Μετάνοια: Ἡ μόνη διέξοδος* Τοῦ κ. Ἰωάννου Ἀγγελοπούλου, θεολόγου - Λυκειάρχου

Ἡ λέξις «μετάνοια» εἶναι σύνθετος ἀπὸ τὶς λέξεις μετὰ καὶ νοῦς. Κατὰ τοὺς ὁρισμοὺς τῶν ἁγίων Πατέρων «μετάνοιά ἐστιν ἀνάκλησις βαπτίσματος. Μετάνοιά ἐστι συνθήκη πρὸς Θεὸν δευτέρου βίου»1 · «μετάνοιά ἐστιν ἐκ τοῦ παρὰ φύσιν εἰς τὸ κατὰ φύσιν καὶ ἐκ τοῦ διαβόλου πρὸς τὸν Θεὸν ἐπάνοδος δι' ἀσκήσεως καὶ πόνων»2 . Ἡ μετάνοια διακρίνεται σὲ ἀρετὴ καὶ σὲ μυστήριο. Ἡ μετάνοια ὀρθῶς βιουμένη προσφέρει διεξόδους ἀπὸ ὅλα τὰ ἀδιέξοδα, τὰ ὁποῖα μπορεῖ νὰ ἀντιμετωπίση ὁ ἄνθρωπος κάθε ἐποχῆς. Προσφέρει τὴν ἀλλαγὴ ἀπὸ τὶς ἄσχημες καταστάσεις, ἀφοῦ πλέον ὅλα τὰ βλέπομε μὲ νέα ὄμματα. Προσφέρει ἀκόμη τὴν πνευματικὴ ἀντιμετώπισι δυσκολιῶν καὶ ἀντιξοοτήτων τῆς ζωῆς μας. Μεταμορφώνει τὰ πάθη σὲ ἀρετές. Ἀπαλλάσσει τὸν μετανοοῦντα ἀπὸ τὴν ἁμαρτία, τὸ βάρος καὶ τὰ δεσμά της. Θεραπεύει τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ κάθε ἐξάρτησι καὶ δεσμό. Προσφέρει νοηματοδότησι τοῦ βίου· ἡ ζωή μας ἀποκτᾶ νόημα καὶ σκοπό. Ζοῦμε μὲ προοπτικὴ καὶ στόχο τὴν ὁμοίωσί μας μὲ τὸν Τριαδικὸ Θεό, τὴν θέωσί μας.

Ἐπαναπροσανατολίζει τὶς ἐπιλογὲς καὶ προτεραιότητες τῆς ζωῆς μας. Χορηγεῖ στὸν χριστιανὸ τὴν κάθαρσι τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ νοῦ. Τέλος, ἡ μετάνοια μᾶς συμφιλιώνει μὲ τοὺς συνανθρώπους μας καὶ μὲ τὴν κτίσι ὁλόκληρο. Ἡ μετάνοια βασίζεται ἀφ' ἑνὸς στὸ Ἅγιο Βάπτισμα καὶ ἀφ' ἑτέρου στὴν διαρκῆ ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ θεία Χάρι. «Θεμέλιον ἐπὶ πάσῃ μετανοίᾳ προκείμενον, τὸ ἅγιον βάπτισμα»3 . Ἔχει ἐκκλησιαστικὴ διάστασι καὶ ἀναφορά. Γιὰ αἰῶνες τὸ μυστήριο τῆς μετανοίας ἐτελεῖτο στὴν Ἐκκλησία δημοσίως. Στὴν ἀρχαία Ἐκκλησία ὑπῆρχαν τέσσερες τάξεις μετανοούντων, ἀπὸ τὶς ὁποῖες παραμένει μέχρι σήμερα μόνον μία, αὐτὴ τῶν "συνισταμένων" χριστιανῶν, ποὺ δὲν ἐπιτρέπεται νὰ μεταλάβουν. Τὸ μυστήριο τῆς μετανοίας ὑπηρετεῖται ἀπὸ τοὺς Ἐπισκόπους καὶ ἀπὸ ὅσους Ἱερεῖς ἔχουν τὴν σχετικὴ ἄδεια γιὰ τὴν ἀναδοχὴ τῆς ἐξαγορεύσεως τῶν ἁμαρτιῶν. Αὐτοὶ οἱ ἱερεῖς ὀνομάζονται ἀπὸ τὸν 10 αἰ. Πνευματικοί, ἐνῷ στὰ ἀρχαῖα χρόνια Πρεσβύτεροι τῆς Μετανοίας. Ὁ ἅγιος Συμεὼν ὁ Νέος Θεολόγος τονίζει ὅτι ἡ μετάνοια εἶναι ἰδίωμα ὄχι μόνον τῶν ἀρχαρίων στὴν πνευματικὴ ζωή, ἀλλὰ καὶ τῶν τελείων. «Δυνατὸν οὖν ἐστιν, ἀδελφοί, τοῖς πᾶσιν οὐ μόνον τοῖς μοναχοῖς ἀλλὰ καὶ τοῖς λαϊκοῖς τὸ ἀεὶ καὶ διηνεκῶς μετανοεῖν»4 . Κατὰ συνέπεια ἡ μετάνοια εἶναι ἡ μόνη ὁδὸς ἐπιστροφῆς πρὸς τὸν Θεὸ καὶ ἡ μόνη διέξοδος ἀπὸ κάθε τι ἄσχημο καὶ ἀδιέξοδο στὴν ζωή μας.

Σημειώσεις: 1. Ἰωάννου Σιναΐτου, Κλῖμαξ, λόγος Ε (PG 88, 764). 2. Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Ἔκδοσις ἀκριβὴς τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, 44 (Schriften II, 104). 3.Μάρκου ἐρημίτου, Περὶ μετανοίας, Ζ' (PG 65, 976). 4. Συμεὼν Ν. Θεολόγου, Κατηχήσεις, Ε´ (Ἔργα, τόμ. Α´, σ. 90). * Περίληψις ὁμιλίας εἰς τὴν αἴθουσαν τῆς Π.Ο.Ε. (Κάνιγγος 10) τὴν 9ην Φεβρουαρίου 2015.