Στην καταχώρησή μας αυτή, θα εξετάσουμε πώς έχει το θέμα της αγιοποίησης νέων αγίων από τη σκοπιά της Ορθόδοξης Παράδοσης. --- Του αειμνήστου Αθανασίου Σακαρέλλου, Θεολόγου

1. Η συζήτηση αυτή είχε αρχίσει με αφορμή την προσπάθεια ορισμένων να καταστήσουν αγίους μερικά εξέχοντα πρόσωπα του Νεοημερολογιτικού χώρου, όπως είναι οι λεγόμενοι «γεροντάδες» Παΐσιος μοναχός, Ιωσήφ ο ησυχαστής, Εφραίμ Κατουνακιώτης, Ιάκωβος Τσαλίκης, Σωφρόνιος (Έσσεξ), Αμφιλόχιος Μακρής, κ.ά. Μάλιστα δημοσιεύτηκε φωτογραφία κάποιου ναού, που κτίστηκε πρόσφατα στον Έβρο αφιερωμένου σε τρεις από αυτούς. Επίσης, δημοσιεύτηκαν και φωτογραφίες από αγιογραφίες τους, που έκανε η Μονή Βατοπεδίου σε μετόχι της στο Πόρτο Λάγος.

Εν τω μεταξύ, στη συζήτηση που επακολούθησε μεταξύ ομολογουμένως εκλεκτών αδελφών και εμού, τέθηκε θέμα για την ανακήρυξη κατά καιρούς και άλλων προσώπων, όπως του επισκόπου Ιππώνος (Αφρικής) Αυγουστίνου, των αυτοκρατόρων μας Θεοδοσίου του Μεγάλου, Θεοδοσίου του Μικρού, Ιουστινιανού, της οικογένειας του τσάρου Νικολάου, του βασιλιά της Αγγλίας Εδουάρδου, των αγίων της Μυτιλήνης Νικολάου, Ειρήνης κτλ, του αγίου Εφραίμ της Μάκρης, του Ιωάννου Μαξίμοβιτς, του Λουκά Κριμαίας, και άλλων.
Επιθυμία μας είναι στη συζήτηση, που θα επακολουθήσει με τη συμμετοχή των καλών αδελφών, που έλαβαν ήδη μέρος, ως και όσων άλλων θα θελήσουν ενδεχομένως να λάβουν περαιτέρω μέρος σε αυτή, να εξετασθεί το θέμα της αγιοποίησης νέων αγίων, σε όλες τις παραμέτρους της, ως και όλες οι περιπτώσεις των άλλων προσώπων, που αναφέρθηκαν κατά την διεξαγωγή του διαλόγου.
Στην καταχώρησή μας αυτή, θα εξετάσουμε πώς έχει το θέμα της αγιοποίησης νέων αγίων από τη σκοπιά της Ορθόδοξης Παράδοσης. Στις επόμενες καταχωρήσεις μας θα δούμε τις περιπτώσεις των προσώπων, που η Εκκλησία ήδη αγιοποίησε, ή αμφισβητείται η αγιοποίησή τους. Τελευταία δε, θα αναφερθούμε στην προσπάθεια όσων προσπαθούν να επιβάλλουν «εκ των κάτω» την αγιοποίηση των καλών «γεροντάδων» τους.

2. Το θέμα της «αγιοποίησης» συνδέεται άμεσα με το περί του ποίοι θα κληρονομήσουν τον Παράδεισο.

Ως προς το τελευταίο αυτό ζήτημα, είπαμε και άλλη φορά, ότι αυτό είναι θέμα Θεού, που δεν δεσμεύεται από κανένα νόμο. Ο Θεός θα χαρίσει τη βασιλεία Του σε όποιον θέλει. Εμείς ευχόμαστε να βάλει στον Παράδεισο όλους τους ανθρώπους, από τον Αδάμ και την Εύα, μέχρι αυτόν, που θα ζήσει τελευταίος πάνω στη γη. Ο Θεός φανέρωσε το θέλημά Του σε μας τους ανθρώπους, οι οποίοι αν θέλουμε να σωθούμε πρέπει απαραίτητα να συμμορφωθούμε με αυτό. Το θέλημα του Θεού είναι για μας νόμος. Σύμφωνα με αυτό το νόμο, προορισμός μας εδώ στη γη είναι να αποκτήσουμε την «ομοίωσή» μας με το Θεό. Να γίνουμε δηλ. «κατά χάριν» θεοί! Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να θεωθούμε. Και αυτό συμβαίνει, όταν ο άνθρωπος αξιώνεται να φτάσει στη «θέωση», ή τουλάχιστον στο «φωτισμό», στη «θεωρία του Θεού».
Τότε ο άνθρωπος βλέπει και γνωρίζει τα «μυστήρια της βασιλείας των ουρανών». Γνωρίζει όλη τη θεολογία από τη θεία εμπειρία του, όπως τη γνώρισαν οι προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης, οι απόστολοι και οι άγιοι, χωρίς ποτέ τα πρόσωπα αυτά να τη σπουδάσουν σε Θεολογικές Σχολές Πανεπιστημίων. Όλοι οι θεούμενοι, επειδή έχουν την ίδια εμπειρία, λένε τα ίδια πράγματα στα θέματα της πίστης μας. ΄Εχουν καταστήσει βίωμά τους την πίστη. Και όσοι από το βίωμά τους λέγουν τα ίδια πράγματα, αυτό σημαίνει ότι έχουν αποκτήσει την εμπειρία της «θεωρίας του Θεού», δηλ. της «θέωσης», ή του «φωτισμού».
Κληρονόμοι του Παραδείσου είναι οι θεούμενοι. Από τώρα, μέχρι τη μέλλουσα Κρίση, τον προγεύονται. Μετά την Κρίση θα τον γεύονται αιώνια. Αυτοί είναι οι άγιοι! Αυτοί αποτελούν την «άκτιστη Εκκλησία». Είναι η «κοινωνία αγίων», μέλη της οποίας πρέπει να επιδιώκουμε να γίνουμε όλοι μας.

Από όσους θα κληρονομήσουν τον Παραδείσου, θέλει ο Θεός ορισμένοι μόνο να τιμώνται και να δοξάζονται από τα μέλη της επί γης Εκκλησίας του.
Επομένως, το βασικό κριτήριο για να κληρονομήσει ένας πιστός τον παράδεισο είναι να αξιωθεί να φτάσει στη «θεωρία του Θεού», τη «θέωση» ή το «φωτισμό», το ίδιο δε κριτήριο ισχύει και για την «αγιοποίησή» του.
Οι Λατίνοι δεν έχουν «την εμπειρία της θέωσης», ως κριτήριο για να κληρονομήσει κάποιος τον παράδεισο. Σ’ αυτούς είναι αρκετό να είναι κάποιος καλός άνθρωπος, με καλές πράξεις. Δεν ξέρουν ότι η κόλαση θα είναι γεμάτη από καλούς ανθρώπους, ο δε Παράδεισος από αμαρτωλούς, που μετανόησαν. Τους αγίους, που θέλει ο Θεός να γεραίρουν και δοξάζουν οι Ορθόδοξοι, δεν τους προσδιορίζουν οι άνθρωποι. Τους φανερώνει ο ίδιος ο Θεός. Αυτό θα το δούμε αμέσως στη συνέχεια.

3. Τους αγίους, τους διακρίνουμε σε δύο κατηγορίες. Τους μάρτυρες και τους οσίους.

α. Μάρτυρες είναι όσοι πιστοί οδηγήθηκαν στο μαρτύριο. Σε αυτά συνήθως υπέστησαν φρικτά βασανιστήρια. Το γεγονός και μόνο το ότι άντεξαν τα βασανιστήριά τους, χωρίς να προδώσουν την πίστη τους στο Χριστό, σημαίνει ότι οι πιστοί αυτοί έφτασαν σε κατάσταση θέωσης. Στην κατάσταση αυτή αναστέλλονται οι φυσικές λειτουργίες του ανθρώπου, οπότε ο άνθρωπος μπορεί να αντέχει το μαρτύριο. Δεν πονάει όταν βασανίζεται, ή πονάει τόσο λίγο, ώστε ο πόνος να είναι υποφερτός. Για το λόγο αυτό, οι μάρτυρες ενώ βασανίζονταν, έψαλλαν και υμνολογούσαν το όνομα του Θεού!
Οι Μάρτυρες, λοιπόν, δεν οδηγήθηκαν στο μαρτύριο από κάποιο ανθρώπινο πείσμα, γιατί στην περίπτωση αυτή δεν θα άντεχαν με τόση προθυμία και ευχαρίστηση τα βασανιστήριά τους. Το μαρτύριό τους φανερώνει την τέλεια πνευματική κατάσταση της θέωσης, που έφτασαν και γι’ αυτό τα άτομα αυτά τα τιμάμε ως αγίους. Τα άτομα αυτά πολλές φορές θαυματουργούν, ιδιαίτερα κατά τη στιγμή του θανάτου τους.
Στη Τουρκοκρατία έχουμε περίπου τριάντα πέντε χιλιάδες νεομάρτυρες. Πολλοί από αυτούς σε κάποια στιγμή της ζωής τους είχαν εξωμόσει, είχαν δηλ. αρνηθεί το Χριστό και πίστεψαν στο Μωάμεθ. Όσοι από αυτούς μετανόησαν και επανήλθαν στην Εκκλησία έπρεπε να μαρτυρήσουν για να συγχωρεθεί η άρνησή τους αυτή. Για το λόγο αυτό πήγαιναν συνήθως στο Άγιο ΄Ορος, κοντά σε αγίους γέροντες, οι οποίοι λέγονταν «αλείπτες» για να τους καθοδηγήσουν να φτάσουν στη «θεωρία του Θεού», προκειμένου όταν θα πήγαιναν μόνοι τους στο μαρτύριο να μπορέσουν να το αντέξουν. Οι πνευματικοί αυτοί οδηγοί λέγονταν «αλείπτες», από τους ανθρώπους εκείνους στην αρχαιότητα άλειβαν τους παλαιστές με λάδι, για να μπορούν να ξεγλιστρούν όταν πάλευαν στις παλαίστρες από τα χέρια των αντιπάλων τους. ΄Ετσι, και οι «αλείπτες» στο Άγιο ΄Ορος αναλάμβαναν να αλείψουν με το λάδι του αγίου Πνεύματος τους υποψήφιους μάρτυρες, για να ξεγλιστρήσουν από τις παγίδες του σατανά, να μη δειλιάσουν την ώρα του μαρτυρίου τους και να φέρουν αυτό σε πέρας. Αυτό το μαρτύριο είναι η απόδειξη της αγιότητάς τους.

β. Όσιοι είναι όσοι θεούμενοι πέθαναν φυσιολογικό και όχι μαρτυρικό θάνατο. Στη επίγεια ζωή τους όμως έζησαν ασκητικά. Όσοι δηλ. αγωνίστηκαν να φτάσουν στη «θεωρία του Θεού».
Το να ζει κάποιος «ασκητικά», δεν απέχει πολύ από το σωματικό μαρτυρικό θάνατο. Όσοι ζουν ασκητικά είναι οι «μαρτυρούντες τη συνειδήσει», λένε οι Πατέρες. Αυτό είναι ευεξήγητο, γιατί κάνουν πράξη αυτό που λέει ο Απόστολος Παύλος «Χριστώ συνεσταύρωμαι, ζω δε ουκέτι εγώ, ζη δε εν εμοί Χριστός» (Γαλ.2,20)! ΄Οταν ο πιστός συσταυρώνεται με το Χριστό γίνεται «μάρτυρας», έστω και αν δεν έχυσε το αίμα του.
Στην κατάσταση της «θεωρίας του Θεού» οι άνθρωποι βλέπουν τη «δόξα» του Θεού. Γίνονται και οι ίδιοι «θεοί κατά χάριν». «Χαριτώνονται» από το άγιο Πνεύμα, δηλ. αποκτούν τα χαρίσματά του. Έτσι αποκτούν θαυματουργικές ιδιότητες. Μπορούν με τον τρόπο αυτό και θεραπεύουν ασθένειες, εξάγουν δαιμόνια, προβλέπουν το μέλλον, ακόμα ανασταίνουν νεκρούς και γενικά επιτελούν πολλά θαυμαστά «θεία σημεία».
Η επιτέλεση τέτοιων «θείων σημείων» είναι ένα από τα στοιχεία, που αποδεικνύουν ότι ένας πιστός αξιώθηκε να αποκτήσει τη θεία εμπειρία του Θεού.
Στο σημείο όμως αυτό πρέπει να επισημάνουμε, ότι πέρα από τα πραγματικά «θεία σημεία», υπάρχουν και «ψευδοθαύματα». Τέτοια ψευδοθαύματα μπορεί να κάνει ο διάβολος, ο αντίχριστος και οι άνθρωποί του, αλλά και ορισμένοι απατεώνες, που εύκολα κάνουν πχ. εικόνες δήθεν να κλαίνε, οστά να ευωδιάζουν, ή να μυροβλύζουν κοκ.

Επίσης, πρέπει να γνωρίζουμε ότι το να κάνει κάποιος θεία σημεία δεν σημαίνει απαραίτητα ότι το άτομο αυτό έφτασε απαραίτητα και σε κατάσταση θείας εμπειρίας. Ο Κύριός μας, στην επί του Όρους ομιλία Του είπε τα εξής: «πολλοί ερούσί μοι εν εκείνη τη ημέρα, Κύριε Κύριε, ου τω σω ονόματι προεφητεύσαμεν και τω σω ονόματι δυνάμεις πολλάς εποιήσαμεν; Και τότε ομολογήσω αυτοίς ότι ουδέποτε έγνων υμάς. Αποχωρείτε απ’ εμού οι εργαζόμενοι την ανομίαν» (Ματθ. 7, 22-23)!!
Αυτό σημαίνει, ότι τα άτομα αυτά, καίτοι θαυματούργησαν, όμως δεν αξιώθηκαν να φτάσουν στη θέωση ή το φωτισμό. Σημαίνει, ότι δεν αγωνίστηκαν ορθά, ασκητικά, πράγμα το οποίο προϋποθέτει δύο τινά: Την Ορθή Πίστη και την Ορθή ζωή. Αυτά, και τα δύο μαζί συνιστούν την Ορθοδοξία, η οποία αυτή και μόνη σώζει τον άνθρωπο και τον συναριθμεί στην «κοινωνία των αγίων», που είναι η άκτιστη Εκκλησία! Όποιος δεν μπόρεσε να γίνει μέλος της Εκκλησίας αυτής δεν σώζεται, ούτε μπορεί να τιμάται από αυτή ως άγιός της.
Θα πρέπει ακόμα να διευκρινίσουμε ότι η Ορθή Πίστη δεν είναι μιά κάποια παθητική κατάσταση. Αντίθετα είναι η ζωντανή συμμετοχή μας στην αποστολική και πατερική Παράδοση της Ορθοδοξίας. Αυτή την Παράδοση οφείλουμε να ομολογούμε κάθε στιγμή, κατά το λόγο του Κυρίου «πας ουν όστις ομολογήσει εν εμοί έμπροσθεν των ανθρώπων, ομολογήσω καγώ εν αυτώ έμπροσθεν του πατρός μου του εν ουρανοίς» (Ματθ.10,32). Αν αφαιρέσουμε τον παράγοντα αυτό της Ορθής Πίστης από τη ζωή των πιστών, τότε έχομε ενώπιόν μας το νοσηρό και κακόδοξο φαινόμενο του «ευσεβισμού», που οδηγεί στην Κόλαση.

4. Υπάρχουν και άλλες περιπτώσεις ανθρώπων, που επειδή έφτασαν στη «θεωρία του Θεού» η Εκκλησία τους τιμά ως αγίους.

α. Αναφέρουμε την περίπτωση των τριών παίδων της Παλαιάς Διαθήκης, που ρίχτηκαν στην «επταπλασίως» καείσα κάμινο. Την κάμινο αυτή ο άγγελος Κυρίου, δηλ. ο Χριστός την κατέστησε δροσοβόλο για να μη καίγονται οι τρεις παίδες. Το γεγονός αυτό προβάλλει πολύ έντονα η Εκκλησία, γιατί εδώ έχουμε μιά χαρακτηριστική περίπτωση θέωσης των τριών παίδων, τους οποίους γιορτάζει στις 17 Δεκεμβρίου.

β. Παρόμοια είναι και η περίπτωση του προφήτη Δανιήλ, που ρίχτηκε στο λάκκο των λεόντων, αλλά άγγελος Κυρίου, δηλ. ο Χριστός, έφραξε τα στόματα των θηρίων και δεν τον κατασπάραξαν. Η Εκκλησία τον γιορτάζει στις 17 Δεκεμβρίου.

γ. Την περίπτωση των επτά παίδων στην Έφεσο. Αυτοί έμειναν τον 3ο αιώνα σε μιά σπηλιά κλεισμένοι για τριακόσια εβδομήντα πέντε χρόνια, άσιτοι και άφθοροι. Τι ήταν αυτό, που τους διατήρησε; ΄Ηταν το γεγονός σε όλο αυτό το διάστημα ήταν σε κατάσταση θέωσης! Και για το λόγο αυτό η Εκκλησία μας τους γιορτάζει ως αγίους στις 4 Αυγούστου.

δ. Την περίπτωση των στυλιτών.ΟΙ ασκητές αυτοί στέκονταν πάνω σε ένα πανύψηλο στύλο και προσεύχονταν σε όλες τις εποχές του χρόνου, άσχετα αν τους σκέπαζε το χιόνι. Όλοι νόμιζαν, ότι όταν θα έλυωναν τα χιόνια την άνοιξη,ή το καλοκαίρι, θα τους έβρισκαν παγωμένους νεκρούς! Τι τους διατηρούσε όμως στη ζωή; ΄Ηταν το ότι οι ασκητές αυτοί βρίσκονταν σε κατάσταση θεοπτίας! Τέτοιους στυλίτες η Εκκλησία μας τιμά τον Δανιήλ, τον Συμεών, τον Συμεών το νέο, τον Αλύπιο!

ε. Την περίπτωση των Πατέρων, που έλαβαν μέρος στις έγκριτες Οικουμενικές Συνόδους, Όλοι αυτοί ομολόγησαν απλανώς την Ορθόδοξη Πίστη. Αυτό σημαίνει ότι για την Εκκλησία τα πρόσωπα αυτά ήταν θεούμενοι, δηλ. άγιοι, όπως οι 318 άγιοι Πατέρες, που έλαβαν μέρος στην Α΄ Οικουμενική Σύνοδο κοκ.
Αλλά, και οι αυτοκράτορες, που συγκάλεσαν, ή έλαβαν μέρος σε αυτές και κύρωσαν τις Ορθόδοξες αποφάσεις τους, κηρύχτηκαν, προφανώς για τον ίδιο λόγο άγιοι της Εκκλησίας. Τέτοιοι είναι ο Μέγας Κωνσταντίνος, ο οποίος συγκάλεσε την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο, ο Μέγας Θεοδόσιος, ο οποίος συγκάλεσε την Β΄ Οικουμενική Σύνοδο, ο Μικρός Θεοδόσιος, ο οποίος συγκάλεσε την Γ΄ Οικουμενική Σύνοδο, Ο Μαρκιανός, ο οποίος συγκάλεσε την Δ΄ Οικουμενική Σύνοδο, ο Ιουστινιανός, ο οποίος συγκάλεσε την Ε΄ Οικουμενική Σύνοδο, ο Κωνσταντίνος Πωγωνάτος, ο οποίος συγκάλεσε την ΣΤ΄ Οικουμενική Σύνοδο, ο Ιουστινιανός Β΄, ο οποίος συγκάλεσε την Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδο, η Ειρήνη η Αθηναία, η οποία συγκάλεσε την Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδο, ο Βασίλειος Β΄ ο Μακεδόνας, ο οποίος συγκάλεσε την Η΄ Οικουμενική Σύνοδο.

5. Τέλος, θέλουμε να επισημάνουμε, για μιά φορά ακόμα, τη σημασία που έχει η διαφύλαξη του αγιολογίου της Εκκλησίας από νοθείες από αφερέγγυα από πλευράς αγιότητας πρόσωπα, ή αιρετικούς, ακόμα και μασόνους!
Η άκτιστη Εκκλησία είναι «κοινωνία αγίων». Οι άγιοι δεν πλανώνται. Και η άκτιστη Εκκλησία είναι απλανής. Για μας τους Ορθοδόξους οι άγιοι είναι οι απλανείς διδάσκαλοι της σωτηρίας μας. Οι άνθρωποι όμως της Εκκλησίας, είτε Πατριάρχες, είτε Αρχιεπίσκοποι, είτε ο,τιδήποτε άλλο είναι, μπορεί να πλανηθούν και να τιμήσουν ένα πρόσωπο ως άγιο, που ο Θεός δεν φανέρωσε το θέλημά Του να τον τιμούν οι άνθρωποι! ΄Ετσι, ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος επέβαλε το μασόνο Χρυσόστομο Σμύρνης ως άγιο των Νεοημερολογιτών!
Σήμερα η αίρεση του Οικουμενισμού επιδιώκει να νοθεύσει όχι μόνο της αλήθειες της πίστης μας, με παπικές ή άλλες κακοδοξίες, αλλά και το αγιολόγιό μας με πρόσωπα, που δεν μπορεί να είναι οδηγοί στην πνευματική μας ζωή, ή δεν πρέπει να μιμούμεθα τη ζωή τους και να ακολουθούμε το πιστεύω τους.