Ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία, ἡ Κυριακὴ ἀργία, ἡ Κοινωνία τῶν ἀνθρώπων καὶ τὸ μέγα λάθος τῶν Ἐκκλησιαστικῶν μας ταγῶν

Τοῦ Ἀρχιμ. Ἰωὴλ Κωνσταντάρου, Ἱεροκήρυκος Ἱ. Μ. Δρ. Πωγ. &Κονίτσης

ΤΟ ότι ἀρκετοὶ ἰθύνοντες καὶ σημαίνοντα στελέχη ὅλων τῶν πολιτικῶν παρατάξεων ἔχουν βάλει ὡς στόχο τους τὴν ἀπορθοδοξοποίηση τῆς πατρίδας μας καὶ ἐπιζητοῦν νὰ ἐπιβάλλουν ἕνα ξένο τρόπο ζωῆς γιὰ τὰ ἕως τώρα ἑλληνικὰ δεδομένα, αὐτὸ εἶναι τὸ μόνο βέβαιο καὶ οὐδείς φέρει ἀντίρρηση. Ἀλλὰ τὸ ὅτι στοχεύεται καὶ αὐτὸς ὁ ἀνθρωπισμὸς καὶ μαζὶ μ' αὐτὸν τὸ σύνολο τῶν στοιχειωδῶν δικαιωμάτων τοῦ ἀνθρώπου μέσῳ μίας “κοινωνικῆς ἀναπροσαρμογῆς”, τοῦτο δὲν φαίνεται νὰ τὸ πολυπρόσεξαν ὅσοι ἐμφανίζονται ὡς “γνῶστες” τῆς καταστάσεως. Πρὸς ἐπιβεβαίωση αὐτῶν, δὲν ἔχουμε παρὰ νὰ ρίξουμε τὸ βλέμμα μας σὲ ὅλο τὸ φάσμα τῶν ὅσων συμβαίνουν.

Καὶ εἶναι τόσα πολλὰ αὐτὰ ποὺ προσφέρονται πρὸς μελέτη τῶν κοινωνικῶν πτυχῶν, ποὺ πολλὲς ἀπ' αὐτὲς καταντοῦν καὶ κοινωνικὲς πληγές. Ἐμεῖς θὰ σταθοῦμε σὲ ἕνα ἀπ' ὅλα αὐτά, ποὺ ἐκ πρώτης ὄψεως φαίνεται ὅτι θὰ ἐφαρμοστεῖ ὡς δῆθεν ἐξυπηρέτηση τῶν πολιτῶν, ταυτοχρόνως δὲ ἀποτελεῖ χτύπημα ἐναντίον τῆς ἐκκλησίας καὶ τῆς μακραίωνης παράδοσης. Πρόκειται περὶ τῆς καταργήσεως τῆς “Κυριακῆς ἀργίας”. Καὶ ναὶ μέν, ἦλθε κατ' αὐτάς ἡ ἀπόφαση τοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐπικρατείας ὅπου ἀκυρώνει ἔστω καὶ προσωρινῶς τὴν ὑπάρχουσα “πιλοτικὴ” ἀπόφαση ποὺ προέβλεπε τὸ ἄνοιγμα τῶν καταστημάτων τὶς Κυριακὲς σὲ δώδεκα πόλεις σὲ ὅλη τὴν ἐπικράτεια. Ἐκεῖνο ὅμως ποὺ ἐν προκειμένῳ ἔχει σημασία καὶ σχολιάστηκε ἀπὸ πολὺ μεγάλο ποσοστὸ ἐργαζομένων εἶναι ὅτι ἡ ἐκκλησία σὲ αὐτὸν τὸν καθαυτὸ τὸν κοινωνικὸ τομέα, δὲν ἔδωσε τὸ στίγμα ποὺ θὰ περίμενε κανείς. Στὸν κοινωνικὸ τομέα ὁ ὁποῖος βεβαίως εἶναι ἀναπόσπαστα συνδεδεμένος καὶ μὲ αὐτὸ τὸν πνευματικό. Πολλὰ ἐγράφησαν περὶ τοῦ θέματος, τόσο ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ μετὰ τόσους αἰῶνες κατήργησαν τὸν θεσμὸ τῆς ἀργίας αὐτῆς, ὅσο καὶ ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ (πολὺ σωστὰ) τὸν ὑποστήριξαν. Ὅσοι ὑποστήριξαν καὶ ἐφάρμοσαν στὴν πράξη τὴν κατάργηση τῆς Κυριακῆς ἀργίας, ὡς ἐπιχείρημα ἔφεραν ὅτι τοῦτο βοηθᾶ τοὺς ξένους, τὸ ἐμπόριο καὶ γενικῶς ὅτι εἶναι κάτι ποὺ συμβαίνει καὶ στὰ ἄλλα κράτη. Ἀπὸ τὴν ἀντίθετη πλευρὰ τῶν ἐργαζομένων, ἐπάνω στὸ ἴδιο ἀκριβῶς θέμα ἀκούστηκαν τὰ ἀντίθετα ἐπιχειρήματα. Ὅτι δηλ. ἡ κατάργησηἐπὶ τῆς οὐσίας δὲν ἐξυπηρετεῖ, ἀλλὰ δημιουργεῖ μεγαλύτερο ἀρνητικὸ μοντέλο ἀνταγωνισμοῦ καὶ κυρίως ἀποβαίνει εἰς βάρος τῶν ἐργαζομένων. Ἀπὸ καθαρῶς τώρα ἐκκλησιαστικῆς πλευρᾶς, ὡς συνήθως ἀκού- στηκαν κάποιες θέσεις, περισσότερο ὡς σχόλια θὰ λέγαμε, καὶ ἐγράφησαν ὁρισμένα χλιαρὰ ἕως καὶ “κατεψυγμένα” κείμενα, ἔτσι “γιὰ τὴν τιμὴ τῶν ὅπλων”. Ὑπῆρξαν βεβαίως καὶ μεμονωμένες περιπτώσεις ἐπισκόπων, κληρικῶν, καὶ γενικῶς πιστῶν ἀνθρώπων ποὺ μὲ σθένος καὶ ἀκαταμάχητα ἐπιχειρήματα θεολογικοῦ κυρίως περιεχομένου, ὑποστήριξαν τὸν θεσμὸ τῆς ἀργίας. Ὅμως ὅλα αὐτὰ εἰς ὦτα μὴ ἀκουόντων καὶ κατὰ τὴν βιβλικὴ φράση, γιὰ ὅσους φαίνεται ὅτι κρατοῦν στὰ χέρια τους τὶς τύχες τοῦ ἔθνους, οἱ διαμαρτυρίες αὐτὲς δὲν ἦταν παρὰ “φωνή βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ”. Βεβαίως τὸ θέμα δὲν εἶναι τόσο ἁπλὸ ὅσο φαίνεται. Πρωτίστως καὶ κυρίως εἶναι πνευματικό, ἀφοῦ πρόκειται περὶ ρητῆς ἐντολῆς τοῦ Θεοῦ. Στὴν βάση λοιπὸν αὐτή, ὁπωσδήποτε συμπεριλαμβάνει καὶ προεκτάσεις ἀνθρωπιστικές, κοινωνιολογικὲς καὶ φυσικὰ αὐτὸ ποὺ οἱ περισσότεροι ὑπολογίζουν, οἰκονομικές. Αἱ κοινωνιολογικαί διαστάσεις ἀπό πνευματικήν ἄποψιν Καὶ γιὰ μὲν τὴν καθαυτὸ πνευματικὴ ἄποψη τοῦ θέματος ἐγράφησαν πολλά. Ἂς περάσουμε ὅμως νὰ δοῦμε τὶς κοινωνιολογικές του διαστάσεις μέσα ἀπὸ τὸν λόγο τοῦ Θεοῦ. Ὁ πρῶτος ποὺ κάνει λόγο γιὰ τὸ θέμα σὲ ὅλες του τὶς διαστάσεις καὶ τονίζει τὶς κοινωνιολογικές, εἶναι αὐτὸς ὁ Μωϋσῆς. Ἡ μεγάλη αὐτὴ βιβλικὴ προσωπικότητα. Ὁ θεόπτης ποὺ παραλαμβάνει τὸν Νόμο τοῦ Θεοῦ καὶ τὸν μεταφέρει στὸν λαό Του, ἐξαντλώντας καὶ τὶς μικρότερες τῶν λεπτομερειῶν τῆς προσωπικῆς - ἀνθρωπιστικῆς ζωῆς καὶ τοῦ κοινωνικοῦ βίου. Ὁ δεκάλογος, ὅπως καταγράφεται στὰ βιβλία τῆς Ἐξόδου καὶ τοῦ Δευτερονομίου (Ἐξόδου Κ' καὶ Δευ- τερονομίου Ε'), περιέχει τόσο ὑψηλὴ διδασκαλία ἀνθρωπιστικῆς σημασίας, ποὺ ὅταν συγκριθεῖ μὲ τὴν σύγχρονη νομοθεσία ποὺ τείνει νὰ καταργήσει τὶς ἀργίες καὶ δὴ αὐτὴ τῆς Κυριακῆς ἀργίας φαίνεται νὰ εἶναι ἕνα νομικὸ κείμενο συγχρόνων προδιαγραφῶν μπροστὰ σὲ βάρβαρα ἔθιμα ὑπανάπτυκτων κοινωνιῶν. Ἂς περάσουμε λοιπὸν νὰ δοῦμε τὴν τετάρτη ἐντολὴ στὶς κοινωνικές της διαστάσεις καὶ μάλιστα στὸ πρόβλημα τοῦ ἐργαζομένου καὶ ἐπὶ τῆς οὐσίας ἀνελεύθερου ἀνθρώπου. Βασικά, ὅπως ἤδη τονίσαμε, ἡ ἡμέρα τοῦ Σαββάτου (γιὰ τοὺς Χριστιανοὺς ἡ Κυριακή), εἶναι χαρισμένη στὴ λατρεία τοῦ Θεοῦ. Ἀπὸ τὴ στιγμὴ ὅμως ποὺ τὰ πάντα θὰ πρέπει νὰ σταματοῦν, ἡ διάταξη αὐτὴ περνᾶ ὄχι μόνο στὸν ἐλεύθερο, στὸν ἐργοδότη καὶ σ' αὐτὸν ποὺ ρουφᾶ τὸ αἷμα τοῦ ἐργαζομένου, ἀλλὰ διαπερνᾶ καὶ στὸν ἐργαζόμενο καὶ στὸν δοῦλο. Ἡ ἐντολὴ ὁπωσδήποτε καλύπτει, ἐπιβάλλεται νὰ καλύπτει ὅλους τούς χώρους τῆς ἐργασίας. Ἀπὸ τὴν πιὸ ἁπλὴ ἕως καὶ αὐτὴ ποὺ χαρακτηρίζεται ὡς σκληρὴ καὶ βάρβαρη. Ὁ δοῦλος, ἡ δούλη, τὰ τέκνα τους, ἀκόμα καὶ ὁ κάθε ξένος ποὺ βρίσκεται μέσα στὸ σπίτι καὶ φιλοξενεῖται, ὅλοι μηδενὸς ἐξαιρουμένου πρέπει νὰ ἀπολαμβάνουν τὶς κοινωνικὲς προεκτάσεις τῆς ἐντολῆς. Τὴν ἐντολὴ αὐτὴ ὑποχρεοῦται ὁ ἐργοδότης θέλοντας καὶ μὴ νὰ τὴν ἐφαρμόζει καὶ ἔτσι οἱ ἐργαζόμενοι νὰ βρίσκουν λίγο χρόνο πρὸς ἀνάπαυσιν. Νὰ πάρουν μία ἀνάσα ὥστε νὰ συνεχίσουν τὴν κοπιαστικὴ ἐργασία μὲ τὸ ξεκίνημα τῆς ἑβδομάδας. Αὐτὸ θὰ βοηθήσει τὸν ἐργαζόμενο (τὸν σημερινὸ δηλ. στὴν κυριολεξία δοῦλο καὶ σκλάβο τῶν ντόπιων καὶ ξένων ἐπιχειρήσεων), τὴν ἡμέρα τῆς ἀναπαύσεως πλὴν τῶν ἄλλων νὰ ἔχει τὴ δυνατότητα τῆς αὐτοσυγκεντρώσεως τόσο γιὰ τὴν ἐφαρμογὴ “καλῶν πράξεων” ὅσο καὶ προ- γραμματισμοῦ γιὰ τὴν ἴδια του τὴν οἰκογένεια. Ἔτσι λοιπόν, ἡ ἐντολὴ τῆς ἀργίας μὲ ὅλες τὶς “σαββατικές” της διατάξεις συνέβαλε καὶ συμβάλλει στὴν ἐπικράτηση ἰσότητας μεταξὺ ἐργοδοτῶν καὶ ἐργαζομένων, κυρίων καὶ δούλων, σκλάβων καὶ ἐλεύθερων. Οἱ ὑπηρέτες μποροῦν νὰ ἀναπαυθοῦν, ἔτσι ὥστε νὰ ὑπάρχει ἡ δυνατότητα νὰ προσευχηθοῦν καὶ νὰ λατρεύσουν τὸν Θεό. Φυσικὰ στὸ πνεῦμα αὐτὸ ἐντάσσεται καὶ τὸ καθῆκον τῆς φιλανθρωπίας καὶ πρωτίστως αὐτὸ τῆς δικαιοσύνης. Ἀλλὰ γιὰ τὰ θέματα αὐτὰ καὶ κυρίως γιὰ τὶς διατάξεις τῆς Π. Διαθήκης, βαθυτάτου κοινωνικοῦ περιεχομένου γιὰ τὸ τραγικὸ σήμερα ποὺ ζοῦμε θὰ γίνει λόγος σὲ ἄλλη εὐκαιρία. Ἂς σημειώσουμε ὅμως λίγα ἀκόμα σχετικὰ μὲ τὴν Κυριακὴ ἀργία, ὅσον ἀφορᾶ τὴν στάση τῆς ἐκκλησίας καὶ τῶν “πνευματικῶν ἀνθρώπων” ἔναντι τῶν ἁπλῶν ἐργαζομένων. Θὰ ἤμασταν ἐκτὸς πραγματικότητος ἐὰν θέλαμε νὰ ὑποστηρίξουμε ὅτι ὁ ἐργαζόμενος στὸν τομέα αὐτὸ, ποὺ ἐν πολλοῖς θεωρεῖται ὅτι καλύπτεται ἀπὸ τοὺς συνδικαλιστικοὺς φορεῖς, βρίσκει χεῖρα βοηθείας ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία, ἰδίως στὰ θέματα τὰ ἐργασιακά. Δέν εἶναι θέματα μόνον τῆς πολιτείας Δυστυχῶς, ἔχει περάσει ἀκόμα καὶ στὶς πλατιὲς μάζες τῶν πιστῶν, ἢ ὅσων τέλος πάντων λένε ὅτι πιστεύουν, ὅτι αὐτὰ εἶναι ἀποκλειστικῶς θέματα τῆς πολιτικῆς καὶ ἄρα ἡ ἐκκλησία δὲν ἔχει λόγο καὶ δὲν μπορεῖ νὰ παρεμβαίνει. Ἀλλὰ τὰ λόγια αὐτὰ εἶναι λόγια ποὺ ἀποδεικνύουν μόνο ἀφέλεια ἢ φανερώνουν καὶ σκοπιμότητα; Ὑποστηρίζουν κάποιοι ποιμένες ὅτι τὴν ἐκκλησία τὴν ἐνδιαφέρει τὸ ἄτομο, τὸ πρόσωπο καὶ κυρίως ἡ ψυχή. Ἐρωτοῦμε ὅμως: ὥστε λοιπὸν δὲν ἐνδιαφέρει τὴν ἐκκλησία, τὴν ὀρθόδοξη ἐκκλησία ἡ κοινωνία τῶν ἀνθρώπων; Καὶ ἐπιτέλους τὴν κοινωνία δὲν τὴν ἀποτελοῦν μεμονωμένες ψυχὲς καὶ προσωπικότητες; Δὲν τὴν ἐνδιαφέρει τὸ ὅτι ἕνας ποὺ δὲν ἐργάζεται λόγῳ ἀνεργίας, ἢ ἕνας ποὺ ἐργάζεται μέσα σὲ μία ἀτμόσφαιρα ἄγχους καὶ ζοφεροῦ φόβου ἀπολύσεως, δὲν μπορεῖ μὲ διάθεση νὰ προσέλθει στὸν ναὸ, γιὰ νὰ προσευχηθεῖ καὶ νὰ ἐπιτελέσει μὲ χαρὰ καὶ ἐνθουσιασμὸ τὰ πνευματικά του καθήκοντα; Καὶ πῶς θὰ πεῖ ὄχι ἕνας πτωχὸς οἰκογενειάρχης, ἢ ἕνας νέος ἄνθρωπος ἢ μία ἐργαζόμενη γυναίκα, σύζυγος καὶ μητέρα, ἢ ἁπλῶς ἄγαμη γυναίκα, ὅταν ὅλη τὴν ἑβδομάδα δὲν ἔχει ἐργασία καὶ ἔρχεται ἡ ὥρα νὰ ἐργαστεῖ Κυριακὴ πρωί; Μεγάλο τὸ λάθος τῶν ἐκκλησιαστικῶν ταγῶν, ποὺ νόμισαν καὶ δυστυχῶς δὲν λαμβάνουν τὰ μαθήματα ἀπὸ τὶς κοινωνικὲς ἐξελίξεις, καὶ συνεχίζουν νὰ πιστεύουν ὅτι τὰ κοινωνικὰ θέματα εἶναι ἀποκλειστικὴ ἁρμοδιότητα τῶν συνδικαλιστικῶν φορέων (εὐτυχῶς ποὺ ὑφίστανται καὶ αὐτά, ὅταν βεβαίως δὲν λειτουργοῦν μὲ σκοπιμότητες), μὲ ἀποτέλεσμα τὰ “ἐν Χριστῷ τέκνα” νὰ βρίσκουν δῆθεν καταφύγιο σὲ ποικίλες πολιτικὲς ἀποχρώσεις. Τὶς περισσότερες δὲ φορὲς νὰ πέφτουν θύματα διαφόρων κομματικῶν ἐκμεταλλευτῶν καὶ τελικὰ νὰ ἀφήνονται ἀνυπεράσπιστα στὴν θέληση τῆς φαύλης πλουτοκρατίας καὶ τοῦ ἀδίσταχτου, στυγνοῦ καὶ αἰσχροῦ κεφαλαίου. Φαίνεται λοιπὸν ξεκάθαρα καὶ ἀπὸ τὴν περίπτωση αὐτὴ τῆς ἐκμεταλλεύσεως τῶν ἐργαζομένων, ποὺ τώρα θὰ παρακαλοῦν, γιὰ νὰ μὴ χάσουν τὸ γλίσχρο μεροκάματό τους, νὰ ἐργάζονται ἀκαταπαύστως ὄχι ἁπλῶς ὀκτάωρο ἀλλὰ ὅλη τὴν ἑβδομάδα χωρὶς σταματημό, τὸ πόσο ἀπουσιάζει ἡ προφητικὴ πνοὴ καὶ ὁ ἐλεγκτικὸς λόγος ἀπὸ τοὺς ποιμένες καὶ ἀπὸ ὅσους ἐξασκοῦν τὴν ἐκκλησιαστικὴ διοίκηση. Ὅταν ὅμως στὸν χῶρο τῆς ἐκκλησίας ὑφίσταται ὁ συμβιβασμὸς μὲ τὴν ἄτεγκτη ἐξουσία, ἂν ὄχι ὅλες τὶς φορές, στὶς περισσότερες ἀποφάσεις ποὺ ἡ ἐξουσία καὶ τὰ περίεργα κέντρα ποὺ ρυθμίζουν τὰ τεκταινόμενα συνθλίβουν τοὺς ἁπλοὺς ἐργαζομένους, τότε τὸ ὀλιγότερον οἱ ποιμένες θὰ πρέπει νὰ ἀναρωτηθοῦν καὶ νὰ ψά- ξουν νὰ βροῦν τί φταίει. Καὶ τὸ τί φταίει κατὰ τὸ μᾶλλον ἢ ἧττον εἶναι τοῖς πᾶσι γνωστόν. Τὸ θέμα ὅμως εἶναι ἂν θὰ ἀρχίσει ἐπιτέλους ἡ διόρθωση καὶ ἡ ἀναβάθμισις τῶν κοινωνικῶν ἐπιπέδων (τώρα μάλιστα ποὺ μὲ νέο τρόπο ἐπανέρχεται ὁ θεσμὸς τῆς δουλείας). Ὁπωσδήποτε ἐπιβάλλεται καὶ ἐντὸς αὐτῆς τῆς πραγματικότητας νὰ ἐξεταστεῖ τὸ ὅλον θέμα τῆς Κυριακῆς ἀργίας, τῆς ἀπόψεως τῆς ποιμαντικῆς, ἐὰν θέλουμε νὰ ἔχουμε ἀποτελέσματα σὲ ὅλους τούς τομεῖς.. Τὸ νὰ μένουμε ἁπλῶς σὲ ἀνακοινώσεις λατρευτικοῦ περιεχομένου, αὐτὸ εἶναι καὶ πνευματικῶς ἀνέξοδο. Ἀποτελεῖ δὲ στρουθοκαμηλισμὸ καὶ προσπαθεῖ νὰ “βολέψει” τὶς “βολεμένες καὶ συμβιβασμένες συνειδήσεις”. Ἀλλὰ περὶ τῶν θεμάτων αὐτῶν πρέπει νὰ ἐπανέλθουμε ἀφοῦ τῇ ἀνοχῇ ἡμῶν ταλαιπωρεῖται ὁλοένα καὶ περισσότερο ἡ κοινωνικὴ δικαιοσύνη, ὁ ἀνθρωπισμός, καὶ στὸν 21ο αἰώνα αὐτὰ τὰ στοιχειώδη ἀνθρώπινα δικαιώματα μέσα σὲ “πολιτισμένα” ἔθνη.