Ἀπευθύνεται εἰς ὅλους μας -- «ΠΡΟΣΧΩΜΕΝ» -- Τοῦ αειμνήστου Μιχαὴλ Ε. Μιχαηλίδη, Θεολόγου

Μιὰ παραινετικὴ λέξη ποὺ τὴν ἀκοῦμε ἀπὸ μικρὰ παιδιὰ στὴ Θεία Λειτουργία. Τὴ λέει ὁ ἱερέας πρὶν τὸ ἀποστολικὸ ἀνάγνωσμα, καὶ ἐπαναλαμβάνεται πρὶν τὸ εὐαγγελικὸ ἀνάγνωσμα. Ἡ λέξη «πρόσχωμεν», εἶναι ὑποτακτικὴ παραινετική α´ προσώπου πληθυντικοῦ, τοῦ ρήματος προσέχω, καὶ σημαίνει: ἄς προσέξουμε. Τὶ νὰ προσέξουμε; Ἀσφαλῶς τὸ περιεχόμενο καὶ τὰ νοήματα τῆς ἀποστολικῆς, ἀλλὰ καὶ τῆς εὐαγγελικῆς περικοπῆς. Ἐπίσης τὴ λέξη «πρόσχωμεν», τὴν ἀκοῦμε πρὶν τὴν ἐκφώνηση τοῦ ἱερέα: «Τὰ Ἅγια τοῖς ἁγίοις». Σὲ τούτη τὴν περίπτωση, ἐπιστρατεύεται ἡ προσοχή μας στὸ Μυστήριο τῆς Θ. Εὐχαριστίας, καὶ ἰδιαίτερα, στὴν ὕστατη ἐσωτερικὴ προσοχὴ καὶ συναίσθηση τῆς θείας Μετάληψης, στὴν ὁποία ἤδη βαδίζουμε «μετὰ φόβου Θεοῦ, πίστεως καὶ ἀγάπης». Τὶ σημαίνει ὅμως, προσέχω; Σημαίνει: ἐπικεντρώνω τὴ σκέψη καὶ τὶς αἰσθήσεις μου σὲ κάτι πολὺ σημαντικὸ καὶ ἐνδιαφέρον, ποὺ πρόκειται νὰ συμβεῖ.

Ἡ προσοχὴ ἀποτελεῖ μιὰ μοναδικὴ ψυχοδυναμικὴ τοῦ ἀνθρώπινου προσώπου. Στὴ λειτουργία της ἐπιστρατεύονται ὅλες οἱ ἐσωτερικὲς δυνάμεις καὶ ἱκανότητες τοῦ ἀνθρώπου: Νοῦς, αἴσθημα, λογική, ἐλευθερία. Ἡ προσοχὴ εἶναι τὸ βάθρο καὶ τὸ κλειδὶ κάθε ἐπιτυχίας. Ἰδιαίτερα στὴν πνευματικὴ ζωή. Εἶναι ἀσπίδα προστασίας. Εἶναι φύλακας τῆς ἀρετῆς, Εἶναι ἀσφάλεια βίου. Εἶναι ὀχυρὸ ἀντίστασης. Εἶναι ὑπόσχεση νίκης. Εἶναι συντριβὴ διαβόλου. Εἶναι θρίαμβος τοῦ πνεύματος... Ὅταν προπάντων, ἡ προσοχὴ συνοδεύεται μὲ προσευχή, τότε διπλασιάζεται καὶ πολλαπλασιάζεται ἡ νίκη. Ὅταν οἱ ἀπόστολοι καὶ οἱ πατέρες μιλᾶνε γιὰ ὅπλα καὶ ὁπλισμό, αὐτὴν ἀκριβῶς, ἐννοοῦν, δηλαδὴ τὴν προσοχή. Καὶ ὅταν ὁ Κύριος λέγει: «βλέπετε, ἀγρυπνεῖτε καὶ προσεύχεσθε», πάλι τὴν προσοχή ἐννοεῖ. Καὶ ὅταν ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος διδάσκει «πάντοθεν ἡμᾶς ὠχυρῶσθαι χρή», τὴν ἀδιάλειπτη προσοχή, ἐννοεῖ. Ὁ Μέγας Βασίλειος ἔγραψε, μάλιστα, εἰδικὴ ὁμιλία γιὰ τὴν προσοχή, χρησιμοποιώντας τὸ λόγο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης «Πρόσεχε σεαυτῷ». Κι εἶναι τούτη ἡ ὁμιλία τοῦ ἱεράρχη τῆς Καισάρειας, ἕνας ἀληθινὸς θησαυρός, ἀπ᾽τὸν ὁποῖο μεταφέρω μερικὰ διαμάντια: «Πάντωθεν σεαυτὸν περισκόπει. Ἀκοίμητον ἔχε πρὸς τὴν σεαυτοῦ φυλακὴν τὸ τῆς ψυχῆς ὄμμα. Ἐν μέσῳ παγίδων διαβαίνεις. Κεκρυμμένοι βρόχοι παρὰ τοῦ ἐχθροῦ πολλαχόθεν κατεπήγασι». Καὶ πάλι: «Πρόσεχε οὖν σεαυτῷ»· τουτέστι, μήτε τοῖς σοῖς, μήτε τοῖς περὶ σέ, ἀλλὰ σεαυτῷ μόνῳ πρόσεχε». Καὶ πάλι: «Γνῶθι σαυτοῦ τὴν φύσιν, ὅτι θνητὸν μέν σου τὸ σῶμα, ἀθάνατος δὲ ἡ ψυχή..., Ὑπερόρα σαρκός, παρέρχεται γάρ· ἐπιμελοῦ ψυχῆς, πράγματος ἀθανάτου». Καὶ πάλι: «Μὴ δίδου σχολὴν τοῖς λογισμοῖς, τὸ ἀλλότριον ἐξετάζειν ἀρρώστημα, ἀλλὰ «σαυτῷ πρόσεχε»· τουτέστιν, ἐπὶ τὴν οἰκείαν ἔρευναν στρέφε σου τὸ ὄμμα τῆς ψυχῆς. Καὶ νὰ προφυλασσόμαστε, διδάσκει ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος, ὄχι μόνο ἀπ᾽ τὰ μεγάλα καὶ σοβαρά, ἀλλὰ «καὶ τὰ μικρὰ φεύγωμεν κακά· τὰ γὰρ μεγάλα ἀπὸ τούτων τίκτεται». Ἀπὸ τὰ μικρὰ ἐξελίσσονται καὶ γίνονται μεγάλα καὶ σοβαρά. Οἱ μικρὲς ὑποχωρήσεις, δημιουργοῦν κάποτε, ἀνεπανόρθωτες καταστροφές. Ἡ ἀφύλακτη «κερκόπορτα., ἦταν ἀρκετὴ γιὰ νὰ ἁλωθεῖ καὶ συντριβεῖ ὁλόκληρη Βυζαντινὴ αὐτοκρατορία! «῾Εάλω ἡ Πόλις», ἀπὸ μιὰ παραμελημένη «κερκόπορτα». Φοβερό! Τραγικό! Ἀποτελεῖ κατόρθωμα ἠθικό, ὅταν ὁ ἄνθρωπος τὰ καταφέρνει νὰ παραμένει ἄγρυπνος καὶ στὰ μικρὰ καὶ ἀσήμαντα. Παρόμοια καὶ ἡ σκέψη τοῦ οὐρανοφάντορα Βασιλείου, ὁ ὁποῖος παρατηρεῖ καὶ λέγει: «Ὅστις εἰς τὰ μικρὰ ἑαυτοῦ ὀκνηρὸς ἐστι, μὴ πιστεύσης αὐτῷ εἰς τὰ μεγάλα διαπρέψαι». Ὅποιος, δηλαδή, εἶναι ὀκνηρὸς στὰ μικρά, μὴ τοῦ ἔχεις ἐμπιστοσύνη πὼς θὰ καταφέρει κάτι μεγάλο. Σοβαρότερη ἀποστολὴ καὶ εὐθύνη, ἔχουν οἱ φύλακες καὶ φρουροὶ ποὺ τοὺς ἐμπιστεύονται τὴ φύλαξη προσώπων ἤ εἰδικῶν χώρων σὲ καιρὸ πολέμου ἤ καὶ εἰρήνης. Λίγα χρόνια πρὶν τὴ πτώση τοῦ Σοβιετικοῦ καθεστῶτος, ἑκατὸ περίπου σοβιετικοὶ φρουροὶ συνελήφθησαν, γιατὶ βρέθηκαν μεθυσμένοι στὸ πάρκο Γκόρκι τῆς Μόσχας, τὴν ἡμέρα ποὺ ὁ νεαρὸς δυτικογερμανὸς πιλότος Ματίας Ρούστ προσγειώθηκε μὲ τὸ μικρὸ ἀεροπλάνο του τύπου «Τσέσνα», στὴν Κόκκινη Πλατεῖα ὕστερα ἀπὸ πολύωρη πτήση ἀπὸ τὴ Φινλανδία. Οἱ φρουροὶ εἶχαν μεθύσει καὶ ἡ ἀστυνομία συνέλαβε τοὺς φρουροὺς, ποὺ ξύπνησαν τὴν ἑπομένη στὰ ... κελλιά τους! Πράγματι, τὸ γεγονὸς ἦταν ἐκπληκτικὸ καὶ πρωτοφανές, καὶ μαθεύτηκε σ᾽ ὅλο τὸν κόσμο. Πῶς τὰ κατάφερε ὁ νεαρὸς Γερμανός, μέρα μεσημέρι, νὰ προσγειώσει τὸ μικρό του ἀεροπλάνο, καὶ μάλιστα στὴν πλατεῖα τῆς Μόσχας! Ἐπαληθεύει αὐτὸ ποὺ σημειώνει ὁ ἀββᾶς Δωρόθεος: «Εἰς μεγάλους κινδύνους φέρει ἡμᾶς καὶ μικρὰ ἀμέλεια». Ὁ Κύριος μᾶς δίδαξε: «Γίνεσθε φρόνιμοι ὡς οἱ ὄφεις καὶ ἀκέραιοι ὡς αἱ περιστεραί» (Ματθ. ι´ 16). Τὸ φίδι ὅταν ἀντιμετωπίζει χτύπημα, ἐνῶ τὸ σῶμα του τὸ ἀφήνει ἀφύλακτο, προσέχει μόνο τὸ κεφάλι νὰ μὴ χτυπηθεῖ. Ὕπουλο φίδι εἶναι ἡ ἁμαρτία. Γι᾽αὐτό, «Στῶμεν καλῶς».