Ο ΑΓΙΟΣ ΔΙΑΔΟΧΟΣ ΦΩΤΙΚΗΣ ΜΙΛΑΕΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΑΡΕΤΗ ΤΗΣ ΤΑΠΕΙΝΟΦΡΟΣΥΝΗΣ

Της Λαμπρινής Ιω. Μαστρογιάννη, Εκπαιδευτικός – Θεολόγος. Μεταπτυχιακά: α) στην Θρησκειολογία με ειδίκευση στη Φιλοσοφία και β) στην Χριστιανική Αγωγή, Ποιμαντική και Επικοινωνία με ειδίκευση στην Επικοινωνιακή Θεολογία.

 

          Δέν ἀποκτᾶται εὔκολα ἡ ταπεινοφροσύνη, ἐξηγεῖ ὁ ἅγιος Διάδοχος. Μέ πολλούς ἀγῶνες κατορθώνεται. Ὅταν ὁ ἀγωνιστής τῆς εὐσεβείας βρίσκεται σέ μία μέση κατάσταση τῆς πνευματικῆς πείρας, τότε ἔχει κάπως ταπεινότερο τό φρόνημα ἤ λόγῳ ἀσθενείας τοῦ σώματος, ἤ ἐξ αἰτίας ἐκείνων πού χωρίς λόγο ἐχθρεύονται ὅσους ἀγωνίζονται γιά τή δικαιοσύνη ἤ ἐξ αἰτίας τῶν πονηρῶν λογισμῶν[1].

          Συνεχίζοντας λέγει, πώς ὅταν ὁ νοῦς μέ πολλή αἴσθηση καί πληροφορία καταφωτισθεῖ ἀπό τή θεία χάρη, τότε ἡ ψυχή ἔχει τήν ταπεινοφροσύνη σάν φυσική· καλῶς τρέφεται πλούσια ἀπό τή θεία ἀγαθότητα, δέν μπορεῖ πλέον νά φουσκώνει στήν ἔπαρση τῆς φιλοδοξίας, ἀκόμη καί ἄν ἐργάζεται ἀκατάπαυστα τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ, καί μᾶλλον νομίζει τόν ἑαυτό της κατώτερο ἀπό ὅλους, γιατί ἔχει ἔλθει σέ κοινωνία μέ τή θεία ἐπιείκεια.

          Ἡ πρώτη ἐκείνη ταπεινοφροσύνη ἔχει συνήθως λύπη καί στενοχώρια, ἐνῷ ἡ δεύτερη ἔχει χαρά καί συστολή γεμάτη σοφία. Ἡ πρώτη ἔρχεται σ΄ ἐκείνους πού βρίσκονται στό μέσο τῶν ἀγώνων, ἐνῷ ἡ ἄλλη ἀποστέλλεται σ΄ ἐκείνους πού πλησιάζουν τήν τελειότητα. Γι΄ αὐτό ἡ πρώτη πολλές φορές ἀλλοιώνεται ἀπό τίς βιοτικές ἐπιτυχίες, ἐνῷ ἡ ἄλλη, καί ἄν τῆς προσφέρουν ὅλες τίς βασιλεῖες τοῦ κόσμου, δέν ἐπηρεάζεται. Οὔτε αἰσθάνεται διόλου τά φοβερά βέλη τῆς ἁμαρτίας.

          Πόσο σημαντική ἀρετή εἶναι γιά τόν ἅγιο Διάδοχο ἡ ἀρετή τῆς ταπεινοφροσύνης! Συνεχίζει καί λέγει: Ἀφοῦ εἶναι ὁλόκληρη πνευματική, ἀγνοεῖ ὁπωσδήποτε τίς σωματικές δόξες, ὁ ἀγωνιστής πρέπει νά περάσει ἀπό τήν πρώτη γιά νά φθάσει στή δεύτερη μέ κάθε τρόπο. Ἄν ἡ χάρη δέν βελτιώνει προηγουμένως μέ τήν πρώτη τό αὐτεξούσιό μας γιά νά μᾶς δοκιμάσει μέσῳ τῶν παιδαγωγικῶν θλίψεων, δέν μᾶς χαρίζει τή μεγαλοπρέπεια τῆς τέλειας ταπεινοφροσύνης[2].

 

---

[1]            Δυσπόριστον πράγμα ἡ ταπεινοφροσύνη. Ὅσο γάρ μέγα ἐστί τόσούτῳ μετά πολλῶν ἀγώνων κατορθοῦται· παραγίνεται δέ τοῖς μετόχοις τῆς ἁγίας γνώσεως κατά δύο τρόπους· ὅτε μέν γάρ ἐν μεσότητί ἐστι τῆς πνευματικῆς πείρας ὁ τῆς εὐσεβείας ἀγωνιστής, δι΄ ἀσθένειαν σώματος ἤ διά τούς ἀκαίρως ἐχθραίνοντας τοῖς τοῦ δικαίου φροντίζουσιν, ἤ διά τούς λογισμούς τούς πονηρούς, ταπεινότερόν πως ἔχει τό φρόνημα· ὅτε δέ ἐν αἰσθήσει πολλῇ καί πληροφορίᾳ ὁ νοῦς ὑπό τῆς ἁγίας καταυγασθῇ χάριτος, τότε ὥσπερ φυσικήν ἔχει τήν ταπεινοφροσύνην ἡ ψυχή." Φιλοκαλία, τ. 1ος, σ. 270, иε΄.

[2]            "Καταπιαινομένη γάρ ὑπό τῆς θείας χρηστότητος, οὐ δύναται οὐκ ἔτι εἰς τόν ὄγκον τῆς φιλοδοξίας ἐπαίρεσθαι, κἄν ἀπαύστως τάς ἐντολάς κατεργάζοιτο τοῦ Θεοῦ· ταπεινοτέραν δέ μᾶλλον ἑαυτήν τῶν πάντων διά τήν τῆς θείας ἐπιεικείας ἡγεῖται κοινωνίαν. Ἔχει δέ ἐκείνη μέν ἡ ταπεινοφροσύνη, λύπην τά πολλά καί ἀθυμίαν· αὕτη δέ, χαράν μετά αἰδοῦς πανσόφου· διόπερ ἡ μέν, τοῖς ἐν μέσῳ ὡς ἔφην, τῶν ἀγώνων οὔσι  παραγίνεται· ἡ δέ, τοῖς ἐγγίζουσι τῇ τελειότητι καταπέμπεται. Διά τοῦτο ἐκείνη μέν ὑπό τῶν βιοτικῶν πολλάκις εὐπραγιῶν ὀνειδίζεται· αὕτη δέ, κἄν ὅλας τάς βασιλείας τοῦ κόσμου τις αὐτῇ προσάγοι, οὔτε πτοεῖται οὔτε ὅλως τῶν δεινῶν βελῶν τῆς ἁμαρτίας". αἰσθάνεται. Πνευματική γάρ ὅλη ὑπάρχουσα, ἀγνοεῖ πάντως τάς σωματικάς δόξας· ἐχρῆν δέ δι΄ ἐκείνης παντί τρόπῳ παρελθόντα τόν ἀγωνιστήν, ἐπί ταύτην ἐλθεῖν· εἰ μή γάρ δι΄ ἐκείνης τῇ ἐπιφορᾷ τῶν παιδευτικῶν παθῶν, δοκιμαστικῶς τό αὐτεξουσίον ἡμῶν προμαλάξοι ἡ χάρις, οὐξ ἄν τῆς ταύτης ἡμῖν δωρήσηται πολυτέλειαν." Φιλοκαλία, τ. 1ος, σ. 270, иε΄.