ΕΟΡΤΟΔΡΟΜΙΟΝ

Τροπάριον.

Ο πρωτότοκος εκ του Πατρός προ αιώνων, πρωτότοκος νήπιος, Κόρης αφθόρου τω Αδάμ χείρα προτείνων επέφανεν.

Ερμηνεία.

Ο προ των αιώνων πάντων, λέγει, υπάρχων πρωτότοκος Υιός του αγεννήτου Πατρός επ΄ εσχάτων των χρόνων εφάνη πρωτότοκος Υιός Παρθένου Μητρός νηπιάζων κατά την ανθρωπότητα. Δια τι εφάνη; Δια να εξαπλώση την ανορθωτικήν και σωστικήν χείρα του εις τον πεσόντα Αδάμ εκ της παραβάσεως. Τριών δε λογιών λέγεται ο Χριστός πρωτότοκος· λέγεται πρώτον πρωτότοκος εκ του Πατρός, όχι διότι εγεννήθη από τον Πατέρα και άλλος Υιός δευτερότοκος, άπαγε! Μονογενής γαρ και μονογενώς εγεννήθη εκ μόνου του Πατρός, αλλά διότι προ πάντων των αιώνων, και προ πάσης της Κτίσεως ορατής τε και αοράτου εγεννήθη εκ του Πατρός· ου γαρ πάντοτε το πρώτον λέγεται συγκριτικώς προς το δεύτερον, αλλά μερικές φορές δηλοί το υπεροχικώς, και καθ΄ εαυτό πρώτον ον· κατά το νόημα τούτο και ο Απ. Παύλος είπε περί του Χριστού «Πρωτότοκος πάσης Κτίσεως» (Κολ. α: 15) και ο Ιερός ηρμήνευσε Θεοφύλακτος. Λέγεται δεύτερον πρωτότοκος ο Χριστός, καθ΄ ο εγεννήθη εκ της Μητρός: «Και έτεκε, φησί, τον Υιόν αυτής τον πρωτότοκον» (Λουκ. β: 7). Νοείται δε τούτο, όχι ότι εγεννήθη εκ της Παρθένου δεύτερος Υιός, άπαγε! Μονογενής γαρ και μονογενώς εγεννήθη εξ αυτής ο Χριστός, αλλά διότι αυτός πρώτος και μόνος την παρθενικήν ανοίξας μήτραν, αρρήτως και υπέρ έννοιαν πάλιν αυτήν κεκλεισμένην εφύλαξεν, όσπερ ουδείς άλλος τεχθείς εποίησε. Λέγεται και τρίτον ο Χριστός πρωτότοκος εκ των νεκρών· και μαρτυρεί λέγων ο Απ. Παύλος: «Ος εστιν αρχή πρωτότοκος εκ των νεκρών» (Κολ. α: 18)· όπερ ερμηνεύων ο Ιερός Θεοφύλακτος λέγει, ότι ο Χριστός λέγεται πρώτος κατά την εκ νεκρών ανάστασιν· επειδή γαρ ο Κύριος έλυσε τας ωδίνας του θανάτου, ως λέγει ο Κορυφαίος Απ. Πέτρος (Πραξ. β: 24), δια τούτο δικαίως λέγεται ότι είναι και πρωτότοκος εκ των νεκρών· γέννησις γαρ είναι και η εκ νεκρών ανάστασις. Πρωτότοκος λοιπόν λέγεται ο Χριστός εκ των νεκρών, διότι πρώτος αυτός αναστάς από τους νεκρούς ως απαρχή, έχει ακολουθούντας εις αυτόν και τους λοιπούς νεκρούς· και αυτοί γαρ εγερθήσονται, ως ο Χριστός, άφθαρτοι· ή πρωτότοκος λέγεται ο Χριστός εκ των νεκρών, καθότι από τους άλλους νεκρούς τους εγερθέντας και πάλιν αποθανόντας, αυτός πρώτος και μόνον αναστάς, ουκ έτι αποθνήσκει, θάνατος αυτού ουκ έτι κυριεύει, κατά τον μακάριον Παύλον· ή καθότι αυτός πρώτος και μόνος ανέστησεν εαυτόν τη θεϊκή αυτού εξουσία· όπερ ουδείς άλλος πεποίηκε, κατά τον ανώνυμον. Όθεν ο Νύσσης Γρηγόριος τούτοις συμφωνών λέγει: «Τριών ουσών εν ημίν των γεννήσεων, δι ων ζωοποιείται η ανθρωπίνη φύσις, της μεν από σώματος, της δε κατά το της παλιγγενεσίας Μυστήριον, της δε, δια της ελπιζομένης εκ των νεκρών πάλιν αναστάσεως, εν ταις τρισί πρωτότοκος γίνεται» (ο Χριστός δηλ.) (λόγω Δ. κατ΄ Ευνομίου).