ΕΟΡΤΟΔΡΟΜΙΟΝ

Τροπάριον.

Ήλθε σαρκωθείς, Χριστέ ο Θεός ημών, γαστρός ον Πατήρ προ εωσφόρου γεννά· τας ηνίας δε, ο κρατών των αχράντων Δυνάμεων, εν φάτνη, των αλόγων ανακλίνεται· ράκει, σπαργανούται λύει δε, πολυπλόκους σειράς παραπτώσεων.

Ερμηνεία.

Από τον ρθ΄ Ψαλμόν ερανίσθη ο Ιερός Μελωδός την αρχήν του παρόντος Τροπαρίου· λέγεται γαρ εκεί εκ προσώπου του Πατρός προς τον Υιόν: «Εκ γαστρός προ Εωσφόρου εγέννησά σε» (ρθ: 4). Κατά τους ακριβεστέρους λοιπόν ερμηνευτάς, από τους οποίους ένας είναι και ο Μελωδός Κοσμάς, το ρητόν τούτο εννοείται δια την προαιώνιον εκ του Πατρός Γέννησιν του Υιού· επειδή ο Κύριος εν τω Ευαγγελίω, εις την κατά την Θεότητα Γέννησιν Αυτού έλαβε τον ρθ΄ Ψαλμόν: «Είπεν ο Κύριος τω Κυρίω μου κάθου εκ δεξιών μου», από τον οποίον ελήφθη και το ρητόν τούτο. Λέγει λοιπόν ο Μελωδός: «Ο Μονογενής Υιός και Θεός, τον οποίον ο Άναρχος Πατήρ γεννά απαθώς και προ των αιώνων από την γαστέρα Του, επ΄ εσχάτων των χρόνων ήλθε και εσαρκώθη εκ της Παρθένου». Η γαστήρ δε εδώ παραβολικώς και ομοιωματικώς εννοείται επί του Πατρός κατά τον Θεοδώριτον και όχι κυρίως και αληθώς· ασώματος γαρ ων και πάντη άϋλος ο Θεός, γαστέρα και άλλα μέλη ουκ έχει σωματικά και ανθρωποπρεπή, άπαγε! Κατά τον άγιον Χρυσόστομον λοιπόν, η γαστήρ φανερώνει το γνήσιον της Γεννήσεως, ότι εξ αυτής της ουσίας του Πατρός εγεννήθη ο Υιός· κατά δε τον Σεβήρον, η γαστήρ δηλοί το ομοούσιον· και κατά τον Θεοδώριτον, το ταυτόν της ουσίας. Καθώς γαρ οι άνθρωποι από την κοιλίαν των γεννώσι τα γνήσια τέκνα, τα δε γεννηθέντα τέκνα έχουσι την αυτήν φύσιν με τους ταύτα γεννήσαντας· ούτω, λέγει, και συ, ω Μονογενές Υιέ μου, εγεννήθης από εμέ τον κατ΄ ουσίαν Πατέρα σου, και ούτω δεικνύεις την ιδικήν μου ουσίαν απαράλακτον εις τον εαυτόν σου. Εωσφόρος δε νοείται κατά τον Πτωχόν Πρόδρομον, όχι μόνον ο Ήλιος και ο προ του ηλίου ανατέλλων αστήρ της Αφροδίτης, αλλά και ο πρώτος των Αγγέλων, ο δια την λαμπρότητα μεν λεγόμενος Εωσφόρος, σκότος δε ύστερον γενόμενος δια την έπαρσιν. Όθεν το «προ Εωσφόρου» νοείται, ότι προ πάσης της κτίσεως αοράτου τε και ορατής εγεννήθη εκ του Πατρός ο Υιός. Δια τούτο και ο Θεοδώριτος και ο Σεβήρος το «προ Εωσφόρου» ενόησαν αντί του «προ των αιώνων»· κατά δε τον μέγαν Αθανάσιον, το «προ Εωσφόρου» δηλοί, ότι εν αφανεία και ακαταληψία και εν σκότει βαθεί ευρίσκεται κεκρυμμένος ο της Γεννήσεως του Υιού τρόπος: ήτοι είναι αφανής και παντελώς ακατάληπτος. Ακολούθως δε ο Μελωδός προς την άκραν αποβλέπων του σαρκωθέντος ταπείνωσιν λέγει, ότι εκείνος όπου κρατεί τας ηνίας και χαλινούς των επουρανίων και αχράντων Δυνάμεων, και ο οποίος εξουσιάζει και διοικεί αυτάς ως ίππους τινάς ή πώλους, (διότι ο Προφήτης Ζαχαρίας ως ίππους πυρούς (κοκκίνους) είδε τους επουρανίους Αγγέλους, α: 8) ανεπαύθη τώρα και επλαγίασεν επάνω εις το παχνί των αλόγων ζώων· αυτός προς τούτοις φασκιώνεται με ευτελή ράκη και φασκίας· και ούτω δια μέσου των πολυτειλίκτων αυτών φασκιών διαλύει τα πολύπλοκα σειράδια και αλυσίδας των αμαρτιών των ανθρώπων· σειραί γαρ και αλυσίδες ονομάζονται αι αμαρτίαι, κατά τον Παροιμιαστήν λέγοντα: «Σειραίς δε των εαυτού αμαρτιών έκαστος σφίγγεται» (Παρ. ε: 22).