Ἐσωτερικὴ ὀμορφιὰ Η ΕΥΓΕΝΕΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ -- Τοῦ Μιχαὴλ Ε. Μιχαηλίδη, Θεολόγου

Κάτι πού πολύ λείπει στήν ἐποχή μας. Λιγόστεψε ἡ ἀνθρώπινη εὐαισθησία. Στέρεψε τῆς ψυχῆς ἡ ἀνθηρότητα. Σπάνια συναντάει κανείς τήν αἰσθαντικότητα στό λόγο καί τήν ἔκφραση τῶν ἀνθρώπων. Πάει νά σβήσει τό χαμόγελο ἀπ’ τά χείλη καί τίς καρδιές. Ἡ καταχνιά τῆς μελαγχολίας καί τῆς κατάθλιψης σάν τό μαῦρο σύννεφο σκεπάζει τό ἀνθρώπινο πρόσωπο. Ἡ ἀναίδεια, ἡ θρασύτητα καί ἡ ἀχρειότητα, εἶναι τά χαρακτηριστικά τοῦ σύγχρονου ἀνθρώπου. Παντοῦ κυριαρχεῖ τό στοιχεῖο τῆς δύναμης καί τῆς βίας. Ἀλλά, κατά τόν ἅγιο Γρηγόριο τόν Θεολόγο, «θράσος οὐ κράτος ἔσται». Ἡ θρασύτητα καί ἡ ἀναίδεια δέν εἶναι δύναμη, ὅπως νομίζουν πολλοί. Μᾶλλον προδίδει ἀδυναμία καί ἀναισχυντία. Καί, «θράσος, ἀμαθίας ἔκγονον», προσθέτει ὁ ἴδιος. Ἡ ἀναίδεια, δηλαδή, εἶναι καρπός καί ἀποτέλεσμα ἀμάθειας καί ἀπαιδευσίας. Ὁ ἀναιδής καί ἀνάγωγος, στερεῖται ἠθικῆς ἀγωγῆς καί παιδείας. Ἡ εὐγένεια εἶναι ἡ ὡραιότερη ἔκφραση τῆς διάκρισης.

Καί ἡ διάκριση, κατά τόν ἀββᾶ Ἰσαάκ τόν Σύρο, εἶναι «μείζων πασῶν τῶν ἀρετῶν». Ὁ διακριτικός, θά λέγαμε, εἶναι ὁ πιό καλλιεργημένος ψυχικά, ἄνθρωπος. Καί ὅπως τό καλλιεργημένο χωράφι βλαστάνει τά πιό ὄμορφα λουλούδια, ἔτσι καί καρδιά πού καλλιεργήθηκε μέ τήν ὑπέροχη τούτη ἀρετή, κατέχει ὅλες τίς ἄλλες ἀρετές. «Ἡ εὐγένεια ὑποχρεώνει», λένε οἱ Γάλλοι. Εἶναι ὁ πιό γοητευτικός κατακτητής. Ὑποτάσσει τόσο εὔκολα, ὅσο δέν ὑποτάσσει ὁ βασιλιάς τούς ὑπηκόους του. Μοιάζει μέ τό πιό μελωδικό τραγούδι, πού εὐφραίνει καί τέρπει μέ τή γλυκειά του μουσική. Ἡ εὐγένεια ἔχει τό «εὐπροσήγορον ἐν ταῖς ἐντεύξεσιν», λέγει ὁ Μέγας Βασίλειος. Ὁ εὐγενικός εἶναι γλυκομίλητος καί καταδεκτικός. Εἶναι προσεκτικός καί διακριτικός. Ὁ λόγος του εἶναι πάντοτε «ἅλατι ἡρτυμένος», κατά τήν ἔκφραση τοῦ ἀποστόλου Παύλου. Ξέρει μέ ποιόν μιλάει, πῶς μιλάει, γιατί μιλάει καί προπάντων, τί θά πεῖ. Βέβαια, ὅταν μιλᾶμε γιά εὐγένεια, δέν ἐννοοῦμε κανένα «ὁδηγό καλῆς συμπεριφορᾶς», πού περιέχει μερικούς τύπους καί κανόνες κοσμικῆς ζωῆς. Ἔχουν ἀσφαλῶς καί αὐτοί κάποια θέση στή ζωή μας. Ὡστόσο, ἡ ἀληθινή εὐγένεια εἶναι καρπός ἐσωτερικῆς ζωῆς, ποτισμένης ἀπ’ τή Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Πόσες φορές, συναντάει κανείς ἁπλές καί ταπεινές ψυχές, τόσο χαριτωμένες, πού ὀμορφαίνουν τή ζωή. Δέν ἔχουν μόνο τήν εὐαισθησία τοῦ ἤθους, ἀλλά καί τό ἦθος τῆς εὐαισθησίας. Κάποια μέρα, στήν ἀρχαία Ἑλλάδα, ὁ Περικλῆς ἔμαθε πώς ὁ σοφός Ἀναξαγόρας ἦταν κατάκοιτος καί κινδύνευε νά πεθάνει ἀπό τήν πεῖνα. Ἔτρεξε τότε σπίτι του καί μέ ὕφος λυπημένο τοῦ εἶπε:

—Ἄν πεθάνεις, δέν θά κλάψω ἐσένα, ἀλλά τήν πόλη πού θά χάσει ἕναν τέτοιο σοφό

ἄνθρωπο.

— Ὁ Ἀναξαγόρας τότε μέ μισοσβησμένη φωνή, τοῦ ἀπάντησε:

—Περικλῆ, ἐκεῖνοι πού χρειάζονται τό λυχνάρι, τοῦ ρίχνουν καί λάδι.

«Ὁ καλός τρόπος βγάνει τό θεριό ἀπ’ τήν τρύπα του», λέει ἡ παροιμία. Εἶναι στιγμές πού καί ἀνθρώπινα θεριά ἡμερεύουν μ’ ἕνα καλό λόγο, ἤ μιά ματιά γεμάτη εὐγένεια καί συμπόνια. Ὁ ἅγιος ἐπίσκοπος Ἀχρίδος Νικόλαος Βελιμίροβιτς στό βιβλίο του «στοχασμοί περί καλοῦ καί κακοῦ», ἐκφράζει τήν παραπάνω σκέψη μ’ ἕνα ὡραῖο παράδειγμα: «Τρεῖς φορές στή ζωή πρέπει ἀναγκαστικά νά κλάψει καί ὁ πιό σκληρός ἄνθρωπος: Ὅταν τόν κυνηγημένο ἀπό τούς ἀνθρώπους σάν ἀγρίμι, χαϊδέψει τό χέρι τῆς μάνας, ὅταν τόν ἄρρωστο καί ἀπομονωμένο ἐπισκεφθεῖ ὁ ἀντίπαλός του, φέρνοντάς του δῶρο καί συγχώρεση, καί ὅταν τοῦ πεῖ στό νεκροκρέβατο ὁ ἱερέας: Μή φοβᾶσαι, τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ εἶναι πιό μεγάλο ἀπό τίς ἁμαρτίες σου. Ὁ εὐγενής τιμάει ὅλους, ἀλλά δέν ξέρει νά κολακεύει. Αὐτό ἐκφράζει ὁ ἅγιος Ἰσίδωρος ὁ Πηλουσιώτης ὅταν λέει: «ἀποδοτέον τῷ τῆς τιμῆς ἀξίῳ τήν τιμήν, οὐ θωπείαν ἐπιδεικνύμενον, ἀλλά τό πρέπον ἀπονεμητέον». Ἡ ἀπονομή τῆς τιμῆς δέν εἶναι κολακεία, ἀλλά ὑποχρέωση. Μπροστά στήν εὐγένεια, ὑποκλίνεται καί ὁ πιό τραχύς καί ἄξεστος ἄνθρωπος. Ὁ καλός τρόπος αἰχμαλωτίζει καί λυγίζει καρδιές σάν τήν πέτρα. Οὔτε φλυαρεῖ ἡ εὐγένεια, ἀλλά μιλάει μέ σύνεση καί διάκριση. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος ἀναφέρει μιά πολύ διδακτική παροιμία τῶν ἀρχαίων, πού λέγει ὅτι, «τότε ἄσονται κύκνοι, ὅταν κολοιοί σιωπήσωσιν». Δηλαδή, τότε μονάχα θά τραγουδήσουν καί θά μιλήσουν οἱ κύκνοι, ἐάν σιωπήσουν οἱ μαυροκόρακες, οἱ πάντοτε φλύαροι. Εὐγενική καί ἀνώτερη ψυχή ἤτανε ἐκεῖνος ὁ λεπρός, πού, γονατιστός μπροστά στόν Κύριο —μετά τήν ἐπιστροφή Του ἀπ’ τό ὄρος τῶν «μακαρισμῶν»— μέ μιά σπάνια εὐγένεια παρακάλεσε τόν Κύριο καί Τοῦ εἶπε: «Κύριε, ἐάν θέλης, δύνασαί με καθαρίσαι». Καί ὁ Κύριος, ὁ «Μέγας» εὐγενής καί θεῖος Διδάσκαλος, ἀπάντησε μέ τόση στοργή, χρησιμοποιώντας τό ἴδιο ρῆμα: «Θέλω, καθαρίσθητι». Ἀνάμεσα στίς συμβουλές τοῦ Τωβίτ πρός τόν γιό του Τωβία, εἶναι καί τούτη: «Ἴσθι πεπαιδευμένος ἐν πάσῃ ἀναστροφῇ σου» (Δ΄ 14). Νά εἶσαι συνετός καί εὐγενικός στήν κάθε συναναστροφή σου. Ἡ ὀμορφιά τῆς εὐγένειας εἶναι ἡ πιό εὐγενής ὀμορφιά. Ὅσο πλάθεται καί μεταμορφώνεται ἡ ψυχή, τόσο κι ἡ ὀμορφιά τῆς εὐγένειας λαμπροστολίζεται καί φεγγοβολᾶ. Πόση ἡ εὐγένεια τῆς δικῆς μας ψυχῆς;