ΕΟΡΤΟΔΡΟΜΙΟΝ

Τροπάριον.

Θεού παραστάτης απεστάλην, την θείαν μηνύσων σοι βουλήν· τι με φοβή Πανάμωμε, τον μάλλον σε φοβούμενον; Τι ευλαβή με Δέσποινα, τον σε σεπτώς ευλαβούμενον;

Ερμηνεία.

Το Τροπάριον τούτο είναι αποκριτικόν του Αγγέλου προς την Παρθένον· λέγει γαρ προς αυτήν· ω παντός μώμου ανωτέρω Μαριάμ, εγώ είμαι παραστάτης της του Θεού μεγαλειότητος εις το να υμνώ ακαταπαύστως τον εν Τριάδι Θεόν με όλας τας τάξεις των ουρανίων Δυνάμεων· απεστάλην δε δια να σοι φανερώσω την απόρρητον και κρυφίαν βουλήν αυτού, ην προ αιώνων είχε παρ΄ εαυτώ, δια να λάβη σάρκα ο Μονογενής του Υιός· όθεν εγώ είμαι ένας δούλος και Απόστολος. Δια τι λοιπόν φοβείσαι εσύ η Κυρία του Κόσμου και Δέσποινα τον δούλον εμέ, όστις περισσότερον φοβούμαι εσέ; Ή διατί εσύ ευλαβείσαι και συστέλλεσαι εμέ, όστις ευλαβούμαι εσέ με κάθε σεβασμιότητα; Ερανίσθη δε ταύτα ο Μελωδός από τον εις τον Ευαγγελισμόν λόγον του Ιεροσολύμων Σωφρονίου λέγοντος: «Οίδα προς τίνα παρών διαλέγομαι· οίδα προς τίνα θεόθεν απέσταλμαι· οίδα τίνι διακονείν προκεχείρισμαι· τουναντίον, εγώ σε θεωρών καταπλήττομαι, και φόβου και δέους εμπίπλαμαι· τουναντίον, εγώ σου θαυμάζω το μέγεθος, και τρόμου πληρούμαι και δείματος· εγώ σου την χάριν δεδίττομαι· εγώ σου την λαμπρότητα τέθηκα· εγώ δούλός ειμι και διάκονος· συ δε Μήτηρ έση Θεού εμού, Δεσπότου και κτίσαντος· χαράς Άγγελος πέφυκα, ου λύπης κήρυξ γινώσκομαι. Τι ουν φοβή τον τουναντίον φοβούμενον; Τι δειλιάς τον δειλιώντα σου το αξίωμα; Τι δεδίττη τον χάριν την σην δεδιττόμενον; Τι ευλαβή τον αγλαϊαν την σην ευλαβούμενον;» Αξιόλογον δε είναι και εκείνο όπου λέγει ο ανώνυμος εις το Τροπάριον τούτο· φησί γαρ ότι δια τούτο είπεν ο Άγγελος ότι είναι παραστάτης Θεού, δια να χωρίση τον εαυτόν του από τον αποστάτην Διάβολον, και να εκβάλη από την Παρθένον κάθε υποψίαν και φόβον. Μη φοβηθής, λέγει, ω Παρθένε· εγώ δεν είμαι ως ο αποστάτης του Θεού Διάβολος, όστις ηπάτησε την προμήτορά σου Εύαν, αλλά είμαι παραστάτης του Θεού και παντοτινός υμνολόγος της εκείνου μεγαλειότητος· όθεν δεν είναι δυνατόν να σε απατήσω. Απορεί δε ο Σωφρόνιος Ιεροσολύμων, δια τι δεν απεστάλη παρά Θεού άλλος Άγγελος πάρεξ ο Γαβριήλ; Λύων δε την απορίαν, λέγει ότι, επειδή ο γεννηθείς ήτον Θεός και άνθρωπος, δια τούτο καταλλήλως και ο Γαβριήλ υπηρέρτης εις το Μυστήριον τούτο γίνεται· καθότι και αυτός ερμηνεύεται άνθρωπος Θεός. Άκουσον δε και τα ίδιά του λόγια: «Δια τούτο γαρ και αυτός εγώ Γαβριήλ προς σε την Παρθένον απέσταλμαι, ίνα μου και αυτώ δηλώ τω ονόματι, ως Θεός υπάρχει και άνθρωπος ο εκ σου της αχράντου Παρθένου τικτόμενος· και γαρ και το Γαβριήλ όνομα εις ερμηνείαν αγόμενον, Θεόν αγορεύει και άνθρωπον· επεί κατ΄ Ουρανόν πολλοί ετύγχανον Άγγελοι, αλλ΄ ουδένα τούτων στείλαι βεβούληται» (Λόγ. εις την εορτήν). Την αυτήν ερμηνείαν του ονόματος του Γαβριήλ ποιεί και Πρόκλος ο Κωνσταντινουπόλεως. Ο δε Θεοφάνης ο Κεραμεύς ο Ταυρομενίας επίσκοπος πανηγυρίζων εις την εορτήν λέγει: «Επειδή δε ημάς ο σοφός εδίδαξε Μάξιμος, και εκ των στοιχείων των ονομάτων, εκ τε του αριθμού αυτών προς υψηλοτέρας εννοίας ανάγεσθαι, επτά δε στοιχεία την κλήσιν αναπληρούσι του Γαβριήλ· εμφαίνει το όνομα ως ο υπό Γαβριήλ ευαγγελιζόμενος τεχθήναι Χριστός επί σωτηρία ήκει του Κόσμου παντός, του μετρουμένου υπό της εβδοματικής ταύτης κινήσεως, και περατουμένου εν αιώσιν επτά»· αυτό το ίδιον λέγει και Ιωσήφ ο Βρυέννιος (Λόγ. α΄ εις τον Ευαγγελισμόν).