διά τας Σχέσεις της Ορθοδόξου Εκκλησίας προς την Οικουμενιστική  κίνηση  και προς τον λοιπό  χριστιανικό  κόσμο, συνενούσα αυτά  σε ενιαίο κείμενο, με τίτλο «Σχέσεις της Ορθοδόξου Εκκλησίας προς τον λοιπόν χριστιανικόν κόσμον». Το κείμενο «Η συμβολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας εις επικράτησιν της ειρήνης, της δικαιοσύνης, της ελευθερίας, της αδελφοσύνης και της αγάπης μεταξύ των λαών και άρσιν των φυλετικών και λοιπών διακρίσεων» αναθεωρήθηκα και διορθώθηκε. Το κείμενο «Η σπουδαιότης της νηστείας και η τήρησις αυτής σήμερον» υπέστη απλώς μερικές μικρές φραστικές διορθώσεις ως προς την σύνταξη.

16. Η Ε  Προσυνοδική Πανορθόδοξος Διάσκεψις του Οκτωβρίου 2015 στο  Chambésy

Η πέμπτη Προσυνοδική Πανορθόδοξος Διάσκεψη  του Οκτωβρίου 2015 στο  Chambésy ενέκρινε το κείμενο «Το Αυτόνομον εν τη Ορθοδόξω Εκκλησία και ο τρόπος ανακηρύξεως αυτού», το οποίον είχε καταρτισθεί από την Διορθόδοξη  Προπαρασκευαστική  Επιτροπή  του 2009. Επίσης εξέτασε τα κείμενα, όπως αυτά αναθεωρήθηκαν από την Ειδική Διορθόδοξη  Επιτροπή  το 2014 και το 2015. Ενεκρίθησαν ομοφώνως τα κείμενα «Σχέσεις της Ορθοδόξου Εκκλησίας προς τον λοιπόν χριστιανικόν κόσμον» και «Η σπουδαιότης της νηστείας και η τήρησις αυτής σήμερον». Το κείμενον με τίτλον «Η συμβολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας εις επικράτησιν της ειρήνης, της δικαιοσύνης, της ελευθερίας, της αδελφοσύνης και της αγάπης μεταξύ των λαών και άρσιν των φυλετικών και λοιπών διακρίσεων» μετωνομάσθη εις «Η αποστολή της Ορθοδόξου Εκκλησίας εν τω συγχρόνω κόσμω», αλλ᾽ επί του κειμένου αυτού δεν επετεύχθη ομοφωνία, αφού δεν υπεγράφη εκ μέρους των προέδρων των αντιπροσωπειών των Εκκλησιών Ρωσσίας και Γεωργίας.

17.

17. Η Σύναξις των Προκαθημένων του Ιανουαρίου 2016

Επί δύο εκ των δέκα κειμένων της ημερησίας διατάξεως της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας δεν κατέστη δυνατή η επίτευξη  ομοφωνίας στις Διορθοδόξες  Προπαρασκευαστικές Επιτροπές. Πρόκειται γιά τα κείμενα περί του «Αυτοκεφάλου και του τρόπου ανακηρύξεως αυτού» και περί των «Ιερών Διπτύχων». Η Σύναξη  των Προκαθημένων του Ιανουαρίου 2016 στο  Chambésy αποφάσισε τελικώς «να μην εξετασθούν τα κείμενα αυτά από την Αγία  και Μεγάλη Σύνοδο  και να παραπεμφθούν εις μίαν μελλοντικήν Σύνοδο».. Με απόφαση  της Συνάξεως διαγράφηκε  από την ημερησία διάταξη  της  Συνόδου το θέμα του Ημερολογίου, καθ' όσον ωρισμένες  Ορθόδοξες  Εκκλησίες διεβεβαίωσαν ότι δεν επιθυμούν και δεν είναι έτοιμοι γιά μίαν αλλαγή του Ημερολογίου. Πέρα  τούτων, η Σύνοδος των Προκαθημένων αναμόρφωσε ουσιωδώς το κείμενο γιά τα κωλύματα του γάμου, το οποίον έλαβε τον τίτλο «Το μυστήριον του γάμου και τα κωλύματα αυτού». Το παρόν έγγραφο δεν έχει υπογραφεί από τα Πατριαρχεία ᾽Αντιοχείας και Γεωργίας. Επίσης, το Πατριαρχείο ᾽Αντιοχείας δεν έχει υπογράψει τις ᾽Αποφάσεις της Σύναξης του Ιανουαρίου 2016.

Με δεδομένο ότι τα δύο κείμενα περί των «Σχέσεων της Ορθοδόξου Εκκλησίας προς την Οικουμενικήν κίνησιν» και «προς τον λοιπόν χριστιανικόν κόσμον» είχαν συνενωθεί εις εν ενιαίο κείμενο, τα θέματα της ημερησίας διατάξεως της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου, τα οποία εγκρίθησαν από την Σύναξη  των Προκαθημένων τον Ιανουάριο  2016, με τα σχετικά κείμενα αυτών, τα οποία είναι τα εξής:

•  «Η αποστολή της Ορθοδόξου Έκκλησίας εν τω συγχρόνω κόσμω»

•  Η Ορθόδοξος Διασπορά,

•  Το Αυτόνομον εν τη Ορθόδοξω Εκκλησία και ο τρόπος ανακηρύξεως αυτού,

•  Το μυστήριον του γάμου και τα κωλύματα αυτού,

•  Η σπουδαιότης της νηστείας και η τήρησις αυτής σήμερον,

•  Σχέσεις της Ορθοδόξου Εκκλησίας προς τον λοιπόν χριστιανικόν κόσμον.

Εν όψει της δύσκολης  πολιτικής καταστάσεως στην Μέση Ανατολή, η Σύναξης των Προκαθημένων απέκλεισε σαν τόπο   συγκλήσεως της  Συνόδου της Ορθοδοξίας την Κωνσταντινούπολη και αποφάσισε η Σύνοδος να συνέλθει στην  Ορθόδοξη  Ακαδημία  Κρήτης μεταξύ 18ης και 27ης Ιουνίου 2016.

Η Σύναξη  των Προκαθημένων ενέκρινε επίσης τον Κανονισμό Οργανώσεως και Λειτουργίας της Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας.

Με αυτόν τον τρόπον ολοκληρώνεται η μακροχρόνιος διαδικασία προετοιμασίας της Συνόδου, η οποία είχε διάρκεια 80  ετών περίπου.

Θέματα που αφαιρέθηκαν από την ημερήσια διάταξη της Συνόδου

Μερικά από τα θέματα, τα οποία στην πορεία αφαιρέθηκαν από την ημερησία διάταξη της Συνόδου είναι;

α) Το ζήτημα του κοινού ημερολογίου.

β) Ο γάμος των ιερέων και των διακόνων μετά την χειροτονία.

γ) Ο δεύτερος γάμος των χηρευσάντων κληρικών.

δ) Το όριο ηλικίας των ποιμεναρχών.

ε) Η εξωτερική περιβολή των κληρικών.

στ) Η καθιέρωση ομοιομόρφου τρόπου εισδοχής στην Ορθόδοξη Εκκλησία των ετεροδόξων χριστιανών μεταστρεφομένων.

ζ) Σύνταξη και έκδοση ενιαίας Ορθοδόξου Ομολογίας Πίστεως,

η) Η ανακατανομή των λειτουργικών περικοπών στη λατρεία της Εκκλησίας.

θ) Η αναπροσαρμογή των περί νηστείας εκκλησιαστικών διατάξεων, συμφώνως προς τις απαιτήσεις της συγχρόνου εποχής.

ι) Η διανομή του Αγίου Μύρου.

ια) Η τήρηση των όρων των ιδρυτικών Τόμων των κατά τόπους αυτοκεφάλων και αυτονόμων Εκκλησιών.

ιβ) Ο τρόπος κατατάξεως αγίων στο Αγιολόγιο της Ορθοδόξου Εκκλησίας.

ιγ) Η ευθανασία.

ιδ) Η καύση των νεκρών.

ιε) Η πληρέστερη συμμετοχή των λαικών στη λατρεία της Εκκλησίας.

ιστ) Το Αυτοκέφαλον και ο τρόπος ανακηρύξεως αυτού.

ιζ) Τα Δίπτυχα της Ορθοδόξου Εκκλησίας.

 

 

……………………………………………………………………………………

(Από την εργασία μας-ΣΥΜΒΟΛΗ ΣΤΗΝ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΝΤΙ-ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΤΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ)