Τροπάριον.
Ως επαφήκε
ραπιζομένη ύδωρ ακρότομος, απειθούντι λαώ και σκληροκαρδίω, της θεοκλήτου
εδήλου, Εκκλησίας το Μυστήριον· ης ο Σταυρός, το κράτος και στερέωμα.
Ερμηνεία.
Από το ΙΖ΄
Κεφάλαιον της Εξόδου ή και από το Κ΄ Κεφ. των Αριθμών εδανείσθη ο θείος
Μελουργός το θαύμα, όπου εποίησεν ο Μωϋσής, κτυπήσας την Πέτραν με την Ράβδον
του, και εκβαλών νερόν από αυτήν, όταν εδίψησεν ο λαός. Όθεν εκείνο αναφέρει εις το Τροπάριον τούτο, και
το προσαρμόζει εις τον Σταυρόν λέγων, η Πέτρα εκείνη η ακρότομος και
ραπισθείσα: ήτοι κτυπηθείσα από την Ράβδον του Μωϋσέως, επειδή επαφήκεν:
ήτοι ανέβλυσεν ύδωρ· τίνος ένεκεν; Και διατί; Χάριν του απειθούς και σκληροκαρδίου λαού των Εβραίων, ος τις εδίψησεν εν τη οδώ και εγόγγυζε κατά του Μωϋσέως· επειδή, λέγω, ανέβλυσεν ύδωρ η ακρότομος εκείνη Πέτρα, δια τούτο επροεικόνιζε το Μυστήριον της Εκκλησίας των εξ Εθνών ημών Χριστιανών, την οποίαν εκάλεσεν όχι άνθρωπος, όχι πρέσβυς, όχι Άγγελος, αλλ΄ αυτός ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός, ο Υιός του Θεού, κατά τον Ησαϊαν (Ης. ξγ: 12), ενώσας αυτήν καθ΄ υπόστασιν εις τον εαυτόν του ως νύμφην, γενόμενος αυτής Νυμφίος. Που δε ονομάζεται η Πέτρα εκείνη ακρότομος; Εις το Δευτερονόμιον· τούτο γαρ εκεί λέγει ο Μωϋσής προς τους αχαρίστους Εβραίους «Μη υψωθής τη καρδία, και επιλάθη Κυρίου του Θεού σου…του εξαγαγόντος σοι εκ Πέτρας ακροτόμου πηγήν ύδατος» (Δευτ. η: 14-15). Εις την Σοφίαν δε του Σολομώντος γράφεται «εδίψησαν (οι Ισραηλίται) και επεκαλέσαντο και εδόθη αυτοίς εκ Πέτρας ακροτόμου ύδωρ και ίαμα δίψης εκ λίθου σκληρού» (Σοφ. ια: 4). Πολλαχώς δε εξηγείται η λέξις ακρότομος· ή γαρ σημαίνει την σκληράν και από το άκρον του όρους κοπείσαν Πέτραν· ή κατ΄ άλλους, σημαίνει την κτυπηθείσαν από την Ράβδον του Μωϋσέως, και κοπείσαν εις το άκρον· ή δηλοί, ότι ήτον τόσον σκληρά η Πέτρα εκείνη, ώστε δεν ηδύνετο να κοπή ουδέ ολίγον τι μέρος από την άκραν της. Καθώς λοιπόν η Πέτρα εκείνη άγονος ούσα πρότερον και ξηρά και άνικμος, ύστερον δια της Μωσαϊκής Ράβδου εξήγαγεν ύδωρ, και κατήγαγεν ως ποταμούς ύδατα, καθώς λέγει ο Ιεροψάλτης Δαβίδ (Ψαλμ. οζ: 15), τοιουτοτρόπως και η εξ Εθνών Εκκλησία, σκληρά και πετρώδης και κατάξηρος ούσα πρότερον, από νόμον, από Γραφάς, από γνώσιν και χάριν Θεού, ύστερον δια της του Χριστού Ράβδου: ήτοι δια του τιμίου και ζωοποιού Σταυρού, εξέβλυσε θαλάσσας πνευματικών Μυστηρίων, και ποταμούς ολοκλήρους ουρανίων δογμάτων και διδαγμάτων, με τα οποία ποτίζει και εις κόρον χορταίνει, όχι λαόν σκληροκάρδιον και απειθή, οποίος ήτον ο των Εβραίων· αλλά λαόν απαλόν, λαόν ευπειθή και λαόν ευγνώμονα, οποίος είναι ο θεόκλητος των Χριστιανών. Όθεν και ο Σταυρός γνωρίζεται ταύτης της Εκκλησίας κράτος και στερέωμα· όπερ είναι το χαρακτηριστικόν λόγιον της Τρίτης ωδής, ως ανωτέρω είρηται. Όθεν και ο Χρυσορρήμων τύπον μεν του Χριστού νοεί την Πέτραν εκείνην· Ράβδον δε, την δις πλήξασαν την Πέτραν, νοεί τον Σταυρόν· ούτω γαρ φησι «Το φαινόμενον Πέτρα ην, το δε νοούμενον, Χριστός». Ερμηνεύει Παύλος, ότι η Πέτρα εκείνη εικών ην Χριστού· «έπινον γαρ, φησίν, εκ πνευματικής ακολουθούσης Πέτρας· η δε Πέτρα ην ο Χριστός». Η Πέτρα τύπον είχε του Δεσπότου· η Ράβδος τύπον είχε του Σταυρού· και αύτη η ιστορία ερμηνεύει του Σταυρού την Δύναμιν. Επάταξε Μωϋσής την Πέτραν άπαξ και δις. Ει μεν ουν Θεού το έργον απλώς, και άνευ Μυστηρίου του Σταυρού· ήρκει και το άπαξ, ήρκει και νεύμα, ήρκει και λόγος· αλλ΄ ίνα δείξη, ότι δείκνυται Σταυρού η χάρις, και ότι άλλως ο Χριστός ου πηγάζει την ευεργεσίαν, ή δια Σταυρού θεωρούμενος, δια τούτο επάταξε Μωϋσής άπαξ και δις, ου κατά του αυτού σχήματος, αλλά Σταυρόν υπογράφων, άπαξ και δις επάταξε. Διατί άπαξ και δις; Ίνα και η άψυχος φύσις αιδεσθή του Σταυρού το σύμβολον (λόγω εις τον τίμιον Σταυρόν, ου η αρχή η καλώς ημίν και σοφώς· τόμω ε΄). Προσαρμόζεται δε και εις εσέ, το Τροπάριον τούτο, αγαπητέ, με νόημα τροπολογικόν και ηθικόν· διότι και η ιδική σου καρδία από τα πάθη και τας αμαρτίας έγινε σκληρά και αναίσθητος, ως η πέτρα η καλουμένη πωρί· όθεν και πεπωρωμένη αύτη ονομάζεται υπό της Γραφής: «Έτι γαρ», φησί, «πεπωρωμένην έχετε την καρδίαν» (Μάρ. η: 17) και έγινες και συ σκληροκάρδιος, καθώς ήτον ο λαός των Εβραίων, περί ων είπεν ο Ιεζεκιήλ «Πας οίκος Ισραήλ φιλόνεικοί εισι και σκληροκάρδιοι» (Ιεζ. γ: 7) επειδή και τα πάθη σκληρά όντα, κατά τον άγιον Ισαάκ, ακολούθως και την καρδίαν σκληρύνουσιν· ο δε σκληροκάρδιος, κατά τον Παροιμιαστήν, «ου συναντά αγαθοίς» (Παρ. ιζ: 20). Εάν λοιπόν και συ, αδελφέ, φοβηθής τας απειλάς και φοβέρας, όπου κάμνει ο Θεός εν ταις Γραφαίς δια να κολάση τους αμαρτωλούς και σκληροκαρδίους, ήξευρε, ότι ο φόβος αυτός των απειλών, μελετώμενος συνεχώς, θέλει κτυπήσει την σκληράν σου καρδίαν, ως η Μωσαϊκή εκείνη Ράβδος εκτύπησε την Πέτραν· εκ τούτου δε, μέλλει να συντριφθή η καρδία σου, και να εκβάλη καρδιοστάλακτα δάκρυα, από τα οποία πίων και χορτάσας, θέλεις ευφρανθή ευφροσύνην πνευματικήν τε και άρρητον, ώστε να ψάλης και συ εκείνο το του Δαβίδ: «επότισάς με οίνον κατανύξεως» (Ψαλμ. νθ: 5).
ήτοι ανέβλυσεν ύδωρ· τίνος ένεκεν; Και διατί; Χάριν του απειθούς και σκληροκαρδίου λαού των Εβραίων, ος τις εδίψησεν εν τη οδώ και εγόγγυζε κατά του Μωϋσέως· επειδή, λέγω, ανέβλυσεν ύδωρ η ακρότομος εκείνη Πέτρα, δια τούτο επροεικόνιζε το Μυστήριον της Εκκλησίας των εξ Εθνών ημών Χριστιανών, την οποίαν εκάλεσεν όχι άνθρωπος, όχι πρέσβυς, όχι Άγγελος, αλλ΄ αυτός ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός, ο Υιός του Θεού, κατά τον Ησαϊαν (Ης. ξγ: 12), ενώσας αυτήν καθ΄ υπόστασιν εις τον εαυτόν του ως νύμφην, γενόμενος αυτής Νυμφίος. Που δε ονομάζεται η Πέτρα εκείνη ακρότομος; Εις το Δευτερονόμιον· τούτο γαρ εκεί λέγει ο Μωϋσής προς τους αχαρίστους Εβραίους «Μη υψωθής τη καρδία, και επιλάθη Κυρίου του Θεού σου…του εξαγαγόντος σοι εκ Πέτρας ακροτόμου πηγήν ύδατος» (Δευτ. η: 14-15). Εις την Σοφίαν δε του Σολομώντος γράφεται «εδίψησαν (οι Ισραηλίται) και επεκαλέσαντο και εδόθη αυτοίς εκ Πέτρας ακροτόμου ύδωρ και ίαμα δίψης εκ λίθου σκληρού» (Σοφ. ια: 4). Πολλαχώς δε εξηγείται η λέξις ακρότομος· ή γαρ σημαίνει την σκληράν και από το άκρον του όρους κοπείσαν Πέτραν· ή κατ΄ άλλους, σημαίνει την κτυπηθείσαν από την Ράβδον του Μωϋσέως, και κοπείσαν εις το άκρον· ή δηλοί, ότι ήτον τόσον σκληρά η Πέτρα εκείνη, ώστε δεν ηδύνετο να κοπή ουδέ ολίγον τι μέρος από την άκραν της. Καθώς λοιπόν η Πέτρα εκείνη άγονος ούσα πρότερον και ξηρά και άνικμος, ύστερον δια της Μωσαϊκής Ράβδου εξήγαγεν ύδωρ, και κατήγαγεν ως ποταμούς ύδατα, καθώς λέγει ο Ιεροψάλτης Δαβίδ (Ψαλμ. οζ: 15), τοιουτοτρόπως και η εξ Εθνών Εκκλησία, σκληρά και πετρώδης και κατάξηρος ούσα πρότερον, από νόμον, από Γραφάς, από γνώσιν και χάριν Θεού, ύστερον δια της του Χριστού Ράβδου: ήτοι δια του τιμίου και ζωοποιού Σταυρού, εξέβλυσε θαλάσσας πνευματικών Μυστηρίων, και ποταμούς ολοκλήρους ουρανίων δογμάτων και διδαγμάτων, με τα οποία ποτίζει και εις κόρον χορταίνει, όχι λαόν σκληροκάρδιον και απειθή, οποίος ήτον ο των Εβραίων· αλλά λαόν απαλόν, λαόν ευπειθή και λαόν ευγνώμονα, οποίος είναι ο θεόκλητος των Χριστιανών. Όθεν και ο Σταυρός γνωρίζεται ταύτης της Εκκλησίας κράτος και στερέωμα· όπερ είναι το χαρακτηριστικόν λόγιον της Τρίτης ωδής, ως ανωτέρω είρηται. Όθεν και ο Χρυσορρήμων τύπον μεν του Χριστού νοεί την Πέτραν εκείνην· Ράβδον δε, την δις πλήξασαν την Πέτραν, νοεί τον Σταυρόν· ούτω γαρ φησι «Το φαινόμενον Πέτρα ην, το δε νοούμενον, Χριστός». Ερμηνεύει Παύλος, ότι η Πέτρα εκείνη εικών ην Χριστού· «έπινον γαρ, φησίν, εκ πνευματικής ακολουθούσης Πέτρας· η δε Πέτρα ην ο Χριστός». Η Πέτρα τύπον είχε του Δεσπότου· η Ράβδος τύπον είχε του Σταυρού· και αύτη η ιστορία ερμηνεύει του Σταυρού την Δύναμιν. Επάταξε Μωϋσής την Πέτραν άπαξ και δις. Ει μεν ουν Θεού το έργον απλώς, και άνευ Μυστηρίου του Σταυρού· ήρκει και το άπαξ, ήρκει και νεύμα, ήρκει και λόγος· αλλ΄ ίνα δείξη, ότι δείκνυται Σταυρού η χάρις, και ότι άλλως ο Χριστός ου πηγάζει την ευεργεσίαν, ή δια Σταυρού θεωρούμενος, δια τούτο επάταξε Μωϋσής άπαξ και δις, ου κατά του αυτού σχήματος, αλλά Σταυρόν υπογράφων, άπαξ και δις επάταξε. Διατί άπαξ και δις; Ίνα και η άψυχος φύσις αιδεσθή του Σταυρού το σύμβολον (λόγω εις τον τίμιον Σταυρόν, ου η αρχή η καλώς ημίν και σοφώς· τόμω ε΄). Προσαρμόζεται δε και εις εσέ, το Τροπάριον τούτο, αγαπητέ, με νόημα τροπολογικόν και ηθικόν· διότι και η ιδική σου καρδία από τα πάθη και τας αμαρτίας έγινε σκληρά και αναίσθητος, ως η πέτρα η καλουμένη πωρί· όθεν και πεπωρωμένη αύτη ονομάζεται υπό της Γραφής: «Έτι γαρ», φησί, «πεπωρωμένην έχετε την καρδίαν» (Μάρ. η: 17) και έγινες και συ σκληροκάρδιος, καθώς ήτον ο λαός των Εβραίων, περί ων είπεν ο Ιεζεκιήλ «Πας οίκος Ισραήλ φιλόνεικοί εισι και σκληροκάρδιοι» (Ιεζ. γ: 7) επειδή και τα πάθη σκληρά όντα, κατά τον άγιον Ισαάκ, ακολούθως και την καρδίαν σκληρύνουσιν· ο δε σκληροκάρδιος, κατά τον Παροιμιαστήν, «ου συναντά αγαθοίς» (Παρ. ιζ: 20). Εάν λοιπόν και συ, αδελφέ, φοβηθής τας απειλάς και φοβέρας, όπου κάμνει ο Θεός εν ταις Γραφαίς δια να κολάση τους αμαρτωλούς και σκληροκαρδίους, ήξευρε, ότι ο φόβος αυτός των απειλών, μελετώμενος συνεχώς, θέλει κτυπήσει την σκληράν σου καρδίαν, ως η Μωσαϊκή εκείνη Ράβδος εκτύπησε την Πέτραν· εκ τούτου δε, μέλλει να συντριφθή η καρδία σου, και να εκβάλη καρδιοστάλακτα δάκρυα, από τα οποία πίων και χορτάσας, θέλεις ευφρανθή ευφροσύνην πνευματικήν τε και άρρητον, ώστε να ψάλης και συ εκείνο το του Δαβίδ: «επότισάς με οίνον κατανύξεως» (Ψαλμ. νθ: 5).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου