Η Τρίτη Ρώμη

Ένας τόμος αναιρετικός του «Νεοπανρωσισμού»

Του καθηγητή Αριστείδη Πανώτη

Τότε τέθηκαν τα θεμέλια των συνάξεων για διάφορους εορτασμούς που διά της Εκκλησίας θα δειχνόταν το φιλορθόδοξο και αργότερα φιλειρηνικό πρόσωπο της σοβιετικής εξουσίας έναντι των δυτικών πολεμοκάπηλων! Η πρώτη ευκαιρία δόθηκε με τον εορτασμό των 500 χρόνων της «αυτοκεφαλίας», που δόθηκε το 1448 από το Οικουμενικό Πατριαρχείο στην μητρόπολή του στο Κιέβο της Ουκρανίας! Τώρα την κληρονομία της Κιεβικής Εκκλησίας οικειοποιείται η Μόσχα και την τιμά για να χαραχθούν οι γραμμές συμπορείας των Ορθοδόξων κατά τις υποδείξεις της σοβιετικής διπλωματίας σε όλους τους τομείς εκκλησιαστικής δράσεως! Ο εορτασμός αυτός τελικά μεταβλήθηκε σε «Πανορθόδοξο Συνέδριο» με αποφάσεις που περιλήφθηκαν σε δύο τόμους. Βασικός στόχος τους ήταν η υποκατάσταση της οικουμενικής διακονίας του Οικουμενικού Πατριαρχείου, η αμφισβήτηση των προνομίων του και η υπερκέραση των πρωτοβουλιών του με σκοπό την ανέγερση ενός τείχους απομονώσεώς του από τα λοιπά Πατριαρχεία! Αυτές οι πονηρές διεργασίες προβλημάτισαν τις κυβερνήσεις των ελευθέρων λαών και σκέφτηκαν την ενίσχυση του πατριαχικού θεσμού της Κωνσταντινουπόλεως με μια νέα προσωπικότητα ικανή να προτρέξει των κινήσεων του Μοσχοβίτικου Πατριαρχείου. Έτσι, κινητοποιήθηκαν εξελίξεις για να κενωθεί ο Οικουμενικός Θρόνος από τον πατριάρχη Μάξιμο και να εκλεγεί λίγο μετά τα εν Μόσχα την 1η Νοεμβρίου 1948 ο από Αμερικής Αθηναγόρας. Αυτός γνώριζε καλά την πανσλαβιστική τακτική από την αρχή της σταδιοδρομίας του στο Μοναστήρι (Βιτόλια) της Άνω Μακεδονίας και τις διεκκλησιαστικές σχέσεις, καθώς και επί πλέον συμμετείχε στην συνελθούσα το 1930 «Διορθόδοξο Επιτροπή» στην μονή Βατοπεδίου για τον προγραμματισμό της Πανορθοδόξου Συνόδου, ως αντιπρόσωπος τότε της ελλαδικής Εκκλησίας.

Ο Αθηναγόρας, παρά την αρνητική έκβαση της πατριαρχίας του από το «Κυπριακό ζήτημα», έφερε την ελπιδοφόρο εγρήγορση στην ορθόδοξη συνείδηση για τα σύγχρονα προβλήματα της Εκκλησίας μας και με αυτόν τον τρόπο πλησίασε τον Μόσχας Αλέξιο Α΄ για να τον βοηθήσει να υπερβεί τον φράκτη της απομονώσεως από το καθεστώς. Και ο Αλέξιος ξεκλείδωσε την πόρτα της ελευθεροκοινωνίας με τον λοιπό ορθόδοξο κόσμο με αντιπαροχή την στήριξη του «Ειρηνιστικού» κινήματος σοβιετικής εκδόσεως. Τότε επετράπη στους Ρώσους αρχιερείς και θεολόγους να συμμετέχουν ενεργά υπό συνεχή επιτήρηση της ΚΚΒ στην επανασυνάντηση των Ορθοδόξων και στα διεθνώς εκκλησιαστικά δρώμενα, αρχής γενομένης από το 1961 με τις Διασκέψεις στην Ρόδο. Στην Γ΄ Διάσκεψη τον Νοέμβριο του 1964 η φοβία των εκ του Παραπετάσματος αντιπροσώπων είχε μετριαστεί και άνοιξαν οι καρδιές τους και μας διηγήθηκαν πολλά περί της κρατούσης καταστάσεως στα εκκλησιαστικά πράγματα της πατρίδας τους. (6)

Μάλιστα τότε έζησα μια συγκλονιστική εμπειρία. Στην Γ΄ Διάσκεψη στην Ρόδο συνέβηκε μια έντονη αντιπαράθεση του Λένινγκραντ Νικοδήμου Ροτώβ με το προεδρείο της Διασκέψεως και αργά το βράδυ είδα τον Νικόδημο να κτυπά την πόρτα του δωματίου του προέδρου μητροπολίτη Μελίτωνα και με λυγμούς να ασπάζεται την δεξιά του. Τότε απομακρύνθηκα. Το πρωί έμαθα από τον σεπτό μου Γέροντα πως η δίωρη επίσκεψη είχε «αποκαλυπτικό χαρακτήρα» για τα δημόσια συμβαίνοντα για να έχει την «καλή μαρτυρία» εκείνων που επόπτευαν τις κινήσεις του εκ μέρους του σοβιετικού καθεστώτος. Δεσμεύτηκα να μην τα αποκαλύψω τότε στο περιοδικό μου «Ορθόδοξη Παρουσία». Αυτά επαλήθευσαν τα όσα έμαθα για τα εν Ρωσία εκκλησιαστικά πράγματα από την διετή μαθητεία μου στον Άγιο Σέργιο του Παρισιού.

Συνεχίζεται.